Каржы кукыгы

Өз кезегінде реттеу нормалар міндеттеушілікке бөлінеді (белгілі  іс-әрекеттерді алдын-ала жасау). Тиым салушылық (белгілі іс-әрекеттен  бас тартуға ұсынады). Заңдаушылық (белгілі іс-әрекетті жасауға ерік береді).

Құқықтық реттеу тәсіліне байланысты қаржылық-құқықтық нормалар мыналарға бөлінеді:

·         бұйрықтық (шекті нақтылы және дәл қаржы қатынасының субъектісінің құқығы мен міндеттемелерін айқындайды және мүлтіксіз ұсыныстарды орындауды) және диспозитивті (тәртіп тандау мүмкіндігін рұқсатпайды) мазмұны бойынша қаржылық-құқықтық нормалар мыналарға бөлінді:

·         материалдық (ақшалардың қозғалысын орталандырылатын қатынастарды реттейді);

·         ұйымшылдық (қаржылық құрамын анықтайды, қаржылық қызмет түрі мен процедурасы орнатады) ұйымдастыру қаржылық-құқықтық арасында ең үлкен орын алатын хабардарлық нормалар, яғни мемлекет қаржы органдырының құқықтық мәртебесін және құқықтары мен міндеттерін орнықтыратын (мысалы, қаржы Министрлігінің, салық органдарының және т.б.).

Ұсыныс сипаты бойынша  ұйымшылдың нормалар сонымен қатар  міндеттеуші, тиым салушы және заңдаушылық.

Қаржылық-құқықтық нормалардың  құрылымы мынандай басты элементтер жинағына турады.

Ғылыми болжам (норма қолданылатын мән-жайда көрсету);

Диспозиция (қаржы қатынастарының қатысушы тәртібінің өздік ережесі);

Санкция (қаржылық-құқықтық нормалардың ұсыныстарын тиіссіз  орындалуы және орындамаушылықтың  салдарын орнату).

Қаржылық-құқықтық нормалардың  санкциясы өздерінің ерекшіліктерімен көзге түсетіндері:

·  ақшалық сипаты бар;

·  мемлекет алдында ылғи жауапкершілігін білдіреді;

·  мемлекетке қаржылық қатынаста қарама-қарсы туратын тек субъектісіне есептелген субъектіге өздік санкция қолдануға құқықты аямай береді;

·  сақтандырулық, қалпына келтірушілік және жазалау шаралары өздеріне үйлестірулері мүмкін.

Қаржылық құқық қатынасының  басты элементті құқық қатынастарының субъектісі болып табылады. Оларға жататындары:

-          мемлекет тұтасымен;

-          ұлттық-аумақтық және әкімшілік-аумақтық құрылымдар;

-          мемлекеттік биліктің өкілдік және атқару органдары;

-          заңды тұлғалар;

-          жеке тұлғалар.

Қаржылық құыққ қатынастарының пайда болу, өзгерту және тоқтату  жағдайы болып заңдылық дәлелдердің  болғаны. Оларға жататындары: іс-әрекеттер  мен оқиғалар.

Іс-әрекеттер – адамдардың сезім қызметінің өнімі болып  табылады.

Оқиғалар – адамдар  еркіне қарамастан туатын заңдық дәлелдер.

Матераилдық қаржылық құқық  қатынастарының пайда болу негіздері:

-   жеке қаржылық актіні қаржы органымен басып шығару;

-   салық төлеуші мәртебесін алу;

-   қаржылық шарт жасасу.

Материалды қаржылық құқық  қатынастарын өзгерту негіздері:

·  салық төлеушінің құқықтық мәртебесін өзгерту;

·  салық салу объектісін өзгерту;

·  қаржылық шарттын жағдайын өзгерту;

·  салықтың міндеттеменің негізіндегі қаржылық-жоспарлы актілерді өзгерту.

Матераилды қаржылық құқық  қатынасын тоқтату негіздері:

·  Қаржылық міндеттемені орындау;

·  Қаржылық шартты бұзу;

·  Мемлекеттің біржақты бас тартуы;

·  Салық салу объектісі болып табылатын салық төлеушінің мүлкін;

·  Салықтөлеушінің өлімі немесе заңды тұлғаның жою;

·  Стихиялық апат салдарынан мүлікті жоғалту;