Банк секторындағы стратегиялық жоспарлау жүйесі

    Бағалы  Қағаздар бойынша ҚР Ұлттық Комиссиясының  міндетті лицензияларын алған, сонымен қатар басқа да мемлекеттік органдардан қызметін атқару үшін қажетті рұқсат қағаздарын алған [11].

    Банктің меншіктік формасы — жекеменшік.

    Банктің қаржы – кәсіпкерлік жағдайы  мүліктік, экономикалық және қаржылық тәуелсіздік.

    Банктің ұйымдық – құқықтық формасы —  ҚР банктер туралы заңында көрсетілген ерекшеліктерге сәйкес құрылған Акционерлік Қоғам. Осыған сәйкес банкті басқару органдарының кұрылымы келесідей:

    - жоғарғы  орган – Акционерлердің Жалпы Жиналысы;

    - басқару органы – Директорлер кеңесі;

    - атқарушы орган – Басқама;

    - қадағалаушы орган – Ревизор.

    Органдар  компетенциясыҚР заңнамасымен және Банк Уставымен белгіленеді.

    Акционерлердің  Жалпы Жиналысы (АЖЖ)

    АЖЖ банктің іс-әрекеттеріне байланысты барлық шешімдерді шығаруға уполномочиясы  бар жоғарғы органы болып табылады. Банк акционерлер, олардың заңды аффилмрленген адамдары, Директорлер кеңесі мен Басқарма мүшелері, Ревизор, Аудитор сенімділері және тәуелсіз тіркеушілер, сонымен қоса Банк Басқармашылығы шақыруымен келген адамдар Акционерлердің Жалпы Жиналысына қатыса алады.

    Банк  жыл сайын Акционерлердің Жалпы  Жиналысын уақытылы, заңнамаларға және Уставқа  сай өткізіп тұрады, немесе каржы жылы біткеннен соң 5 ай ішінде өткізіледі.

    АЖЖ шешім қабылдауы заңды деп  танылады, егер АЖЖ-ға қатысуға тіркеу аяқталғанға дейін 50% жоғары дауыс беруші акциялары бар акционерлер қатысса (соның ішінде, заочно дауыс беруші акционерлер немесе олардың аффилирленген представители). Әр бір жай акция дауыс бір дауысқа пара-пар.

    Директорлар кеңесі басқарма органы болып табылады, банк қызметінің жалпы іс-әрекеттерін басқарад, банк атынан АЖЖ компетенциясынан тыс шешімдерді қабылдайды. Директорлар Советі мүшелері АЖЖ мүшелерінің кумулятивті дауыс беруімен 2 жылға тағайындалады. Акционер өз меншігіндегі дауыс беруші акцияларын бір немесе бірнеше Директорлар Советіне кандидаттарына  үлестіруге құқылы. 

    Директорлар Советі жиналысын өткізу үшін Директорлар Советіне тағайындалған мүшелердің кемінде жартысы қатысуы қажет. Шешім Директорлер Советінде қатысушылардың көпшілік дауыс беруімен қабылданады.

    Директорлер Советі мүшелері банк іс-әрекеттері үшін міндеткерлігі тең және бақылау жүргізуге тең құқылы.

    Басқарма  банктің атқарушы органы болып табылады, АЖЖ және Директорлер Советі шешімдерін орындайды және банк атынан ісөәрекет етеді.

    Басқарма мүшелері  банк жұмыскерлері мен акционерлер де бола алады.

    Басқарма  Председателі басқарма мүшелері ішінен Директорлар Советі ішінен таңдалады.Басқарма Уставына сай істерді басқарады.Басқарма Председателі банк атынан жұмыс істеп, доверенностьсіз келісім шартқа қол қоя алады.

    Председательмен Басқарма мүшелері ҚР ҰБ рұқсатымен тағайындалады  және банктік заңнамада бекітілген минималды требованияларға  сай  болуы керек.

    Басқарма  банк іс-әрекеттеріне қатысты барлық мәселелерді шеше алады, алайда АЖЖ  мен Директорлар  Советі компетенциясындағы мәселелердер басқа.

