Ғимаратты алғашқы тексеру кезіндегі конструкциялардың техникалық жағдайына баға беру

Адам ағзасына әсері деңгейі  бойынша зиянды заттар 4 классқа  бөлінеді:1-аса қауіпті заттар (гесохлоропан, күкірт қышқылы, алмас, қорғасын және т.б.); 2-қауіптілігі жоғары заттар (азот қышқылдары, хлорлы ангидрид және т.б.); орташа қауіпті  заттар (ацетофен, көміртегі бар  күкіртсутек және т.б.); 4- қауіптілігі  төмен заттар (уайт-спирт, бензин және т.б.)

Жұмыс аймағында зиянды заттардың  ауада болуы жүйелік бақылауды  қажет етеді және санитарлы-гигиеналық талаптармен регламенттелетін рұқсат етілген шекті концентрациядан (РЕШК) аспауы қажет.

РЕШК-ні қадағалау периодтылығы зиянды заттың қауіптілік класы арқылы қойылады:  І класс үшін – 10 күнде 1 реттен,  ІІ класс – үшін  айына 1 рет, ІІІ-ІV класстар үшін – үш айда 1 реттен.

Өгдірістің нақты жағдайына  байланысты тексеру периодтылығы Мемлекеттік  санитарлық қадағалау органдарының келісімімен өзгертілуі мүмкін.

Агрессивті ортаның құрылыс  конструкцияларына әсер ету дәрежесі мыналармен анықталады:

газды орта үшін – газдың концентрациясы мен түріне, суда газдың ерігіштігі, ылғалдылық пен температура  арқылы;

сұйық орта үшін – агрессивті агенттердің концентрациясы және мөлшерімен, судың газдармен қанықтылығы, сутектік көрсеткіштермен рН, конструкция  бетіндегі сұйықтықтың қозғалыс жылдамдығымен және қысым мөлшерімен;

қатты орта үшін (тұздар, аэрозольдар, шаңдар, топырақтар) – диспериялылығымен, суда ерігіштігімен, гигроскопиялылығымен, қоршаған ортаның температурасымен және ылғалдылығымен.

Ғимараттардың өндірістік жылубөлгіштігімен  өндірістік орта келесі режимдерге бөлінеді: жылудың артық (23 Вт/м³ дейін) және жылудың анағұрлым артық бөлінуі (23 Вт/м³ артық).

Пайдалану орталарының қорғаныссыз  құрылыс материалдары агрессивті әсер ету дәрежесі (газды, сұйық, қатты) СНиП 2.63.11-85 топталады. Олар агрессивті, әлсіз-, орта-, қатты-агрессивті болып бөлінеді.

Пайдалану орталарының бетонды, темірбетонды және армоцементті конструкцияларға агрессивті әсер ету дәрежесі:

А) газ тәрізді орта үшін – бөлменің температуралы-ылғалды режиміне байланысты, және газдар тобына (А,В,С немесе Д) 2 кесте бойынша СНиП 2.03.11-85;

Б) қатты орта үшін – бөлменің температуралық-ылғалдылық режиміне байланысты, қатты ортаның суда ерігіштігіне және олардың гигрокопиялылығына 3 кесте бойынша СНиП 2.03.11-85;

В) сұйық ортаға – ортаның  түріне, концентрациясына, температурасына, органикалық немесе бейорганикалық сипатына байланысты – 5-8 ксте бойынша  СНиП 2.03.11-85.

Пайдалану ортасының тасты  конструкцияларға агрессивті әсер ету  дәрежесі бөлменің температуралы-ылғалды  режиміне және газдар тобына (А,В,С немесе Д) байланысты 22 кесте бойынша, ал сұйық  ортада 23 кесте бойынша СНиП 2.03.11-85 орнатылады.

Топырақ суының металл емес конструкцияларға агрессивті әсер ету  дәрежесі СНиП ІІ-3-79* бойынша аумақтың ылғалдылығына және 4 кестедегі СНиП 2.03.11-85 топырақ агрессивтілігі көрсеткіштері  бойынша орнатылады.

