Заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің мүлік салығы

     Салық төлеуші салық кезеңінде  декларация табыс ету мерзімі  басталғаннан кейін он жұмыс  күні мерзімнен кешіктірмей біржолата  есеп айырысуды жүргізіп, жер   салығын төлейді.

     Осы ережелер бюджеттен есеп  айырысуды ауыл шаруашылық өнімдерін  өндірушілерге арналған арнайы салық режимінде жүзеге асыратын заңды тұлғаларға, аталған арнайы салық режимі қолданылатын қызметке пайдаланылатын жер учаскелері бойынша қолданылмайды.

      Жекелеген жағдайларда салық  есептеудің ерекшеліктері

      Бірнеше салық төлеушілердің пайдалануындағы үйлер, құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жер учаскелеріне жер салығы олардың бөлек пайдалануындағы үйлер мен құрылыстардың алаңына барабар әр салық төлеуші бойынша жеке есептеледі.

      Уәкілетті органның қылмыстық  жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары және діни бірлестіктер үйдің, құрылыстың және ғимараттың бір бөлігін жалға берген кезде жер салығы осы жер учаскесінде орналасқан барлық үйлердің, құрылыстар мен ғимараттардың жалпы алаңындағы жалға берілген үй-жай алаңының үлес салмағына қарай есептелуге тиіс.

       Тұрғын үй қорының құрамындағы жылжымайтын мүлікті заңды тұлға сатып алған жағдайда, жер салығы тұрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерлерді қоспағанда, елді мекендердің жерлеріне салынатын салықтың 9.3-кестеде белгіленген базалық ставкалары бойынша есептелуге тиіс.

       Жеке тұлғалардың салықты есептеу  тәртібі және төлеу мерзімдері.

       Жеке тұлғалар (өз қызметінде пайдаланатын жер учаскелері бойынша жекелеген кәсіпкерлерді, жеке нотариустар мен адвокаттарды қоспағанда) төлеуге жататын жер салығын есептеуді салық органдары тиісті салық ставкалары мен салық базасын негізге ала отырып, 1 тамыздан кешіктірілмейтін мерзімде жүргізеді.

      Салық кезеңі ішінде салық  салу объектілеріне құқықты берген  жағдайда салық  сомасы жоғарыда  келтірілген ережелер ескеріле  отырып есептеледі.

      Жеке тұлғалар (өз қызметінде пайдаланатын жер учаскелері бойынша жеке кәсіпкерлерді, жеке нотариустар мен адвокаттарды қоспағанда) бюджетке жер салығын ағымдағы жылдың 1 қазанынан кешіктірмей төлейді.

      Жеке кәсіпкерлер, жеке нотариустар,  адвокаттар өз қызметінде пайдаланатын  жер учаскелері бойынша жер  салығын заңды тұлғалардың жерлеріне  белгіленген тәртіппен есептеледі және төленеді. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

2.3 Қосылған құн салығын  төлеушілер және  салық салу объектілері 

         Бұл бөлімде біз тұтынуға салынатын  салықтарға жататын қосылағн  құн салығы және акциз салықтары  жөнінде баяндаймын. Қазіргі кезде халықаралық стандартқа сәйкес және экономикалық термин ретінде тұтыну салығы деп аталып жүр. Кейбір дамыған мемлекеттерде «тұтыну салығы» десе, ал бірқатар елдерде «жанама салықтар» ретінде аталуда, қалай атасақта бұл салықтардың мағынасы мен мазмұны өзгермейді. Сондықтан кейде қатар аталып күнделікті тұрмыста қолданылуда.

         Қосылған құнға салынатын салықты  1954 жылы М. Лоре (Франция) енгізіп, айналымға салынатын салықты алмастыруға қабілетті салық ретінде бейнеледі. Бұл салық Франция жерінде 1968 жылы толығымен енгізіліп болды. Кейін келе Еуропалық Одаққа мүше болғысы келетін мемлекетке қойылатын алғы шарттардың бірі болып саналды.

