Репродуктивное здоровье

 Под влиянием  алкоголя часто наступает значительное  понижение способности к оплодотворению. Среди причин мужского бесплодия  хронический алкоголизм занимает  ведущее место, на его долю  приходится больше половины бесплодных браков. Дело в том, что мужские половые клетки (сперматозоиды) отличаются повышенной чувствительностью к действию алкоголя. Гибель большого числа сперматозоидов снижает способность к оплодотворению.      

 На организм  женщины алкоголь оказывает еще  более выраженное отрицательное воздействие. Уже в 30 лет пьющая женщина выглядит как старуха: кожа дряблая, землистого цвета; глаза тусклые. У нее снижается половое влечение, нарушается функция гормональных желез, включая яичники.  

 Человечество  задолго до появления науки о наследственности — генетики — обратило внимание на неполноценность потомства у людей, злоупотребляющих алкоголем. Вот почему древние законы и обычаи разных народов запрещали употреблять спиртное во время свадеб, предостерегали от зачатия новой жизни во хмелю. Известно рождение умственно отсталых детей, учащение выкидышей и мертворождений, когда зачатие происходило в периоды народных празднеств с ритуальными застольями.      

 Печальные  последствия пьяного зачатия  могут наступить и при употреблении спиртного только одним из родителей.  Алкоголь легко проникает через плаценту и попадает в кровеносную систему плода, поэтому каждый прием будущей матерью алкогольных напитков на любом этапе беременности — это отравление развивающейся жизни, возможный выкидыш или преждевременные роды, недостаточный вес плода, последующее замедление и пороки развития новорожденного.

НАРКОМАНИЯ      

 Наркотики  оказывают специфическое действие  на весь организм человека, прежде  всего, на нервную систему.  Это действие заключается в развитии особых состояний, которые называются состояниями наркотического опьянения: снимаются болевые ощущения, меняется настроение, психический и физический тонус. Появляется чувство легкости, эйфория, сосредоточенность на собственных нереальных ощущениях, освобождение от груза проблем и забот.  

 При повторных  приемах «доз» в короткие сроки  развиваются тяжелые последствия  хронического отравления организма:  поражение внутренних органов,  нервной системы, головного мозга.  Возникают разнообразные психические расстройства, нарастают деградация личности, потеря работоспособности, отмечаются постепенная полная инвалидизация, высокая смертность, причем нередко — ранняя, в молодом возрасте. Гибель больных вызывается не только осложнениями тяжелых заболеваний, являющихся следствием постоянного отравления наркотиками (такими, как острая сердечная или печеночная недостаточность), но и передозировкой препаратов, несчастными случаями в состоянии опьянения, самоубийствами в приступе тоски, во время абстинентных мучений (ломки). Наркопотребители умирают от заражения крови при использовании грязных шприцев, от тромбоза сосудов, от СПИДа и вирусного гепатита В.    

 Наркоманы  разрушают себя не только физически,  но и духовно. Для них характерны  такие нарушения психики, как душевная опустошенность, черствость, холодность, утрата способности к сопереживанию, эмоциональному контакту, глубокий эгоизм. В ходе болезни резко падает энергетический и волевой тонус, угасают все влечения и потребности, кроме тяги к наркотикам. Нередко на первый план выступают аморальность больных, их склонность к асоциальному поведению, готовность к преступлениям.  

 Все наркотики  способны вызывать психическую  зависимость, многие вызывают  также физическую зависимость. 

Признаки зависимости:  

• Сильное, порой неодолимое, желание принять наркотик.   
• Необходимость постоянно повышать дозу для достижения прежнего эффекта.  
• Появление психического и физического дискомфорта при отсутствии данного вещества или использование других веществ для снятия дискомфорта.  
• Прогрессирующее сужение интересов в пользу употребления наркотика.  
• Продолжение приема наркотика, несмотря на очевидные вредные последствия.   
• Потеря способности контролировать дозу принимаемого вещества и ситуацию, связанную с употреблением.

      Некоторые  подростки могут сказать, что  есть безопасные наркотики, и  если человек попробовал наркотик  один раз, в этом нет большой  беды. Однако следует учитывать  следующие моменты, в силу которых  даже однократный прием может  привести к тяжелым последствиям:

• тип наркотического вещества;
• доза наркотического вещества, способ употребления;
• состояние психики в момент употребления;
• состояние здоровья в момент употребления;
• наследственность и т.д.

РАННЕЕ  НАЧАЛО ПОЛОВОЙ  ЖИЗНИ  

 Некоторые  подростки могут похвастаться перед сверстниками своим сексуальным опытом. Прежде чем решиться на столь ответственный шаг следует знать о последствиях ранней половой жизни. Как правило, девушки-подростки после первого полового контакта испытывают чувство разочарования, особенно если вскоре после этого отношения с юношей прерываются. Девушки надеются, что связь будет постоянной, а юноши зачастую испытывают другие чувства. Мальчики и юноши ведут себя более рискованно, чем девочки и девушки.      

