Қоғамдық өндіріс түсінігі және оның құрылымы

 

       Кеңестік  дәуірде бейөндірістік салалар  тұтыну қорының тек шығыс бөлігінде  ғана көрсетілді; бұл салалар табыс  әкелмейді деп есептеліп, мемлекеттік  жәрдем қаражатқа сүйенді, өйткені  олардың көбісі тегін немесе оны төмен бағамен қызмет көрсетті. Қазіргі кезде бұл салалар өндірісінің көлемі елдің жалпы ішкі өнімі мен жалпы ұлттық өнімнің жалпы құнына кіреді 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     ІІІ бөлім. «Түпқараған» ЖШС-нің шаруашылық қызметті жүзеге асыруының дамуы 

     3.1 Кәсіпорын қызметінің ұйымдастыру-экономикалық жағдайы 

       «Түпқараған» жауапкерлігі шектеулі серіктестігі 1990 жылы тіркелген.

       РНН тіркелген номері № 01300031251. Кәсіпорын Маңғыстау облысы Тупкараган ауданы Инженер 1 көшесінде орналасқан кәсіпорын. . Заңды тұлғаның есептік шоты Халық банкінде қызмет корсетіледі. Шоттың номері № 601723.

       Қызметтің негізгі түрі құрылыс және автомобильдік  жолдарды күрделі жөндеуден өткізу болып табылады.

       Құрылыс және жөндеу жұмыстарының көлемі 2009 жылы 134251,4 мың.тг көрсетті. Кәсіпорының көрсетілген қызмет жұмыстары үшін негізгі және басты кіріс мердігерлердің атқарған жұмыстарының есебінен қалыптасып отырды.

       Құрылыс ұйымдарына жөндеу-құрылыс ұйымдарын, механикаландыру басқармасын, үй құрылысы комбинаттарын, жіберу-реттеу ұйымдарын  қоса алғанда барлық жалпы құрылыс және мамандандырылған ұйымдар жатады. Құрылыс ұйымдарының негізгі қызметі халықаралық «Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктегішіне» сәйкес «Құрылыс» қызмет түріне жататын жұмыстарды тапсырыс берушілермен мердігерлік шарт бойынша орындаудан тұрады.

       Мердігерлік жұмыстар көлемі – бұл тапсырыс берушілермен мердігерлік шарт бойынша орындалған күрделі құрылыс (жаңа құрылыс, қайта құру, кеңейту, техникалық қайта жарақтандыру), ағымдағы және күрделі жөндеу бойынша, халықтың тапсырысы бойынша олардың қаражаттары есебінен тұрғын үйлерді (пәтерлерді) жөндеу жұмыстарын қоса, құрылыс-монтаж жұмыстарының, сондай-ақ стандартты емес қосалқы қазандық құрал-жабдықтарын дайындау бойынша жұмыстар, құрал-жабдықтарды монтаждау алдындағы тексеріс бойынша жұмыстар, жер өңдеу жүйелерін ағымдағы және күрделі жөндеу, суару және құрғату жүйелерін тазарту бойынша жұмыстар, халықтың есебінен орындалатын пәтерлерді газдандыру бойынша жұмыстар, ауыл шаруашылығын сумен жабдықтау объектілерін ағымдағы жөндеу және техникалық қызмет көрсету бойынша жұмыстар құны және т.б.

       Серіктестік өз мақсаттарына сөйкес өз қызмет түрлерін мынадай бағыттарда жүзеге асырады:

• Жарнамалық, ақпараттық консультациялық қызметтер;

• тұрғын үй ғимаратгарының күрделі құрылысы және жөндеу;

• Пластиктен бұйымдар шығару

• сауда-саттык, комерциялық және делдалдық қызметі;

• сыртқы жарнама;

• жөндеу-құрылыс жұмыстары;

• құрылыс-монтаж жұмыстары;

• құрылыс материалдарын өткізу;

• ТМД бойынша жүк тасымалдау;

• жиһаз және жинаушы материалдарды өндіру және сату;

• өнім, тауарлар, азық-түлік шыару бойынша өндірісті ұйымдастыру және іске косу;