Сұйық бейорганикалық орталардың топырақта орналасқан темірбетонды конструкциялардың бетон және арматурасына агрессивті әсер ету дәрежесін 5,6 және 7 кесте бойынша, ал сұйық органикалық  орталардың 8 кесте бойынша анықталады.

Пайдалану ортасының металл конструкцияларына агрессивті әсер етуі ортаның түріне (газды, сұйық  органикалық және бейорагникалық, қатты), 24-28 кесте келтірілген СНиП бойынша  топырақ классификациясына байланысты. Жылытылатын ғимараттарда бөлменің ылғал және дымқыл режимінде металл конструкциялары үшін агрессивтілік  дәрежесі жылытылмайтын ғимараттағы  ылғал режимі секілді қойған дұрыс.

Ағаш конструкцияларына  агрессивті әсер ететін ол биологиялық  агенттер – ағаш күйреткіш саңырауқұлақтар  және т.б., ағаштың биологиялық эрозиясына әкеледі, сонымен бірге ағаштың  химиялық коррозиясына ұшыратып, химиялық агрессивті орта пайда болады (газ  тәріздес, сұйық және қатты).

Биологиялық агенттердің  ағашқа агрессивті әсер ету дәрежесін 15 кесте бойынша конструкцияның пайдаланылуына (бөлме ішінде немесе ашық ауада), конструкция түріне және бөлменің температуралық-ылғалдылық режиміне немесе аумақтың ылғалдылығына байланысты анықтауға болады.

Ағаш конструкцияларын химиялық ортаның агрессивті әсер ету дәрежесі 16-19 кестеде келтірілген.

Өндіріс ортасында зиянды заттарды өлшеу жұмыстарының құрамы мен әдісі МЕМСТ 21.1.005-88* талаптарына  сәйкес болуы тиіс.

Ауада зиянды заттарды анықтаудың бірнеше әдісі бар, мысалы, бояудың  сызықтық- реңді әдісі индикаторлық трубалардан зерттелетін ауа  сорылады.

Өндірістік ортаны тексеру  кезінде агрессивті ағын көздерін , оның түрін, концентрациясын, температурасын, интенсивтілігін және таралу шегін  анықтау керек. Одан кейін зиянды заттардың бөліну себептерін анықтап, реагенттің әсеріне шалдыққан конструкциялар тізімін құру керек. Нәтижелерін  төмендегі кестедегі үлгіге толтыру  қажет.

Өндірістік ортаны зерттеу  түрлері мақсатты уақытпен сәйкестіндіріледі.

 Ортаның газдануы мен  шаңдалуы агрессивтілік дәрежесін  анықтау жылдың салқын және  жылы уақыт мезгілдерінде әр  түрлі уақыт тәуліктерінде технологиялық  жабдықты пайдалану режиміне  сай жүргізіледі. Сынаманы іріктеуді  жұмыс аймағында жүргізген жөн.

 

Мезгілі	Тәулік, сағ, мин.	Ішкі ауа параметрлері				Φ, %	Агрессивті ағын сипаттамалары
		Қиылыс немесе өлшеу пункті №	Өлшеу орны				Ағын көздері, жабдық атауы	Заттар атауы, оның химиялық формуласы	Ағын интенсивтілігі, л/с, кг/с
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

 

 

			Агрессивті әсерге ұшыраған конструкциялар атауы	Агрессивті орта әсеріне  ұшыраған конструкция аумағы, м2	Жұмыс орындарындағы және құрылыс конструкциялары аймағындағы  агрессивті орта параметрі			Ескертулер
Ағын температурасы, t, ˚ С	рН	Ағын көздерінің жұмыс  істеу режимі			Концентрация, %5 мг/л	Температура t, ˚ С	рН
11	12	13	14	15	16	17	18	19

 

 

 

 

№ 6 практикалық  жұмыс жоспары

Конструкциялардың геометриялық параметрлерін, майысуларын, деформацияларын анықтау (2 сағат)

Құрылыс конструкцияларын зерттеу  процесіне ортақ әдіснамасы бар, барлық конструкция түрлеріне сәйкес келетін жұмыстар кіреді. Оларға келесілері жатады:

1. Өлшеу;
2. Конструкциялардың майысуын және деформациясын өлшеу;
3. Жарықтарды қадағалау әдістері мен амалы.

