Әлеуметтiк экология

Мазмұны

 

Кіріспе.......................................................................................................................2

 

Әлеуметтiк  экология...............................................................................................4

 

Шаруашылықтың қоршаған Табиғи ортаға ықпалы............................................6

 

Урбанизацияның  тарихи түбiрлерi........................................................................9

 

Корытынды............................................................................................................10

 

Әдебиеттер  тізімі...................................................................................................11

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

     Әлеуметтiк экология - адам қоршаған ортамен демек географиялық, әлеуметтiк және мәдени ортасы бар қоғамның байланыс қарастыратын ғылыми пән. Олардың ортасымен адамдарының бiрлестiктерi байланысты (қарапайым әлеуметтiк топ адам баласына деңгейлерi негiзiнен қаралады ) әлеуметтiк ұйымның доминанттарына алады. Қоғамның пайда болуын тарих антропологтермен және обществовед-социологтермен алдақашан зерттеледi. Антропология - iшiнде туу, түрлер және үй-iшiнiң түрлi ерекшелiктерiнiң гоминидтары құбылмалылық туралы ғылым. Антропологияларда биология, молекулалық биология, генетиканың мәлiметтерi, химия палеогенiмен тики қызығады, палеогеография, археология, геология соған ұқсас.Ол Homo sapiensтiң алдағы және адам туралы табиғи және әлеуметтiк ғылымдардың жүйесiндегi ерекше орында орналасуға қазып алынатын (морфологиялық және физиологиялық ) биологиялық ерекшелiктерiнiң зерттеуi онын қосады.

     Адамның тегiнiң тарихи және әлеуметтiк шарттарының мәселесi және Homoның тегiнiң жүйелеулерi қалыптасуды кезеңде болады. Ғалымдардың арасында, антропологтердiң ғана емесi және палеогеография адамның тегiнiң уақыты туралы еш бiртұтас пiкiр, жоқ, оның арғы аталары туралы еш. Түрлер бұл бiрлер биологиялық көзқарастармен басымдықтардың отряд жататын сүтқоректi.

     11-12 миллион жылбұрын миоценде екi түр Australiopithecus және В.Грант Homo тұратын сызық антропоидты болған. Homo тек қана сол өз жиынтығында гоминидтар үй-iшiнi құрайтын жоғарғы басымдықтардың эволюцияның Бұтағының соңғы буыны тек. Өз бөлiмшесiнен кейiн эволюция тармақ сияқты бұл үй-iшiлер, қазiргi адамға келтiрдi.

     Адам бұл биологиялық мән қырылуға төндiрген. Оның түйсiктерi болды. Егер үйренуге кейбiр тырмысқақтықпен, ақылдың мерзiмдi бар болуы және қабiлеттiлiкпен ие болса, адам табиғатта орнықтырмаю жеткiлiктi және қаза тапқан болмады. Адам табиғатпен салмаған малмен аңғарылмаған елiктедi, бiрақ құтқарушы оның қадырымен көрсеттi.

     Адаммен және оның болмысының нақтылығының аралығында үлкен кеңiстiк пайда болды. Саладағы шағылысуды алды ойлаған нақтылық, сананың екi еселеуi сияқтыда болды. Бұл кеңiстiктер адамның творчестволық потенциалы ашылған мәдениетпен атауға болады. Оның қабiлеттiлiгiндегi адамының өзiндiк ерекшелiгi меншiктi түрлi өресiздiктi жеңсiн . Үш өлшемдi стихия - мидың озық дамытуын бiрiншi шарт; екiншi шарт - қолдардың бар болуы; үшiншi шарт - өмiр және информатиканың оның жалғасы сияқты мидың шек көтерiп шығарылған жүйесi әлеуметтiк құрылыс. Әлеуметтiк ортаның шешушi факторлары және қатар табиғи таңдаумен бiр мән, тәжiрибе, берiлу оларды ұрпақтан ұрпаққа күнкөрiс үшiн күрестегi Homo sapiensтiң үлкен формасын берген болды. (1991 жылы ) В.Грант жануардан адамның шешушi айырмашылығы ,ол- мәдениет деп санайды. Адам - бұл мәдениет iстетiлген мән. Өз екiншi табиғатты бiр жануар  да жасамады. Бұл - адамның айрықша құзыретi, бұл - оның мәдени эволюциясының жемiсi деген.

     (Негроид, маңғол типтес, еуропалық, австралоид және американдық) адамгершiлiк нәсiлдердiң тектiк зерттеулерiнiң 97% гендер онда ұқсастығын көрсеттi. Бұл үлкен бiрлiк және адам баласының бiртектiлiгi туралы куәландырады. Ауа райы және жеке популяцияның мекендеуiн ортаның нәсiлi ұғым. Нәсiлдегi бөлiнуi айырылған идеологиялық мағына болды.