• халыққа тұрмыстық ұйымдасқан  қызмет (шаштараз, химиялык тазалау, жалға алу пунктері, тігін ательесі, мейманханалық бизнес және т.б.) керсету;

• сауда нүктелерін ашу (дүкендер, дүнгіршектер);

• қоғамдық        тамақтандыру    пунктерін    (асханалар, мейрамханалар, дәмханалар және т.т.) ашу;

• спорттық   -   сауықтыру   кешендерін   ашу   (сауналар, қауыздар, тренажер залы және т.т.);

• Жарнамалық баспаргерлік және баспа қызметін;

• Кәсіпорындарды        компьютерлендіру        бойынша жұмыстарын кез-келген түрін жүзеге асыруға;

       2010 жылдың мамыр айында Францияның Монако қаласында серік-тестіктің еншілес кәсіпорны дүние жүзін жайлаған дағдарысқа қарамай өз еңбекшілеріне жалақысын уақытында беріп, бюджет алдындағы төлемдерін төлеп, өндірістік көрсеткіштерін жоғары ұстағаны үшін халықаралық «Европалық грант» грамотасына ие болып, кәсіпорынның қазіргі директоры Сарбасов Бақытжан Жәңгірханұлы қалтқысыз қызметі үшін «INSAM» медалімен марапатталды. Қазір «Түпқараған» ЖШС нарыққа өз әлеуеттерін ұсына отырып, барлық отандық және шетелдік компаниялармен өзара іс-кер қатынас орнатуға дайын деуге толық негіз бар. Мұның бәрі – Жәңгірхан Сарбасов ашқан «Түпқараған» серіктестігінің қол жеткізген жетістіктері.

       Өткен жылы «Түпқараған» серіктестігі өзінің 20 жылдығын атап өтті. Аджиптің тапсырысы  бойынша «Қашаған» жобасына бетондар дайындалып жатыр. Қазір серіктестіктің өзінің тұрмыстық кешендері бар. Серіктестік Ақтауда тіркелгендіктен, осы қаладан өндірістік база ашуға дайындалып жатыр. 3 гектар жері бар. Техникалық парк бар, құрылыс техникалары, көліктер бар. Жұмысшыларға керек жатақхана, асхана, кір жуатын орын, бәрі бар. 290-ға жуық жұмысшы үшін бар жағдай жасалған.

       Маңғыстау облысында 2009 жылы өткен аймақтық конкурста өндірістік мақсаттағы үздік тауарлары үшін «Алтын сапа» дипломын жеңіп алды. Тап осындай республикалық конкурста да «Алтын сапа» сыйлығын иеленді. Францияның Монако қаласында европалық грантқа ие болса, Аджип ҚКО тарапынан мақтау грамотасын, облыс әкімі мен ҚР Президентінен талай рет алғыс хаттар мен құрмет грамоталарын алды. Тауарлы бетон мен темір бетон шығаруда тез көзге түсіп, кәсіпорынның өрісін жылдан-жылға кеңейтіп келеді.

       1990 жылы өзінің өндірістік қызметін бастап, түрлі деңгейдегі нысандардың құрылысын салумен, оларға жөндеу жұмыстарын жүргізумен және бетон мен бетон бұйымдарын дайындаумен айналыса бастады.

       Қазір «Түпқараған» серіктестігі облыстағы  тез дамып келе жатқан компаниялардың бірі, онда екі жүзден аса адам еңбек етеді. Серіктестіктің екі өндірістік бөлімшесі бар, бірі – құрылыс-құрастыру және жөндеу жұмыстарымен айналысатын еншілес кәсіпорын, екіншісі – тауарлы бетон және темірбетон бұйымдарын шығаратын «Каспий Темірбетон» ЖШС. Бұл екі кәсіпорын да Форт Шевченко қаласындағы «Түпқараған» ЖШС-нің өндірістік базасында орналасқан. «Түпқараған» ЖШС түрлі әлеуметтік нысандарды салумен бірге елімізге белгілі мұнай компанияларының, атап айтсақ, «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ (1994-1998 жж.), «Өзенмұнайгаз» АҚ (2000 ж.), «Қаражанбасмұнай» АҚ-ның нысандарын салуға қаты-насты (2002 ж.). 2001 жылдан бастап «Түпқараған» серіктестігі Аджип ҚКО компаниясының Баутин мұнай операцияларын қолдау базасында осы компанияның тапсырысын орындап келеді.