 

5.1. Өлшеу жұмыстары

Өлшеу жұмыстарының құрамы мен мөлшері алдын ала тексеру  кезеңінде орнатылады және тексеру  жұмыстарына, ертеректе жүргізілген  жаңғырту жұмыстарын жобалау құжаттарына  байланысты болады.

Өлшеу жұмыстарында сыртқы пішін, өлшемдер, жобадағы қалпы және тігінен және элементтерінің қалпы  анықталады. Конструктивті сызбаның негізгі өлшемдері тексерілуі қажет: бойлықтардың шығу ұзындығы, бағана биіктіктері, конструкциялар қиылысы, ағаштардың сүйену торабы және басқа да конструкция элементтерінің қысымды-деформациялық күйіне байланысты болатын геометриялық параметрлері.

Өлшеу жұмыстары кезінде  өлшеу жұмыстары жүргізілетін негізгі  сызықтардың,бұрыштардың және белгілеулер  қалпы геодезиялық түсірілімдер және өзге СНиП талаптарына сәйкес келетін өлшеу әдістерімен анықталады.

Геодезиялық қадағалау кезіндегі  өлшеу қателіктері 0,2 артық болмауы  қажет.

Жеке коснтрукциялар мен  олардың элементтерін өлшеу үшін ұзындық өлшеуіш (рулетка), ағаш жиналмалы  рейка, металл сызғыштар мен бұрыштамалар жинағы, штангенциркульдар, деңгейшелер (уровень), тіктеуіш (отвес) және т.б. қолданылады.

Өлшеу сызбалары 1:100 масштабында, фрагменттер мен тораптар сызбасы 1:50 –ден 1:5 масштабында сызылады.

Конструкциялардың биіктіктері  мен өлшемдері өлшеу сызбаларында сәйкестендіріліп, архитектуралық-құрылыстық безендірулер ережесімен реттеледі.

 

Майысулар мен деформацияларды  өлшеу

Майысулар мен деформациялар  шамадан артық жүктеу кезінде, іргетастың ауытқып шөгуі кезінде, топырақты  дұрыс зерттемеу, топырақ суының өзгеруі кезінде оның температурасының әсерін және топырақ негізінің ылғалдылық режимі кезінде, тік орнатылатын  конструкциялардың орнықтылығы  және өзге ішкі әсерлерден болады.

Майысу мен деформацияның  рұқсат етілген шегі конструкция  түріне, материалына байланысты болады және ғимарат конструкцияларын жобалау  нормаларымен регламенттеледі.

Кострукциялар вертикальдан ауытқып және тік жазықтықта майысуы  тіктеуіш және сызғыш арқылы өлшенуі  мүмкін.

Сүйеніш нүктелерінен көлденең бағытта жылжуы, сонымен бірге  тік жылжулар өлшеу сызғыштарымен, сызғышпен немесе геодезиялық түсірілімдермен  анықталады. Геодолит көмегімен еңістер  және қабырғаның және өзге тік орналасқан конструкциялардың тасыраюы өлшенуі  мүмкін.

Майысулар, бұрмаланулар мөлшері конструкциялар мен олардың элементтерінің шектерін немесе деформациясы жоқ бөліктерін жіңішке сыммен керу жолымен өлшенеді, және сымдар арасындағы максималды арақашықтығы және конструкциялар бетін сызғыш көмегімен өлшенеді. Еңкіштікті өлшегіш ретінде екі планка немесе деформацияланбайтын конструкциядан өлшегіш приборға аударатын жүйе (сағаттық типті индикатор-мессңура) қолданылуы мүмкін.