     Адамның организмы бiр қалыпты дамиды, фибоначчиды сандардың қатарының жазу сәйкес келетiн ерекше уақытша шәкiлге беттерiншесi. Адамның өмiрiндегi мерзiмдiлiгi анық. Кризистiк жас шамалары келесi қатарларға жауап бередi : 1, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89. нәрестелiк - жылға дейiн; 1-шi - балалық шақ; 8-шi - ересектiк; 13-21 - жастық; 21-34 - жастық; 34-55 - жетiлу; 55-89 - қарттық. (люктiң қатары ) әйелдердiң жас шамаларының мерзiмдiлiгi : 1, 3, 4, 7, 11, 18, 29, 47, 76, 123. нәрестелiк - жылға дейiн; 1-шi - балалық шақ; 7-шi - ересектiк; 11-18 - жастық; 18-29 - жастық; 29-47 - жетiлу; 47-123 - қарттық. Әйелдер 6-8 жылдардағы еркектерден ертерек тозады.

     Адамның мәңгi мақсаты, оның өмiрiнiң стратегиясымен өздiгiнен сақтауға малдың ұмтылуымен ерiксiз көндiрген мекендеудi ортадан тәуелсiздiк болды. Оны мәдени эволюцияның дамытуын шара бойынша белгiлi өз тәуелсiздiгiнiң күшейтуiнде адамға көмектестi. Еңбек әрдайым және адамның саналы қызметiмен болып қалған болады, адам - еңбектiң субъектi. Адамның биологиялық тарабы бар болады бұл адам. Бiрдей шарттардағы әлеуметтiк мiнез-құлығының адамы және формасы көп гендердiң жұмысында негiзделген әр түрлi адамдар дүниеге келетiн адамның тектiк программасының ерекшелiгi осындай. Бұл генофонд нақтылы нәсiлдiң жиынтық тектiк материалын сияқты қаралады. Эволюциялық процесстiң талдауының қағылез материалдың эволюциясы адамның пайда болуы және ол онда бiтпедi тоқтамайтында көрсеттi. Бүгiн қазiргi ғылым - бұл адамгершiлiк бiлiмдердiң күрделi жүйесi - 3 топта шартты бөлшектенедi : қоғамдық және техникалық ғылымдар әрине,. Ғылымның дифференциациясы XX ғасырда биiк профессионализм, мүмкiн емес зерттеу нақты бөлшектердi бiлiмнiң қажеттiлiгiмен ерiксiз көндiредi. Өркениет дәл қазiр түсiну қазiргi адамның сансыз сұрау салуларын қанағаттандыру мекендеудi сау ортаның сақтауының әрбiр Гтiң қажеттiктерiнiң бастапқы негiзiмен өткiр дауға кiретiн келетiнде үйреншiктi таптаурындар сынатында өз болуын жауапты мерзiм қам жейдi. Қажеттiлiктiң адамдардың хал-жағдайларын дамыту тудырылатын өркениеттердiң қиындығы, табиғи ортаның бөлтек-бөлтегiлгендiк азып-тозуы және нашарлау қоғамдық дамытудың жаңа тұжырымдамаларын жұмыс iстеп, iздеуге тудырады.

 

 

 

 

Әлеуметтiк экология

 

     Халығының санының өсуiн адамгершiлiк тарихының көбiнеселерi бойысында орны ойсырамайтын болды. XX-шы бойыдағы күшейдi ол баяу . және екiншi әлемдiк соғыстан кейiн өте кенет үлкейдi. Бұл реттер "демографиялық жарылыс" туралы айтуға бердi.

     Әлемнiң тұрғыны 250 мың адамға күнде бүгiн үлкеедi, егде айға, 90 миллион 750 мың әрбiр аптаны, 7, 5 миллион 1 миллион. Оон, бiз ғаламшардың тұрғынының негiзгi өсуi мәлiметтiң дамитын елдерге дәл келедi. Үлестiрiлу халықтың тығыздығы жер шары тiптiге бiр қалыпты. Бұл бiр қалыптылықтар қалалардағы тұрғынның шоғырландыруы артынан бiр ел шектерiндегi тiптi жарық айқындалады.

