Сот сараптамасының принциптерi және органдары

 

ҚАЗАҚ-ОРЫС ХАЛЫҚАРАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

 

 

 

 

«ҚҰҚЫҚТАНУ»

 

 

 

 

 

«СОТ  САРАПТАМАСЫ»

 

 

 

 

ТАҚЫРЫБЫ: «СОТ САРАПТАМАСЫНЫҢ ПРИНЦИПТЕРІ ЖӘНЕ ОРГАНДАРЫ»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ОРЫНДАҒАН:

ЮқАЗ-302 ТОП ОҚУШЫСЫ

ҚОСАНОВА  ГҮЛСАНА ТӨЛЕУҚЫЗЫ

 

 

 

 

 

 

ЖОСПАР

 

І. КІРІСПЕ

 

 

 

ІІ.НЕГІЗГІ  БӨЛІМ

 

 

2.1.Сот сараптамасының принциптерi және органдары.

 

2.2.Сот сараптамасын жүргiзу тапсырылуы мүмкiн 
адамдар.

2.3. Сот-сараптама қызметiн ғылыми-әдiстемелiк және 
оқумен қамтамасыз ету

           2.4.Дәлелдемелер ұғымы, түрлері мен жіктелуі

           2.5. Дәлелдеу пәні және шектері

 

 

ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ

 

 

 

ІV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Сот сараптамасы  зерттеулерiнiң әдiстемелерiн әзiрлеу және енгiзу мақсаты сот сараптамаларын жүргiзудiң сапасын арттыру және қылмыстық iстердi ашу, тергеу iстерiнде және қылмыстық, азаматтық iстер мен әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi сотта қарауда пайда болатын мәселелердi тиiмдi шешу, сондай-ақ сот-сараптама саласын ғылыми дамыту болып табылады. 
Сот сараптамасы зерттеулерiнiң әзiрленiп жатқан әдiстемелерiн байқаудан өткiзудiң мақсаты сот сараптамаларын эксперимент режимiнде жүргiзу тәжiрибелерiнiң нәтижелерiмен растау арқылы оларды мақұлдау болып табылады.

Сот сараптамасы  зерттеуiнiң әзiрленiп жатқан әдiстемелерiнiң  мiндеттерi: 
1) сот сараптамасы органдарының сот сарапшылары мен ғылыми қызметкерлерiнiң ғылыми-зерттеу қызметiн ретке келтiру және жүйелеу; 
2) сот сараптамасы зерттеулерiнiң жаңа әдiстемелерiн, сот сараптамаларын жүргiзудiң прогрессивтi түрлерiн, әдiстерiн, тәсiлдерiн және құралдарын әзiрлеу, байқаудан өткiзу және енгiзу; 
3) сот сараптамасы зерттеулерiнiң қазiргi уақытта қолданыстағы әдiстерi мен әдiстемелерiн жетiлдiру болып табылады. 
 Сот сараптамасы саласындағы ғылыми әзiрлемелердiң авторы (авторлары) ретiнде Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң сот сараптамасы органдарының қызметкерлерi және сот-сараптама қызметiн лицензия негiзiнде жүзеге асыратын адамдар, сондай-ақ ғылыми-зерттеу ұйымдарының ғылыми дәрежесi бар қызметкерлерi бола алады. 
Iлiмнiң сот-сараптама саласындағы ғылыми-зерттеу қызметi сот сараптамасы зерттеуiнiң жаңа әдiстемелерiнiң авторына (авторларына): 
1) ғылыми-зерттеу әзiрлемелерiнiң мақсатына, мазмұнына, құрылымына өзгерiстер енгiзуге; 
2) сот-сарапшылық кадрларды кәсiптiк даярлау және қайта даярлау барысында ғылыми әзiрлемелердi байқаудан өткiзудi жүзеге асыруға; 
3) сот сараптамасы органдарымен келiсiм бойынша сот сараптамасы саласындағы ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижелерiн байқаудан өткiзу тәртiбiн айқындауға мүмкiндiк бередi.

 

 

 

 

 

 

2.1.Сот сараптамасының принциптерi және органдары.