         Қосылған құнға салынатын салықты  есептеу барысында негізінен  4 әдіс қолданылады:

• тікелей аддивті немесе бухгалтерлік;
• жанама аддивті;
• тікелей шегерім жасау әдісі;
• жанама шегерім жасау әдісі немесе шоттар бойынша есепке жатқызу.

Аддитивті қосу жолымен алынатын шама.

Бірінші және екінші әдістер балансқа негізделген, анығын айтқанда ол

 пайдалы анықтау негізінде есептеледі. Бірақ компанияның балансында жасалған мәмілелер жолпылама түрле көрсетіліп, тауарлар түрлері бойынша жіктелмейді.

    Үшінші әдіс өндірілген өнім  құнынан жұмсалған шығындарды  шегеріп тастағаннан кейін кейін  ғана салық сомасы есептеледі. Бұл үшін әдісті біртұтас салық ставкасын қолданған жағдайда ғана пайдаланады.

    Ал тәжірибеде, негізінен төртінші әдіс кеңінен тараған. Бұл әдіс арқылы дифференцияланған салық ставкасы мәміле жасалған сәтте бірден қолданылады, сондай-ақ щот-фактураны толтыру арқылы жасалған мәміле туралы, компанияның салық міндеттемелерді туралы ақпар алып отыруға мүмкіндік туады.

   Қосылған құн салығы дегеніміз  – тауарларды (жумыстарды қызмет көрсетулерді) өндіру және олардың айналысы процесінде қосылған, оларды өткізу бойынша салық салынатын айналым құнының бір бөлігін ьюджетке аудару, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағындағы тауарлар импорты кезіндегі аударым.

    Қазақстан Республикасында қосылған  құн салығы бойынша есепке  тұрған мынандай тұлғалар қосылған құн салығын төлеушілер болып табылады.

1. Жеке кәсіпкерлер.
2. Заңды тұлғалар (мемлекеттік мекемелерді қоспағанда).
3. Қызметін Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер.
4. Заңды тұлғалардың құрылымдық бөлімшелері.
5. Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес тауарларды Қазақстан Республикасының аумағында импорттайтын тұлғалар.

Қосылған  құн салығының негізгі салық  салу объектілері:

1. салық салынатын айналым;
2. салық салынатын импорт.

Салық салынатын айналым және салық  салынатын импорт:

Тауарларды  өткізу бойынша айналым тауарларға қатысты өткізу бойынша айналым:

1. тауарға меншік құқығын беруді, оның ішінде:

• тауарларды сатуды;

• тауарларды тиеп жөнелтуді, оның ішінде басқа тауарларға алмастыруды;
• тауар экспорттын;
• тауарды тегін беруді;
• жарғылық капиталға жарна төлеуді;
• жұмыс берушінің жалдамалық қызметкерге жалақы есебінен тауар беруін.

2. тауарларды төлем мерзімін ұзарту шартымен тиеп жөнелтуді және мүлікті қаржы лизингіне беруді;

3. комиссия шарттары бойынша тауарларды тиеп жөнелтуді;
4. қарызды төлемеген жағдайда кепіл берушінің кепіл ұстаушыға кепілге қойвлған мүлкін (тауарларын) беруін;
5. кәсіпкерлік қызмет мақсаты үшін сатып алынған тауарды кәсіпкерлік қызметке жатпайтын шараларды өткізу үшін, сондай-ақ қосылған құн салығын төлеушінің не оның жалдамалы қызметтерінің, қатысушылардың немесе басқа да тұлғалардың жеке тұтынуы үшін пайдалануын;
6. бір заңды тұлғаның қосылған құн салығын дербес төлеушілері болып табылатын бір құрылымдық бөлімшесінің екінші құрылымдық бөлімшесіне тауар жөнелтуін;
7. бұрын экспорт режимінде шығарылған тауарды кері импорт режимінде қайтаруды білдіреді.

Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын  төлеуші болып 

табылмайтын резидент еместен жұмыстар, қызмет көрсетулер алу кезінде салық  салынатын айналым.