     Дамитын елдердегi тұрғынының тез өсуi экологиялық және әлеуметтiк мәселелердi кенет шиеленiстiредi. Дамитын елдердiң тұрғындарының саны ғаламшардың тұрғыны үш ширегуге құрайды, жинағы жалпы дүниелi өнiмi үштен бiруге тұтынады, және де тұтынудағы үзiлу өсуге жалғастыруға әр адамға шаққандау. Үлкен цифрлар - миллиардтар және миллион - қабылдауға қиын. Бiр әйгiлi американдық шығару сондықтан келесi есептеулер жариялады. Егер 100 адамға тұрғыны бар ауылдың өлшемдерiне дейiн "қысу" жердi барша ел, қазiргi адам баласының барлық қазiргi байланыстары бұрынғы қалар едi болса, онда келесi сурет алар едi :

     - онда 57 азиялықтар, 21 еуропалық, 14 өкiл Северндер, Орталық және оңтүстiк Америка, 8 африкалықтар дәурен сүрер едi;

     - 100-шi 70i "түрлi түстi" болар едi; - 50% барлық байлықтар 6 адам қолда, және барлық олар көрсетер едi АҚШтың азамат болар едi;

     - 70 адам оқып отыра алмас едi; - 50 жеп бiтiрмеуден азап шегер едi;

     - 80 адам тұрғын-үйлердегi, тұруға ыңғайлы емес өмiр сүрер едi; - адам бiр-ақ университеттiк бiлiм алар едi.

     Экономикалық дамыған елдердегi аласа табынғыштығы - глобалдi масштабтағы фактор оң. Дегенмен және оны әлеуметтiк-саяси қолайсыз зардаптарға келтiре алады. Дамыған елдерде бiртiндеп қоғамның жас шамасына байланысты құрылымы өзгередi. Балалар және жастардың еншiсiн азаяды, егде адамдардың еншiсi үлкеедi. Тұрғын "қартаю" болады. Зейнеткерлердiң санының өсуi экономикаға масылмен қаптап жатады. Өткенi жаңа ұрпақта сан бойынша әрдайым көбiрек алдыңғы болды. Жаңадан көрiнгенi қарттар туралы жағдай жасады, және сондықтан зейнеткерлердiң мазмұны әлеуметтiк қамсыздандыру жүйесiне толық қаптап жатпады.

      Тұрғынның қартаюы мәселенi тағы бiрлермен тудырады. Жас шамасына байланысты топтардың ескiлеулерi кiшiсi динамизм қоғамдық және мәдени жаңалықтардың сұрақтарындағы ұрпақтардың арасындағы маңызды айырмашылықтар шақыра алады. Бұл себептен қоғам керiтартпарақ болады.

     Оның санына маңызды ықпал адам баласының тарихтарында өндiргiш күш, бала өлiм-жiтiмi, соғыс және (оба, тырысқақ, қорасан және әрi қарай) инфекция ауруларын лаптың дамытулары көрсеттi. Жалпы планетарлық мәселесiмен қазiргi әлемде (дамыған елдерге арналған ең алдымен) онкология аурулары, сал болушылық полиомиелиттiң жоюы, ауруларды жүрек-қолқа болып табылады. Қазіргі таңда тымау өте жиі кездесетін инфекция болып табылады.

     СПИД (синдром приобретённого иммунодефицита) гипотеза ауруды анықталуға дейiн 10 жылдарға болжаған бұл аурулардың биiк өлiммен аяқталуы бар гриппқа ұқсастық вирусы.

Бүгiн  табиғи және мезгiлсiз кему санның өсуiне маңызды ықпалда болмайды. Жеке алғандалар :

      -АҚШта автоапаттардағы 50 мың адамнан артық жыл сайын бiтедi, 10 күннен кейін қалпына келеді.

     - бiрнеше жыл бұрын Индияларда адамның жарты миллионын қаза тапқан жағалаудағы рисоводчелiк аудан шайды; 30 күннен кейін қалпына келеді.

     - дүние жүзі бойынша жылына 13-18 млн. адам азық-түліктін жетіспеуінен  және дұрыс тамақтанбауынан қаза  табады; 2,4 айдан кейін қалпына келеді.

     Әлемнiң 200-дей елдерiнен тұрғынмен 19 ең iрiге елде тұрғындары 50 миллион адамнан асады. 152 мемлекеттерде тұрғындардың саны, 10 миллион адамна шамасында, калғанында 38-100 мың адам төңірегінде.

     Жердi тұрғынды 1995 жылда 87 миллион адамға үлкейдi. 80 миллионы бұл дамитын елдерге дәл келедi. Тұрғынның өсуiнiң кейбiр мемлекеттерiндегi сонымен бiргелерi баяулады, бiрақ табиғи себептер бойынша емес. Мысалы, экономикадағы басылу, қоршаған ортаның ластануы және нашарлататын дәрiгерлiк қызмет көрсету Орыстарда сенiмнiң жоғалтуы тұрғын, осы уақытта өлiм-жiтiмнiң өсулерiне келтiрдi табынғыштық келешек азайтты. Бұл себептердiң Ресейдiң тұрғынын 1995 жылда артуынан 0, 6%ке азайды.