  Двойной стандарт. Общество часто сурово осуждает за половое поведение, не соответствующее сложившимся представлениям, молодых женщин, но не молодых мужчин. Сформировавшаяся в сознании людей роль мужчин и женщин предусматривает доминирование мужчин. Хотя риск, связанный с сексуальным поведением, представляет опасность для обоих партнеров, женщины в значительно большей мере испытывают на себе его последствия.  Юношам следует помнить, что ответственность за последствия половой жизни должны нести оба партнера.     

 Существует  серьезная опасность для подростков в связи с ранним началом половой жизни, особенно вне брака.

Риски, связанные  с половой жизнью:   

• ранняя беременность, которая подвергает матерей-подростков в отличие от женщин более старшего возраста, большему риску материнской заболеваемости и смертности, а также подвергает опасности здоровье их детей;  
• заражение инфекциями, передаваемыми половым путем (ИППП), в том числе ВИЧ/СПИДом.

Из-за относительного дефицита защитных антител и других биологических факторов молодые  люди наиболее уязвимы в отношении инфекций, передаваемых половым путем.  

ЖОБА  ТУРАЛЫ      

 Салауатты  өмір салтын қалыптастыру проблемаларрының Ұлттық Орталығы (СӨСҚПҰО) Біріккен Ұлттық Ұйымының Тұрғылықты  халықтар қорының техникалық (UNFPA) қолдауымен  «Барлығына репродуктивті денсаулық» жобасын іске асыру жұмысын жүргізеді.     

Бұл жобаның  басты мақсаты жас өспірімдер мен жастар арасында қауіпсіз репродуктивтік мінез-құлық қалыптастыруларын тұрғылықты адамдар арқылы ақпараттау және олардың  өз денсаулықтарына деген көзқарастарын өзгерту.   
 
 
 
МИССИЯ    

 Дүниежүзі  тарихында халықтардың көп бөлшегі  жастардан тұрады, олардың құрамы  25 жастан төмендегілер.  Бұл жастар көптеген күтпеген жағдайлар мен өмір сүрудегі түсініксіз мәселелермен бетпе-бет келген жағдайда салауатты өмір сүрудің және репродуктивті денсаулықтың жағдайларын қалай сақтай білулері үшін жастарға ақпараттар және қажетті көмектер керек болып қалады.  Ярине, бүгінгі күні жас өспірмдерге керекті әр-түрлі мәселелерге көптеп көңіл бөлінуде, сондай мәселенің бірі репродуктивті денсаулық, бұл адамның жеке құқықтық жағы және тәжірибе тұрғысында да қажеттілік болып есептеледі. Көп елдерде, соның ішінде Қазақстанда жақсы саясаттың, дұрыс заңдар қабылдаудың, медициналық сұрақтармен үгіт-ағарту жұмыстардың нәтижесінде жас өспірімдер мен жастардың репродуктивтік денсаулықтарын қорғай білуді меңгеріп, кедергілерді жеңе біліп, осы бағыттағы жағдайларды жақсартқандарын хабарлайды.  Дегенмен де кейбір іс-шаралар кең қамтылмай келеді, сондықтан ең басты мақсат керекті ресурстарды ұсына отырып және бағдарламаның дер кезінде іске қосылуын қамтамасыз ету.       

2003 ж. бері UNFPA мен_СӨСҚМ ҰО «Барлығына репродуктивті денсаулық» UNFPA бағдарламасы шеңберінде құқықтық қолдау және жастардың керектігін қамтамасыз ету үшін көмек көрсету бағытында біріккен жоба жасады. 

Репродуктивтік  денсаулық     

  Репродуктивтік денсаулық  – бұл дегеніміз адамның ұрпақ әкелетін дене мүшелерінің және функциясының ауру мен сырқатсыз болуы ғана емес, жалпы адамның физикалық және ой жүйесі мен әлеуметтік жағдайының да сау болуы. Репродуктивті денсаулық адамдар үшін қанағаттандырарлық жауапкершілікпен өмір сүру, жеке ерлі-зайыптылық қатынаста қауіпсіздік, сонымен қатар өмірге ұрпақ әкелу және ұрықтануды қай уақытта қажет болса сол уақытта болуы үшін еріктілікті талап етеді.   Бұл соңғы мәселе ерлер мен әйелдерге, балалы болатын жастарына қауіпсіз, сапалы, қымбат емес және тиімді ақпараттануға, сапалы медициналық қызметке, ананың құрсақтағы баланы толық көтеріп жеткізіп және нақты өз уақытында тууы үшін, ал ері үшін дені сау ұрпақ алуларына құқықтылықты білдіреді. (БҰҰ. Тұрғынхалықтар және Дамуы Халықаралық Конференциясының бағдарламасының іске асырылуы. Каир, 5-13 қыркүйек, 1994 жыл, 7.2 параграф.) 