    Ревизор банк басқамасының қаржы-кәсіптік іс-әрекеттерін  бақылап отырады. Ревизорды АЖЖ 2 жылға акционерлер немесе маман  аудиторлар (бухгалтерлер) ішінен, Басқарма мен Директорлар Советінен мүшелерінен тыс, тағайындалады. Ревизор іс-әрекетін уақытынан тыс Банк АЖЖ тоқтата алады.

    Ревизор, қажет жағдайында, Басқармадан уақытынан  тыс АЖЖ шақыруды талап ете  алады. Ревизор АЖЖ мен Директорлар Советінде (совещательный дауыс беруге) қатысуға және сөз сөйлеуге құқы бар.

    Ревизор АЖЖ- да бекітілген Ревизорлық Положениеге сай іс-әрекет ете алады [12].

    “Каспий Банкі” басқа да Қазақстандық банктер сияқты барлық негізгі банктік операциялар ұсынуда, олар: кредиттеу, депозиттер тарту, ақшалай емес айналымдар, инвестициялық және т.б. қаржылық қызметтер көрсетуде.

    ″Каспий Банкінің″ Акционерлік Қоғамы қазіргі  таңда республикамыздың алдыңғы  қатардағы екінші деңгейлі банктердің қатарына кіре отырып, банк қызметі  нарығында 1991жылдан бері қызмет етіп келеді.

    1991жылдың 1 қаңтарында «Аль - Барака Казахстан» Халықаралық банкі құрылуы. Халықаралық есеп-қисап, халықаралық инвестицияларға байланысты қызмет көрсету мен оларды тарту мәселелерімен айналысқан.

    1995 жылы LukOil акция көпшілігін сатып алды;  ҚР қайта тіркеу заңына сәйкес, НБРК-де және Әділеи Министірлігі  құрылтайшылық документтерді мақұлданған соң МБ «Аль – Бакара Казахстан»  ЗАО «Каспий   Банкі» деп атала бастады.

    1997 жылы ЗАО «Банк Каспийский мен ОАО «Каздорбанк» ерікті қосылуы.  ОАО «Каздорбанк» СССР Госбанкінің тіркеуінен 1989 жылы 13 қаңтарда өткен. Қазақ ССР автомобильдік жолдары ұйымдары мен кәсіпорындары бірлестігі банк капиталының алғаш негізгі бөлігін құраған. Қосылуға түрткі болған Республикадағы банк капиталдары консолидациялық процесстері мен қаржы рыногінің ағымдық жағдайы банктер  жалпы санының азаюына және серіктес-банктердің бірігуіне объективті жағдай жасады.

    2002  LukOil йемденген 70% акциясын Қазақстандық  және Ресейлік инвесторлар консорциумына  сатып жіберді. Консорциум көмегімен  Ресейдің 4 ірі банктерімен альянс құрды. Филиалдар мен банктік бөлшек сауда орындарында экспресс клиенттік кредиттеуді енгізді.

    Moody’s  және Fitch    Агенттіктерінің  мамандарының ойынша банктің  мұндай жоғары рейтінгке қол  жеткізу Банктің республикадағы  қаржы нарығындағы өсіп келе  жатқан маңыздылығын көрсетеді. Сонымен қатар, банкке Ва2 / тұрақты В+ / қаржылық тұрақтылық рейтінгісінің берілуінің себебін мамандар банк клиенттер базасының диверсификациясымен, активтердің жоғары сапасымен және капитализацияның жеткілікті деңгейімен түсіндіреді.

    Банк  бөлшек саудаға бет бұруы 2003    ҚР заңына сай «Каспий Банкі» ЖАҚ-дан «Каспий Банкі» АҚ-ға  ауыстырылды. Белсенді түрде Халықаралық Синдикаттық займдар алуға қатысып алғаш займ US$ 13 млн құрады [13].