Сот сараптамасы  мынадай принциптерге:

1) заңдылыққа;

2) сот сарапшысының iс жүргiзу тәуелсiздiгiне;

3) сот сараптамасы  органдарының тәуелсiздiгiне;

4) зерттеулердi  жүргiзу құралдары мен әдiстерiнiң  ғылыми негiздiлiгiне;

5) құзыреттiлiкке, жан-жақтылыққа, толықтыққа және объективтiлiкке;

6) кәсiби этиканы  сақтауға негiзделедi.

Сот сараптамасын:

1) Қазақстан  Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң  Сот сараптамасы орталығы мен  оның аумақтық бөлiмшелерi;

2) Қазақстан  Республикасының денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi органының Сот медицинасы орталығы мен оның аумақтық бөлiмшелерi;

3) Қазақстан  Республикасының заңдарымен қылмыстық  қудалау функциясы жүктелген  мемлекеттiк органдардың және  ұйымдардың бөлiмшелерiнен басқа  функциясына Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сот сараптамасын жүргiзу жатқызылған мемлекеттiк органдардың мамандандырылған бөлiмшелерi енетiн сот сараптамасы мемлекеттiк мекемелерiнiң жүйесi жүзеге асырады..

Сот-сараптама  қызметiнiң мазмұны мыналарды:

1) сот сараптамасы  органдарының қызметiн ұйымдастыруды;

2) қылмыстық,  азаматтық не әкiмшiлiк iстер  бойынша сот сараптамасын жүргiзудi;

3) сот сараптамасы  саласындағы ғылыми зерттеулердi;

4) сот сараптамасын  ғылыми-әдiстемелiк қамтамасыз етудi;

5) сот сарапшыларын iрiктеудi, кәсiби даярлау мен олардың бiлiктiлiгiн арттыруды қамтиды.

Сот сараптамасын Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен арнайы уәкiлеттiк  берiлген субъект - сот сарапшысы  жүргiзедi.Сараптамалық зерттеудiң нәтижелерi бойынша сарапшының қорытындысы ресiмделедi.

Қажеттi зерттеулер аяқталған соң алынған нәтижелердi ескере отырып, сот сарапшысы /сарапшылары/ өз атынан дәлелдемелi жазбаша қорытынды  жазады, оны өзiнiң қолымен, жеке мөрiмен  куәландырады және сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) жолдайды. Сот сараптамасын сот сараптамасы органының қызметкерi болып табылатын сот сарапшысы жүргiзген жағдайда, сот сарапшысының (сарапшыларының) қолы көрсетiлген органның мөрiмен расталады. Сот сарапшысы қорытындысын ресiмдеу тәртiбi мен оның құрылымы Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалады.

Сот сараптамасының түрлерi

1. Сот сараптамасының  түрлерiне бастапқы, комиссиялық,  кешендi, қосымша және қайталама  сараптамалар жатады.

2. Комиссиялық  сараптама - бiр мамандықтағы сот  сарапшыларының комиссиясы жүргiзетiн сот сараптамасы.

3. Кешендi сараптама  - егер iс үшiн маңызы бар жағдаяттарды  анықтау үшiн бiлiмнiң түрлi салаларының  негiзiнде зерттеу қажет болған  жағдайларда, әртүрлi мамандықтағы  сот сарапшыларының комиссиясы  жүргiзетiн сот сараптамасы.

4. Қосымша сараптама  - алдыңғы сараптаманың нәтижелерi  бойынша сарапшының қорытындысы  жеткiлiктi дәрежеде анық болмаған  не сот сарапшысы өзiнiң алдына  қойылған мәселелердi толық шешпеген  не алдыңғы зерттеумен байланысты  қосымша мәселелердi шешу қажет  болған жағдайларда жүргiзiлетiн сот сараптамасы.

5. Қайталама  сараптама - алдыңғы сараптаманың  нәтижелерi бойынша сарапшының  қорытындысы жеткiлiктi негiзделмеген  не оның дұрыстығы күмән тудыратын,  не сараптама жүргiзудiң iс жүргiзу  нормалары елеулi түрде бұзылғанда жүргiзiлген сот сараптамасы.