       Серіктестік барлық уақытта келісім-шартта көрсетілген талаптарды орындай отырып, жұмыс сапасының жоғарылығымен ерек-шеленіп келеді. Құрылғаннан бері техника қауіпсіздігі, еңбек және қоршаған ортаны қорғау мәселесі серіктестіктің негізгі қағи-дасына айналып келеді. 2009 жылы «Түпқараған» ЖШС осы бағыттағы жетістіктері үшін Аджип компаниясы тарапынан мақтау грамотасымен марапатталды. Бұл серіктестік еңбектегі жалпы жетістіктері мен өзгелерге көрсеткен материалдық-қаржы-лық көмектері үшін аудан, облыс әкімдерінің тарапынан талай рет алғыс хаттармен марапатталды. Президенттік «Алтын сапа – 2009» байқауына дәйекті түрде қатынасып, барлық шарттарды орындағаны үшін Президент әкімшілігінің басшысы тарапынан алғыс алды. Ал, облыс тарапынан ұйымдастырылған осы жүлде бойынша III дәрежелі дипломмен марапатталды.

       2004 жылы Жәңгірханның бастамасымен  Форт-Шевченкодағы өндірістік базада  МБЗ-20 KD мобильді бетон зауыты  іске қосылып, ол қала маңындағы  өндірістік кәсіпорындарды тауарлы  бетонмен және бетон бұйымдарымен  қамтамасыз ете бастады. Осы өндірістік базада тиісті деңгейдегі аккредитациядан өткен, заманауи аспаптармен жабдықталған құрылыс зертханасы да жұмыс жасайды. Осы жерде шығарылатын барлық бетон бұйымдары зерттеуден өтеді. 2009 жылы серіктестік кәсіпорындарының күшімен 1,0 млрд. теңгеден астам мердігерлік жұмыстар атқарылып, Аджип ҚКО базасында 15,0 мың шаршы метр айлақ (причал) алаңы, соңғы құралдармен жабдықталған 30 орындық өкпе ауруларының ауруханасы, тағы басқа нысандар іске қосылды. Сол жылы 5,0 мың текше метр темірбетон бұйымдары және 10515 текше метр тауарлы бетон дайындалып, тапсырыс берушілерге табысталды.

       Компанияның «Сапалы жұмыс, ұжымның әлеуметтік жағдайын жақсарту және жаңа технологияны өндіріске енгізу» ұраны (девизі) сәтті іске асырылып келеді. 2008 жылы «Түпқараған» ЖШС өндірісте ИСО 9001:2001 (9001-2008) сапалы менеджмент сертификатын иеленді. Серіктестік осы сертификатты жыл сайын бекітіп келеді. Осы компания мамандар даярлауға үлкен мән береді. Қазір мұнда жоғары және арнайы орта білімді 23 инженер-техник қызмет етеді. Мектеп бітірген 5 түлек компанияның есебінен Алматыдағы құрылыс академиясында білім алып жатыр. Олар бұйыртса серіктестіктің мамандар қатарын толықтырмақ. Қазір «Түпқараған» ЖШС аудандағы ең басты жұмыс берушілердің бірі болып отыр.

       2009 жылдың желтоқсан айының аяғында темірбетон цехының құрылысы аяқталды. Бұл нысан – «Форт-Шевченко қаласында құрылыс индустриясын дамыту» инвестициялық жобасы бойынша «Каспий» ӘКК АҚ-мен бірігіп жүзеге асырылған жоба. Осы нысанды ашу рәсіміне Маңғыстау облысының әкімі Қ.Көшербаев қатысып, жаңадан ашылған «Каспий Темірбетон» ЖШС-не сәттілік тілеген еді. Қазір бұл серік-тестік өз міндетін абыроймен ат-қарып келеді. Бұл жобаның өзгешелігі, әртүрлі темірбетон бұйымдарын бір машинаның күшімен дайындайтындығында болып отыр. Жобалық қуаты 40 000 текше метр бетон және бетон бұйымдарын дайындайтын цех испандық «Техноспан» технологиясымен жабдықталған. Әзірге бұл технологияның облыста баламасы жоқ.

