Музейтану, мұражайтану

Музейтану, мұражайтану – музей ісі мен тарихын, оларды ұйымдастыру мен қызметтер жүйесін, әдістемесін зерттейтін ғылым саласы. Музейтану термині 19 ғасырдың 2-жартысында ғылыми айналымға енді. Музейтану арнайы пән ретінде музей ісінің теориялық және тәжірибелік, ғылыми-әдістемелік негіздерін жасайды, музей ісіндегі тарихи-ғылыми, танымдық тәжірибелерді қорытындылайды. Музейтануда археологиялық, этнографиялық, өнертану, палеография, нумизматика, жаратылыстану ғылымдарының зерттеу әдістері кеңінен қолданылады. Музейтану ғылыми пән ретінде: музейтану теориясы, музейтанудың тарихы мен тарихнамасы, музейлік деректану методологиясы, музей педагогикасы, т.б. құрылымдарға бөлінеді. Музейтанудың теориялық тұрғыдан зерттелуіне 20 ғасырдың 50 – 60 ж. чех ғалымдары И.Неуступный, И.Бенеш, поляк ғалымы В.Глузинскийлер үлес қосты. 1977 ж. өткен Халықаралық музейлер кеңесінің 11-конференциясында Халықаралық музеология комитеті құрылып, іргелі ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді. Қазақстанның жоғары оқу орындарында музейтану арнайы пән ретінде оқытылады.^[1]

Қазақстанның  мұражай ісі

     Мұражай – табиғи-тарихи, материалдық және рухани мәдениеттің ескерткіштерін, сонымен қатар ағартушылық және дәріптеу қызметіндегі ескерткіш заттарды жинау, тану, сақтау және пайдалану ісімен айналысатын мекеме.

Мұражай ісіндегі ерекше бағыты  инфрақұрылымдар, оның дамуы мен мемлекеттік қолдау көрсетілуі; мәдениетті дамыту бағдарламасын мұражай ісінің құралдарымен әдістерімен жасау мен оны жүзеге асыру болып табылады. 
Бұл процеске айтарлықтай салым материалды және рухани мәдениеттің  ескерткіштерін басты сақтаушы болып табылатын мұражайлар атынан жүзеге асады. Бүгінгі күні республикада тарихи-мәдени мұраны сақтау мен дәріптеу жөніндегі мемлекеттік саясаттың белсенді жетекшісі саналатын түрлі профилдегі 154 мұражай жұмыс істейді. 
Мұражайлар рухани тірек бірлестігінің мүшелеріне қызмет етсе, ал мұражайлық жинақтарға шоғырланған мәдени-тарихи мұра қоғам идеалдарын қалыптастыру процесіне әсер етеді. Бүгінгі мұражай бұйырулары осыған келіп тіреледі. 
Мұражайлардың есептік-сақтау және жаңалау жұмыстарының жоғары ғылыми деңгейін қамтамасыз ету мақсатында әлемнің барлық мұражайларындағы ереже, талаптар мен жұмыс тәжірибесінің негізінде құрылған «Мұражай құндылықтарын есепке алу мен сақтау бойынша нұсқау» жасалды. 
Республика музейлерінің қызметкерлерінде жинақтау қызметінің, экспонаттарды ғылыми өңдеудің, сақтаудың, жөндеудің зор тәжірибесі жинақталған. Мұражайларда суреттердің, сызбалардың, мүсіндердің, металлдар мен жұмсақ металлдардың, қорсақтау және фотозертханасы бар. Бұл мұражайларда жаңғыртуға жататын экспонаттар қарастырылып, жаңғыртудың нәтижелері қабылданатын Жаңғырту Кеңестері жұмыс істейді. 
Авторлық картотекалар мен мұрағат қорларының жұмыстары; қорды ары қарай толықтырушы иегерлер мен жинақтаушылармен жұмыс; қорларда жәрмеңке жобаларын жасау, жәрмеңке концепциясын қалыптастыру, методикалық және редакциялық жұмыстар,  жаңғырту мәселесі бойынша стажировкалар, күдікті авторлар мен белгісіз  авторлардың шығармалашылықтарын атрибуттау жөніндегі жұмыстар, баяндамалар, аннотациялар, рецензиялар, ғылыми-дәріптеу мақалаларды талдау жұмыстары жүргізіледі.  
Арнайы мамандандырылған мұражай журналы шығады. Журналдың бірінші нөмірі – «Қазақстан музейлері – Музеи Казахстана» 2002 жылдың желтоқсанында басылып шықты. Республиканың мұражай өмірінің айрықша оқиғасы Халықаралық кеңестердің Ұлттық комитеті мекемесі болды (ИКОМ).