  Сексуалдық денсаулық – адамның жеке басындағы соматикалық, эмоционалдық, интеллектуалдық және әлеуметтік жақтарының бірлігі, жеке тұлғалық қасиеттерінің жан-жақты дұрыс дамуы, қарым-қатынасты түрлендіріп жіберетін және махаббат сезімі бар сонымен қатар адамдық сексуалдыққа дұрыс бағыт береді.  

 Сексуалдық денсаулықты қорғау мақсаты – жыныс мүшелері арқылы берілетін аурулардың алдын алу және одан қорғау үшін кеңес берумен ғана шектелмей, адамдар аралық қатынастарды және өмір сүрудің сапалы жақтарын жетілдіру. 

(Дүниежүзілік  денсаулық сақтау ұйымы – ДДҰ, Сексуалдық жағдайларды емдеу және білім беру).  

Отбасын жоспарлау Халықаралық  федерациясының Жастар манифесті (ХФЖМ) төменде  көрсетілген жағдайлар  үшін жасалынды. Олар:                  

•  Жастар  мен үлкендер арасындағы қатынаста,  жастар өз құқықтарын толығымен ерікті және жыныстық қатынасқа және репродуктивтік денсаулыққа керекті ақпаратты өз еркімен таңдап, сосын қолданады.     
• Қауымның азаматтық  жағдайлардағы өзгерулерге жастарды  қатыстыруды жетілдіру.

Хартия  ХФМЖ сексуалдық және репродуктивтік құқықтары туралы    

• Өмір сүруге құқылы  
• Жеке басының еркіне және қауіпсіздігіне құқылы 
• Дискриминациялаудың барлық  үріне ерікті және тең құқықты 
•  Жеке өміріне қол сұқпауға және  кон-фиденциальдыққа құқылы 
• Ерікті сендіруге құқылы  
• Ақпарат және білім алуға құқылы 
• Некеге тұруға және тұрмауға және  отбасын құруға және от басын жоспарлауға құқылы 
• Бала туылуына және балалы болуды жоспарлау сұрақтарын шешуге  құқы-лы  
• Денсалуғын сақтауға және медициналық көмек алуға құқылы 
• Ғылыми жетістіктерді қолдануға  құ-қылы 
• Саяси талқылауларға және  жиын-дарға қатысуға құқылы 
• Қатал және қорлайтын жағдайлардан қорғануға құқылы

Репродуктивтік  құқық ұлттық заңдарда, халықаралық құқықтық құжаттарда және басқа да келісімдерде бекітілген адамның құқысының бір бөлігі. Бұл құқықтар ерлі-зайыптылар және индивидуумдар ерікті және жауапты тұрғыда қанша бала саны және қанша бала болатындығын анықтауға ақпарат алуға және керекті заттар алуларына негізделген. (БҰҰ. Тұрғынхалықтар және Дамуы Халықаралық Конференциясының бағдарламасының іске асырылуы. 1994 ж.)     

Сексбейнеліктің құқығы – бұл құқық, сексбейнеллік құқығына жатады. ХФЖМ–нің анықтауынша, сексбейнелік құқығы сексбейнеліктің бағынышты емес ерікті екендігін қамтамасыз етеді. Жыныстық қатынасқа қайда және кіммен болатындығына шешім қабылдауға құқықты. Бұл, ерлер мен әйелдердің сексті қажет етпей және денесіне ешкімді жақындатпауына құқықты дегенді білдіреді.

Репродуктивтік  денсаулықтың қатерлері  

 Жасөспірімдер   ересектер қатарына қосылар уақытқа дейін денсаулығына қауіп-қатер келтіретін көптеген жағдайларға душар болады. Сол кезде жасөспірім өзінің әрекетінің үлкендерге ұқсап кеткенін қате деп түсінуі мүмкін және оны теріс істедім деп те ойлайды. Кейде үлкен болудың ең басты әрекеті секстік қатынас, темекі тарту, арақ ішу немесе наша қолдану деп санайды. Өкінішке орай ерте жастан жыныстық қатынасқа түсу, керек емес жүктілікке немесе жыныс қатынасы арқылы жұғатын жұқпалы ауруға душар етуі мүмкін, жұқпалы аурудың ең ауыры АИЖВ/ЖПБИЖС (Адамның иммунитет жетіспеушілігінің вирусы/Жүре пайда болатын иммунитет жетіспеушілік синдромы). Темекі тарту, арақ ішу және нашақорлық адамның денсаулығына зиян келтірумен қатар оның дұрыс ойлау және шешім қабылдау қабілетін төмендетеді, соның салдарынан мінез-құлқының шұғыл өзгеруіне әкеледі.