       Қазір серіктестік жанынан әкімшілік  тұрмыстық корпустың құры-лысы салынып  жатыр. Мұнда 50 адамдық жатақхана, 75 орындық асхана және басқа тұрмыстық нысандар болады деп күтіліп отыр. Мұнымен бірге «Саура-2» ұлутас кенорнының «Центральный» телімін игеру қолға алынды. Бұл жерден жылына 20 000 текше метр ұлутас өндіріліп, өңделеді деп жоспарланып отыр. Сонымен бірге, Шетпе маңындағы шебін тастың сапасы мен көлемін анықтау жұмыстары сәтті аяқталып, алдағы уақытта осы өндірісті игеру жұмыстары өзінің сәтін күтіп тұр. 
 

     3.2 Кәсіпорынның 2008-2010 жж. экономикалық қызметтері және қаржы-шаруашылық жағдайын талдау 

       Қызметтің негізгі түрі құрылыс және автомобильдік  жолдарды күрделі жөндеуден өткізу болып табылады.

       Құрылыс ұйымдарына жөндеу-құрылыс ұйымдарын, механикаландыру басқармасын, үй құрылысы комбинаттарын, жіберу-реттеу ұйымдарын  қоса алғанда барлық жалпы құрылыс және мамандандырылған ұйымдар жатады. Құрылыс ұйымдарының негізгі қызметі халықаралық «Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктегішіне» сәйкес «Құрылыс» қызмет түріне жататын жұмыстарды тапсырыс берушілермен мердігерлік шарт бойынша орындаудан тұрады.

       Серіктестік өз мақсаттарына сөйкес өз қызмет түрлерін мынадай бағыттарда жүзеге асырады:

       • Жарнамалық, ақпараттық консультациялық қызметтер;

       • тұрғын үй ғимаратгарының күрделі құрылысы және жөндеу;

       • Пластиктен бұйымдар шығару

       • сауда-саттық, комерциялық және делдалдық қызметі;

       • сыртқы жарнама;

       • жөндеу-құрылыс жұмыстары;

       • құрылыс-монтаж жұмыстары;

       • құрылыс материалдарын өткізу;

       • ТМД бойынша жүк тасымалдау;

       • жиһаз және жинаушы материалдарды өндіру және сату;

       •  өнім, тауарлар, азық-түлік шыару бойынша өндірісті ұйымдастыру және іске косу;

       • халыққа тұрмыстық ұйымдасқан  қызмет (шаштараз, химиялык тазалау, жалға алу пунктері, тігін ательесі, мейманханалык бизнес және т.б.) керсету;

       • сауда нүктелерін ашу (дүкендер, дүнгіршектер);

       • коғамдық        тамақтандыру    пунктерін    (асханалар, мейрамханалар, дәмханалар және т.т.) ашу;

       • спорттық   -   сауықтыру  кешендерін   ашу   (сауналар, қауыздар, тренажер залы және т.т.);

       • Жарнамалық баспаргерлік және баспа қызметін;

       •  Кәсіпорындарды        компьютерлендіру        бойынша жұмыстарын кез-келген түрін жүзеге асыруға

       Экономикалық тиімділік - жұмсалған ресурстарға қатысты алынған нәтиженің арақатынасымен сипатталатын экономикалық қызметтің бағалау көрсеткіштері.

       Нарықтық  жағдайда кәсіпорынның қаржылық жағдайына ерекше көңіл бөлінеді. Осы талдау арқылы кәсіпорынның даму перспективасын анықтауға болады. Қаржылық істің мақсаты қаржылық ресурстарды өндірісте тиімді пайдалануды және максималды пайда алуды көздейді.

       Экономикалық  тиімділік көрсеткітері: шығындар, пайда, өзіндік құн, өнімнің бағасы және басқалары арқылы анықталады.

       Тауар өндірісінде өндіріс факторларын (еңбек, жер, капитал, кәсіпкерлік қабілеттілігі) сатып алуға шығатын шығындарды талдау қажеттілігі туындайды. Шығындар - нарықта құн формасынан алынған ресурстар шығындары. Яғни өнім өндіріп өткізілетін өндірістік ресурстарды пайдаланудың ақшалай көрінісі.