    Ұйым  құрылымы ұйымның өз алдына қойған мақсатына жетуді көздейді, құрылымды жобалау ұйымның стратегиялық жоспарына негізделуі тиіс. Альфред Чандлер есімді экономист бірнеше кәсіпорынның ұйымдық құрылымының бірнеше жылдағы өзгерісін талдай келе, олардың ұйым стратегиясына және мақсаттарына сай өзгерісін бақылап өзінің атаөты қағидасын құрды: «Стратегия құрылымды анықтайды». Бұл ұйым құрылымы стратегияны іске асыруды қамтамасыз етеді. Уақыт өте келе стратегия ауысқандықтан оның ұйымдық құрылымы да өзгереді.

    Ұйымның альтернативті құрылымдарының ішінен бюрократиялық пен органикалық  екі түрі негізінде банк құрылымын  құрайық. Өйткені ешбір құрылымның альтернативті түрі таза күйінде  кездеспейді.

    Бюрократия  Макс Вебер айтуы бойынша адамзат  тарихының ең тиімді идеяларының бірі. Қыруар кемшіліктеріне қарамастан еңбектің қатаң бөлінуі, басқару деңгейі иерархиясы, кіріккен жүйенің жалпылама ережелері, жұмысқа қабылдануда қатаң техникалық  мамандану талаптары, және т.б. мысал етіп келтіруге болады. 60-шы жылдары сыртқы орта тез өзгеруі салдарынан модификациялауға келетін адаптивті құрылымдар қолдана бастады. Икемділігі жоғары болып табылатын жүйелерді — органикалық деп атайды, өйткені олар тірі ағза сияқты қоршаған орта өзгерісіне икемді келеді.

    Жоғарыдағы  екі құрылымның альтернативті түрлері екі шекті нүкте тәрізді, оптималды құрылым екеуінің алтын ортасы болып табылады(Сурет-5, жұмыс аяғында). «Каспий Банкі» құрылымы олардың қатынасын толық көрсете алмайды, өйткеті әр бір операция бойынша бірнеше депортамент орта және жоғарғы басшылық қатынасқа түседі. Мысалға, Сауда Қаржыландыру операциялары бойынша технологиялық картада қатынасқа түсетін департаменттер (ДКО/ДКФ/Филиалдары,ДМО және ЦБО) арасында функцияларын белгілейді. Өтінішті дайындау (алдын ала аккредитив/гарантия/банктік акцепт жобасы) ДМО мен филиалдары міндеттелген. ДМО жіберген жоба копиясы бойынша комиссияны есептеу және алу, іс-қағаздарды жан-жақты тексеру ДКО/ДКФ/Филиалдары міндеттелген, және т.б. Суретте көрсетілген [14].

    Қазіргі қаржы нарығындағы қалыптасқан шарттарға байланысты Каспий Банкі кең көлемді тұтынушы кредиттері мен ШОБ сегменттерінің маңыздылығын арттыруға бағытталған тұрақты өсу стратегиясын қабылдай отырып, Қазақстанның банк секторының даму қарқынының деңгейінен жоғары даму қарқынына қол жеткізуді көздейді.

    Банк  шетел қарым – қатынастарын тоқтаусыз  кеңейтуде. 60 аса корреспондент банктерімен  және 200 аса дүние жүзі алдыңғы  қатарлы банктерімен жұмыс істеуде. Корреспондент банктердің бірқатары  АҚШ (Bankers Trust Company, ABN AMRO Bank N. V.), Германия (Deutsche Bank AG, Commerzbank AG), Австрия (Raiffeisen Zentralbank Oesterreich AG) және Ресей (АО «Сибакадембанк», АО «Межторгбанк», АО «Банк Петрокоммерц», «Сбербанк России»). Төлемдер S.W.I.F.T., TELEX халықаралық есептеу жүйелерімен жүргізіледі.2 күн ішінде түрлі валюталармен төлем жүргізеді және  дүние жүзінде тәжірибеге енгізілген қызмет көрсету толық спектірін ұсынуға мүмкіндік береді. Кореспонденттік шоттар арқылы клиенттер мен банктің валюталық төлемдері ғана жүргізіліп қоймай документарлық операциялар (аккредетивтер, банктік акцепттер, гарантиялар,т.б.) бойынша төлемдер, жол жүру чектері және т.б. бойынша  клирингтік операциялар жүргізіледі. [15]