     Жердi тұрғынды 2050 жылға адамның бүгiнгi 5, 7 миллиардтан 9,8 миллиардқа дейiн 73%ке өседi. Бұл өзгерiс тудырлар және әртүрлi континенттердiң тұрғындарының санының проценттi қатынасында. Егер Азияның тұрғыны 50 жылдардан кейiн, сонымен қатар бүгiн, ғаламшардың мекендеушiлерi жалпы сан шамамен 60% құраса, онда 12%тен22%ке дейiн F2дiң жас шамасының африкалықтарының еншiсi, еуропалықтар 14%тен7%ке дейiн азайяды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Шаруашылықтың қоршаған Табиғи ортаға ықпалы

 

Электроэнергетика

 

     Энергетика (өлкенiң кәсiпорындарының 19, 2% ортақ лақтандырады ) ол жылына 16, 387 мың тонналарының атмосфераға ластайтын заттарды шығарады. Жалпы лақтыруы бар Жалпы мұндай 38 кәсiпорындарын өлкеде кездеседі. Өзi iрi ластағыштардың бірі ол " Сочитеплоэнерго " ШК Краснодарлық ЖЭО-сы болып табылады.

     Краснодарлық ЖЭО кәсiпорындардың лақтыруларының теплоэнергетиктерi 43, 2% құрайтын ластайтын заттардың 7, 08 мың тоннадай атмосфераға лақтырып тастады, бiрақ 1996 жылы 985 тонна болған ол әде қайда аздау. Өртелетiн отынды жалпы алғанда өртелетiн мазуттың көлемi (1996 жыл-шыда, 65% ) 2, 98% құрайды, (1996 жыл-шыда, 75% ) 0, 91%-шi күкiрттiлiк.

     Атмосфераға ластайтын заттардың шығуын табиғи ортаны қорғау шараларының кiшiрейтуінің орындауын арқасында бұрынғыдан 0, 727 мың азотты диоксидтiң лақтыруларынан  азайтқан, бірақ кәсiпорындар әлі де ластайтын заттардың көп шығарып жатқан болып қалады: "Сочитеплоэнерго" ШК, Адлерлiк аудан "жылу желiсi" 35 мың тоннадай, ШК - курорт зонасындағы экологиялық ахуалды күрделенген (аз 1996 жылға 0, 1 мың тоннаны құрады .) 1, 13 мың тоннадай.

     Теплоэнергетиктерi кәсiпорындарда газ сияқты лақтыруларды тазартудың қоюларын қолдануы бар шара, котлоагрегаттарда енбейдi жануды ұтымды тәртiптiң сүйемелдеуге арналған құралдар бақылау-өлшеулердi болмайды, әлдеқашанғы қазан жабдықты пайдаланады.

     Саланың iрi кәсiпорындары су ортасының ластағыштарымен сонымен бiрге болып табылады. Кубаньнiң сомындағы нөсер коллекторлары бойынша Ленин арқалығына 1997 жылдағы Краснодарлық ЖЭО-сы, бұдан әрi осылай, м.куб. кiр басқан науалар 1, 42 миллион құлатқан  қазан жабдық табылып жатыр.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Отын өнеркәсiп

 

     Мұнай-газ өндiрушi және мұнай өңдейтiн өнеркәсiп ластайтын заттарының жалпы лақтырулары алдыңғы жылмен салыстырғанда 4, 462 мың тонналарға аз 21, 454 мың тонналарды құрайтын 15 кәсiпорындарды өлкеде тіркелді.

     Өлкенiң аумақтарына 3, 1 мың ұңғымақтардың жанында пайдаланады, 130 мұнай және газды туған жерлерiнiң жанында өндейдi.

     Өлкенiң суаттарында мұнай өңдейтiн және мұнай-газ өндiрушi өнеркәсiптiң кәсiпорындарымен есеп беру жылыды болды (1996 жыл-шы, 52 миллионға м.куб ) кiр басқан сарқынды сулар 3, 92 миллион құлатқан. Бұрынғышалар Кубаньнiң ластануын маңызды көз кiр басқан науалардың 0, 7 миллион м.куб жанында Краснодардың қаласының сызығында онда жыл сайын лақтырып тастай болып табылған "Краснодарэконефть" жағдайды  өзгертпедi.

 

 

Орман және ағаш өңдейтiн өнеркәсiп

 

     Ресей өлкесінде  ағаш өңдейтiн өнеркәсiбi (кеміне 1% жалпы өнеркәсiптiк шығаруынан ) 0, 608 мың, тонна атмосфераға ластайтын заттарының жалпы лақтыруынан аз болды. бар 14 кәсiпорындарымен тіркелген. 0, 217 мың тоннадай лақтыруларды төмендету, өткен жылмен салыстырғанда өндiрiстiң ары қарай басылуымен шартталған.

     1997 жылы орман өнеркәсібінен өзен су арнасына 4,51млн. м.куб ластайтын заттар лақтырылды.