  Көзi тiрi адамдарға сот сараптамасы

Көзi тiрi адамдарға  сот сараптамасы тиiстi сарапшылық зерттеулер жүргiзу үшiн қажеттi жағдайлар  болған кезде, сондай-ақ сарапшылық зерттеу  жүргiзiлетiн адамдардың құқықтары  мен заңды мүдделерiн сақтауды қамтамасыз ету шартымен жүзеге асырылады.

Көзi тiрi адамдарға  сот сараптамасын жүргiзу Қазақстан  Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

 

2.2.Сот сараптамасын жүргiзу тапсырылуы мүмкiн 
адамдар.

Сот сараптамасын жүргізу тапсырылуы мүмкін адамдар мыналар:

1) сот сараптамасы  органдарының қызметкерлерiне;

2) лицензияның  негiзiнде сот-сараптама қызметiн  жүзеге асыратын адамдарға; 

3) осы Заңның  талаптарына сәйкес сот сараптамасын  жүргiзу бiр жолғы тәртiппен  өзге де адамдарға тапсырылуы мүмкiн.

1-1. Бiр жолғы  тәртiппен сараптама жүргiзу:

1) сараптама  түрлерiнiң заңдарда белгiленген  тiзбесiнде көзделмеген сараптама  тағайындалған; 

2) сот сараптамасы заңның 27-бабына сәйкес шет мемлекеттiң сот сараптамасы саласындағы маман сарапшы ретiнде тартылған;

3) сот сараптамасы  органдарының қызметкерлерi болып  табылатын, сондай-ақ лицензия  негiзiнде сот-сараптама қызметiн  жүзеге асыратын тиiстi мамандықтағы  барлық сарапшыларға қарсылық  қанағаттандырылған не осы адамдар  және тұтас алғанда тиiстi сот сараптамасы органы сараптама жүргiзуден дәлелдi себептермен шеттетiлген жағдайларда тапсырылуы мүмкiн.

2. Сот сарапшысының  жоғары бiлiмi және сот сараптамасының  белгiлi бiр түрi саласында арнаулы  ғылыми бiлiгi болуы тиiс.  
Осы баптың 1-тармағының 1), 2)-тармақшаларында көрсетiлген адамдардың белгiлi бiр түрдегi сот сараптамасын жүргiзу құқығына арналған бiлiктiлiк куәлiгi болуы тиiс.  
Мына адамдарға:  
1) заңмен белгiленген тәртiпте iс-әрекет қабiлетi шектеулi және iс-әрекетке қабiлетсiз деп танылған;

2) бұрын сотталған; 

3) сот-сараптама  қызметiн жүзеге асыруға байланысты  лауазымнан келеңсiз себептер  бойынша босатылған адамдарға  сот сараптамасын тапсыруға болмайды. 
Адамға сот сараптамасын жүргiзудi тапсыру мүмкiндiгiн болдырмайтын өзге де жағдаяттар Қазақстан Республикасының қылмыстық iс жүргiзу, азаматтық iс жүргiзу заңдарында не әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы заңдарында көзделген.

4. Адамды сот  сарапшысы етiп тағайындау рәсiмi  осы Заңмен айқындалады.  

Сот сарапшысының мiндеттер:

Сот сарапшысы:

1) Қазақстан  Республикасының заңдарымен уәкiлеттiк  берiлген орган (адам) өзiнiң алдына  қойған мәселелер бойынша ғылыми  негiзделген және объективтi қорытынды  беруге;

2) егер қойылған  мәселелер оның арнаулы бiлiмiнiң  шегiнен шығатын немесе ұсынылған материалдар қорытынды беру үшiн жеткiлiксiз болған жағдайларда қорытынды беруден бас тартуға;

3) зерттеу әдiстерiн  таңдау кезiнде сараптама объектiлерiнiң  барынша сақталу талабын ескеруге;

4) оны шақырушы  қылмыстық, азаматтық не әкiмшiлiк процесс жүргiзушi органға (адамға), сондай-ақ қылмыстық немесе азаматтық процестiң тарабына шығыстардың сметасы мен келтiрiлген шығыстар туралы есеп ұсынуға;

5) қылмыстық,  азаматтық не әкiмшiлiк процестердi жүргiзушi органның (адамның) шақыруы  бойынша процеске қатысушыларға қорытындыны табыс ету үшiн келуге; олардың сұрақтарына жауап беруге, сондай-ақ қорытындының мазмұнын түсiндiруге;