    ″Каспий Банкі″ Акционерлік Қоғамы қазіргі таңда республикамыздың алдыңғы қатардағы екінші деңгейлі банктердің қатарына кіре отырып, банк қызметі нарығында 15 жылдан бері қызмет етіп келеді. Қазіргі таңда банк республикамыздағы екінші деңгейлі банктер арасында алғашқы ондыққа кіреді. 2005 жылдың 1 сәуірде банк активтері 161,0 млрд. тенгені құрады (1267 млн Ақш доллар). Бұл 2003 жылдың 1 қаңтардағы көрсеткішімен салыстырғанда 73 пайызға артқан. Активтер 2002 жылдың аяғымен салыстырғанда 30 июнь 2005 жылы 317%, яғни $184 млн-нан $773 млн-ға өскен (2004-2002 CAGR of 105%). Өзіндік капитал 2006 жылдың 1 сәуірінде 133 млн $ құрады, бұл көрсеткіш бізге өзіндік капитал 2003 жылмен салыстырғанда 70,07 % пайызға өскендігін көрсетеді. 

    Активтер  млн.$                                                              Өзіндік Капитал   млн.$                        

      
 
 
 
 
 
 
 

    5 - сурет - Активтер бойынша нарық рейтингі 

    АФН хабарлауынша, Каспий Банкіне сәуір айында осы жылдың қаңтар айымен салыстырғанда оңтайлы салымдар жүргізілген. Каспий Банкі Қазақстан банктері ішінде 4 айда жалпы пайда, актив және өзіндік кпитал боцынша 13 орыннан 7 орынға көтерілді. Бұл халықаралық рейтинг агенттіктеріне оңтайлы көзқарас тудыратыны сөзсіз және банк сенімділігін арттырады.  

1 - кесте - Капий Банкінің Екінші Деңгейлі Банктер арасында алатын орны 

      
 
 
 
 
 
 
 

    Каспий  Банкі еліміздің қалың бұқаралық тұтынушылар жүйесіне негізделіп, ШОБ және тұтынушылық несиелеуге, яғни бөлшек сауданы стратегиялық перспективаны бағалап , осы мақсатта қызмет көрсетуде. 2005жылы маусым айына несиелер сыныпталуы. 

      
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    6 - сурет - Каспий Банкі ұсынатын несие сыныпталуы 

    2009-2010 жж Каспий Банкі бөлшек және ШОБ несиелендіре бастады, 3Q2005 дейін өзіндік несие портфолиосын айтарлықтай өсіріп оның 31% құрады. ШОБ мен бөлшек сауданы несиелендіруден түсетін пайда 3Q2005  есеп рапортында банктің жалпы пайдасының 55% құрады. 10 ірі займ алушылар банк кредиттік портфолиосының 24% құрады (2003 жылы 38%). Корпоративті және ШОБ займдарының несиелік портфолиосының 40% алып-сатарлық пен бөлшек саудада қолданылған.

    01.04.2009 күніне корпоративті несиелер 54%, тұтынушылық несие 14%, экспресстік несие 14% және ШОБ несиелендіру 18% құрады. Көріп тұрғанымыздай корпоративті несиелендіру салмақтық қатынасы төмендеп, ШОБ мен бөлшек сауда салмақтық қатынасы жоғарылауда.

    2008 жылдың 30 маусымында, жоғарғы 10 қарыз алушылар Банк портфолиосының 24% иемденуде, 2003 жылы жалпы несиелердің 38% иемденген. Корпоративтік клиенттерге қызмет көрсету аясында кешенді бәсеке қабілетті өнімдер  ұсынуда, шұғыл шешімдер қабылдау мен ұзақ мерзімді қызметтестік қатынастар құру мақсатында жасаған жұмыстар арқасында банктің қызмет көрсететін ірі компаниялар тізімі жылдан жылға артып келеді.