     Егер Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайтын резидент емес ұсынған жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу орны Қазақстан Республикасы болса, олар жұмыстарды, қызмет көрсетулерді алатын Қазақстан Республикасы салық төлеушілердің айналымы болып табылады және оларға Салық кодексіне сәйкес қосылған құн салығы салынуға тиіс жұмыстарды, қызмет көрсетулері алушылардың салық салынатын айналымының мөлшері осы баптың мақсаттары үшін, оған Қазақстан Республикасындағы көздерден төленген табыстардың төлем көзінен ұсталуға тиіс салық сомасы ескеріле отырып резидент емеске төленуге тиіс сома негізге алына отырып анықталады. Төленуге тиіс қосылған құн салығының сомасы 15 пайыздық ставканы салық салынатын айналым мөлшеріне қолдану арқылы анықталады.

    Алынған жұмыстар, қызмет көрсетулер  үшін төленетін төлем шетел  валютасымен жүргізілген жағдайда  салық салынатын айналым жасау  күні валюта алмастырудың пайыздық  бағамы бойынша теңгемен есептеледі.

    Есептелген қосылған құн салығының  сомасы салық кезеңінен кейінгі айдың 15-нен кешіктірмей қосылған құн салығы бойынша декларация табыс етілетін мерзімнен кешіктірілмей төленеді.

    Қосылған құн салығының төленгенін  растайтын төлем құжаты салық  сомасы есепке жатқызуға құқық  береді. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

III Мүлік салығы

3.1 Заңды тұлғалар  мен жеке кәсіпкерлердің  мүлік салығы 

1. Мүлік салығын  төлеушілер және салық салу объектілері.

Бұл бөлімде  заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің және жеке тұлғалардың мүлік салығын  бөлек-бөлек қарастырамыз.

               Мүлік салығы – Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектісі бар заңды тұлғалар, жеке кәсіпкерлер және жеке тұлғалар төлейтін салық түрі.

             Мүлік салығы жергілікті салық болып табылады.

             Мүлік жылжитын және жылжымайтын  болып бөлінеді.

             Мүлік салығын төлеушілер:

1. Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық

жүргізу немесе оралымды басқару құқығында  салық салу объектісі бар заңды  тұлғалар.

2. Қазақстан Республикасының аумағында меншік құқығында салық

салу  объектісі бар жеке кәсіпкерлер.

3. Заңды тұлғаның шешімі бойынша оның құрылымдық

бөлімшелері.

4. Қазақстан Республикасының резиденті емес заңды тұлғалар

Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан салық салу объектілері бойынша салық төлеушілер болып табылады.

Мүлік салығы бойынша жеңілдіктер.

Мүлік салығын төлеушілерге бірнеше салық  жеңілдіктері

қарастырылған. Мәселен:

1. 1995 жылы 24 сәуірдегі «Салықтар және бюджетке төленетін

басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына сәйкес мүлік салығын төлеуден босатылады:

• кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын мүлік бойынша – коммерциялық емес бюджеттегі ұйымдар;
• өндірістік мақсатта және әлеуметтік салада пайдаланылатын мұлік бойынша – Қазақстан Республикасы мүгедектерінің ерікті қоғамы, Қазақ зағиптар қоғамы, қазақ саңылаулар қоғамы. Ақыл-есі мен дене бітімінің кемістігі бар балалар мен жасөспірімдерді әлеуметтік бейімдеу мен олардың еңбек ету қабілетін қалпына келтіру орталығы, Орталық комитеті, Ауғанстан соғысы ардагерлерінің Қазақ республикалық ұйымы (кәсіпорындарынсыз);
• Қазақстанның Ұлттық банкі мен оның бөлімшелері.

2. Қазақстан Республикасының 1999 жылы 16 шілдедегі заңына сәйкес, мүлік салығын төлеуден босатылады:

1) мемлекеттік мекемелер және кәсіпкерлік қызметте

пайдаланылмайтын  мүлік бойынша коммкрциялық емес ұйымдар;