Қаржының мәні және объективті қажеттілігі

Осы мемлекетке қажетті  ақша қаражаттары қорларын қалыптастыру бөлу және пайдалануды ұйымдастыру  жөніндегі мемлекеттің іс-қимылдары  мемлекеттің қаржылық қызметі болып табылады. 

Қаржы теориясының негізгі мәселесі болып қаржының баға, еңбекақы, несие тәрізді экономикалық категориялармен байланысы және осы категориялардың бөлу процесінде қандай тізбек болуы танылады.

1. Баға – бөлу үрдісінде  бірінші түсіп, ондағы бастапқы  пропорцияларды анықтайды. Бағаның  құнның жанында ауытқуы қаржының қызмет ету орнын белгілейді. Бағаға құнның барлық құрылымдық бөліктері кіреді. Олар кейін бөлініп, қаржылық ресурстар және қорлар ретінде өзінің экономикалық нысандарына ие болады.

Экономикалық үрдістердің  қатаң орталықтандырылған жүйесінде құнның амортизациялық аударымдары, еңбекақы, материалдық және тағы басқа шығындар, табыс тәрізді бөліктері белгіленеді, ал нарық жағдайында ұсыныс пен сұраныс факторлармен анықталады. Баға қаржының қызмет ету жағдайын дайындайды.

Қаражат шаруашылық жүргізуші субъектілерде жинақталса, онда салық көлемі өседі, не қоғамдық өнім өседі, яғни ресурстардың босауына әкеліп соғады, бұл пайда нормасы жоғары деңгейдегі салаларға ауысатын ресурстардың босауына әкеледі. Қаржы бағада берілген пропоцияларды нақтылайды. Қаржылық бөлудің бағалық бөлуден айырмашылығы – бағалық бөлудің объектісі болып жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігі ғана танылады. Қаржы жалпы қоғамдық өнімнің құнының барлығын бөледі. Қаржылық бөлу бағалық бөлуге қарағанда екінші ретті болып келеді. Бағалық бөлу былай қарағанда байқаусыз, ол түсімдердің жалпы көлемінде көрінбейді, ал қаржылық бөлу анық көрінеді. Бағалық бөлумен, ал қаржылық бөлу және қайта бөлумен сипатталады.

2. Еңбекақы. Бағадан кейін  қаржылық бөлу процесінде еңбекақы  қызмет ете бастайды.

Қаржы, еңбекақы қоры, басқа  да еңбек төлемдері қорлардың  қалыптасуына жағдай жасайды. Осы категориялар ұдайы өндіріс үрдісін бір-бірімен  байланыстыра ынталандырып және еңбек  күшінің ұдайы өндірісінің алғы шарттарын айқындай түседі.

Қаржы мен еңбекақының әр түрлі әрекеті:

1. қаржылық бөлудің шегі еңбекақыға қарағанда кеңірек, өйткені еңбекақы тек еңбек шығындарын өтеуге қатысады;
2. қаржы құнның бір жақты қозғалысына қатысады, ал еңбекақы оған қарсылас еңбектің құны мен оны ақшалай өтеу қозғалысына қатысады.

Еңбекақы арқылы толығымен V және жартылай  m бөлінеді. Қаржы  арқылы әр түрлі қалыптасады, ал еңбекақы арқылы сый және еңбекақы қорлары  қалыптасады. Олар еңбекті төлеу  қорын құрайды.

Еңбекақы – салық  төлеудің негізгі көзі болып табылады. Еңбекақының көзі болып қаржы ресурстары танылады, ал еңбекақы қорын үнемдеген жағдайда, оның өзі қаржы ресурстарының көзі болып табылады.

3. Несие. Банк ресурстарын  қайта бөлу кезінде қалыптасады,  яғни несие алдын ала бөлінген  құнды қайта бөледі. Несие ресурстары өзіндік қаражаттар мен олардың тұтынылуындағы сәйкессіздіктің бар болуы нәтижесінде пайда болады. Несие қаржы ресурстарын толтырады және ұдайы өндірістің кеңеюіне әсерін тигізеді.

Несиенің ерекшелігі – олар қайтару шарты негізінде  белгілі бір мерзімге бірлесе, қаржы ресурстары белгілі бір мақсаттарға жету үшін өтемақысыз және қайтарымсыз түрде беріледі. Несие арқылы шаруашылық жүргізуші субъектілер мен үй шаруашылықтары арасында қаржы ресурстары қайта бөлінеді. Несие ресурстарының қаржылық ресурстарға салынуы және алынуы үздіксіз болады.

Шаруашылық жүргізуші  субъектілердің қорлары банк шоттарында шоғырланады және несие беру үшін олар ссудалық қорлардың көзі болып  табылады. Қаржы және несие арасында ұқсастық белгілер өте көп, бірақ  негізгісі болып осы категориялардың өндіріс қорлары мен ұдайы өндіріс процесінің айналымында кең пайдалануы табылады.        

 

 

 

>Қорытынды

Осы жұмысты қорытындылай келе мен қаржы сөзінің мағынасын, мәнін, оның атқаратын қызметтеріне тиісті сұрақтарды қарастырдым. Қаржы жүйесі ұғымы тиісті ақша қаражаттарының қорын құру және пайдалану негізіндегі қатынастардың жиынтығын және осы қатынастарды ұйымдастыратын органдарды қамтиды. Қаржылық жүйе қызметі ел экономикасының дамуына тікелей әсер етеді.

>

Экономикалық өмірде қаржының сыртқы көрінісі қоғамдық өндірістегі әр түрлі қатысушылар қаражаттарының қозғалысы түрінде болып жатады. Құбылыстар бетінде бұл қозғалыс ақшалай соманы шаруашылық жүргізуші субъектілердің бір-бірімен қолма-қол ақшасыз жасасатын есеп айырысулары; табысты бөлу және кәсіпорындарда, фирмаларда ішкі шаруашылық арналымының қорларын қалыптастыру; мемлекеттік бюджеттің кірістеріне салық төлемдерін аудару; қайырымдылық қорларына қаражаттар төлеу және тағы басқа операциялар қолма-қол ақшасыз немесе қолма-қол ақшамен есеп айырысу түрінде бір иеленушіден басқа иеленушіге беруі болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

 

1. http://kk.wikipedia.org/wiki/ Қаржы
2. http://kk.wikipedia.org/wiki/ Қаржы_жүйесі
3. Қ.Ілиясов, С.Құлпыбаев «Қаржы» оқулық Алматы 2003 жыл