6) қылмыстық,  азаматтық не әкiмшiлiк процестi  жүргiзушi органға (адамға) оның  бiлiктiлiгiн растайтын құжаттарды  ұсынуға; 

7) қылмыстық,  азаматтық немесе әкiмшiлiк процестердi жүргiзушi органның (адамның), сондай-ақ  тараптардың талап етуi бойынша  соттың отырысында өзiнiң кәсiптiк  тәжiрибесi мен iс бойынша iс  жүргiзуге қатысушы адамдармен  қарым-қатынасы туралы хабарлауға; егер ол көрсетiлген адамдармен әлдеқандай қарым-қатынаста болған жағдайда қорытынды беруден бас тартуға;

8) оның қатысуымен  жүргiзiлген тергеу қызметi және  осы ретте анықталған жағдаяттар  туралы мәлiметтердi, сондай-ақ жабық  сот отырысының деректерiн, сондай-ақ мемлекеттiк коммерциялық немесе өзге де заңмен қорғалатын құпияны құрайтын, жеке өмiрге қол сұғылмаушылықты қозғайтын жағдаяттар туралы өзiне мәлiм болған деректердi жария етпеуге мiндеттi.

Сот сарапшысының құқықтары:

Сот сарапшысының:

1) қорытынды  беру үшiн қажеттi объектiлер, оның iшiнде салыстырмалы зерттеу үшiн үлгiлер алуға;

2) қылмыстық,  азаматтық не әкiмшiлiк процестi  жүргiзушi органның (адамның) рұқсатымен  сараптаманың мәнiне қатысты iстiң  материалдарымен танысуға және  қорытынды беру үшiн қажеттi мәлiметтердi көшiрiп алуға;

3) қылмыстық,  азаматтық не әкiмшiлiк процестi  жүргiзушi органның (адамның) рұқсатымен iс жүргiзу әрекетiне қатысуға  және оған қатысушыларға сот  сараптамасының мәнiне қатысты  сұрақтар қоюға; 

4) сараптаманы  тағайындаған органның (адамның) келiсiмi бойынша оның алдына қойылған мәселелер жөнiнде ғана емес, өз құзыретiнiң шегiнде сот сарапшысының бастамашылығы бойынша белгiленген өзге де жағдаяттар бойынша да қорытынды беруге;

5) сот пен  процеске қатысушылардың назарын  сараптаманың мәнiне, соның iшiнде сарапшыға сұрауларды тұжырымдауға байланысты жағдаяттарға аударуға;

6) өзi қатысқан iс жүргiзу әрекетiнiң хаттамасымен, сондай-ақ сот отырысы хаттамасының  тиiстi бөлiгiмен танысуға және  оның қызметiнiң толықтығы мен  дұрыстығына қатысты хаттамаға енгiзiлуге тиiс ескертпелер жасауға;

7) iс жүргiзу  кезiндегi шығыстарға және қылмыстық,  азаматтық және әкiмшiлiк процестi  жүргiзушi органның (адамның) заңсыз iс-әрекетiнен келтiрiлген залалға  өтем алуға;

8) егер өзiнiң  қызметтiк мiндетi болып табылмайтын болса, орындаған жұмысы үшiн сыйақы алуға құқығы бар;

Сот сарапшысының жауапкершiлiгi:

Сот сарапшысы  өз мiндеттерiн орындамаған немесе тиiсiнше орындамаған жағдайда, Қазақстан  Республикасының заңдарында көзделген  тәртiптiк, материалдық, әкiмшiлiк немесе қылмыстық жауапкершiлiкке тартылуы мүмкiн.

Сот сарапшысының тәуелсiздiгiне:

1) Қазақстан  Республикасының қылмыстық iс  жүргiзу, азаматтық iс жүргiзу заңдарында  және әкiмшiлiк тәртiп бұзушылықтар  туралы заңдарындакөзделген сот  сараптамасын тағайындау тәртiбiмен;

2) сараптамалық  зерттеу жүргiзуге және сарапшының  қорытындысын дайындауға араласуға  тыйым салумен кепiлдiк берiледi.