  Кішкене сызықтық деформация кезінде элементтердің созылу немесе сығылуы тензометр көмегімен, ал жылжу мен бұрылулар геодезиялық түсірілім арқылы өлшенеді.

Жабын деформациялары  прогибомер көмегімен анықтайды П-1 немесе арнайы саптамасы бар инвелир көмегімен НВ-1.

Өлшемес бұрын штокты өлшеу  трубасы нөлге сәйкес етіп қояды. Содан соң дискісі бар трубканы жабын үстімен жылжытады; дискінің әрбір толық бұрылысынан кейін өлшеу трубасы бойынша санау жүргізеді. Майысуларды жабынның әр түрлі нүктелерінде өлшейді.

Прогимер П-1, инвелир НВ-1 көмегімен осы баспа-ағаш, адым, тақта  жүк көтергіш элементтерінің майысуларын  өлшейді.

Деформацияның дамуы кинетикасын  анықтау деформацияның даму жылдамдығына сай белгілі бір уақыт интервалында (1-ден 30 тәулікке дейін) бірнеше рет  өлшеу арқылы жүзеге асырылады.

Ғимараттар мен имараттардың жалпы деформациясының пайда болу себебі  топырақ негізінің тегіс емес шөгуі, ол гидрогеологиялық жағдайдың өзеруіне әкеліп соғады, шамадан тыс топырақтың ылғалдануы, іргетастың жүк көтеру қабілетін есептемей салынған ғимаратқа үстіне тағы бөлігін салу және т.б.

Пайдаланылатын ғимараттар мен имараттардың деформациясын  бақылау жарықтар пайда болған кезде, жапсарлары ашықған кезде құрылыс  конструкцияларын жылжытқанда және еңкейткенде, сонымен қатар пайдалану  шарттарын кенет өзгерткенде  жүргізіледі.

Деформацияларды бақылау  мақсаты – ғимарат шөгуінің және конструкциядағы өзге өзгерістердің  тұрақталуын немесе олардың жалғасуын  анықтау.

Егер бақылау кезінде  деформацияның негізгі немесе мүмкін болатын себептері анықталмаса, онда бақылау ұзақ уақыт бойы жүргізіле  береді.

Деформациялар конструкциялардың  торабында жылжу немесе бұрылыу  болған кезде ол жергілікті деп аталады, ал ғимарат немесе конструкциялар тобы деформацияланған немесе орын ауыстырған кезде элементтердің созылуы  немесе сығылуы, және жалпы болып  бөлінеді.

Деформацияны, шөгуді, қисаюды, жылжуды өлшеу үшін инженерлік геодезия әдісі қолданылады. Өлшеу жұмыстары  МЕМСТ-ке сәйкес және «Ғимараттар мен имараттар деформациясын қадағалау басшылығы» ұсынысымен арнайы кәсіби мамандар арқылы жүзеге асырылады.

 

Жарықтарды бақылау әдістері мен амалдары

Құрылыс конструкцияларын тексеру  кезінде ең маңызды кезеңдердің  бірі жарықтарды зерттеу, олардың пайда  болу себептерін және даму динамикасын  анықтау болып табылады. Ола әр түрлі себептерге байланысты қалыптасып, әр түрлі нәтиже алып келуі мүмкін.

Тік орналасқан және қоршау конструкцияларына қауіп тудыру дәрежесіне байланысты 4 топқа бөлуге болады.

1. Қауіпті емес жарықтар, беткі қабатының сапасын төмендетеді.
2. Қауіпті жарықтар, жалғасымдылығы жай интенсивтілікпен дамитын, қиылыстардың әлсізденуіне әкеліп соғатын жарықтар
3. Аралық топ жарықтары, пайдалау қасиетін , сенімділігін және ұзақмерзімділігін төмендететін, бірақ олардық толық бұзылуын әлі де болдырмайтын жарықтар.

Металл конструкцияларында жарықтардың пайда болуы әсіресе кран асты балкаларында және ауыспалы динамикалық жүктемеге шалдығатын өзге конструкциялардың қажуы себебінен болады.

Темірбетонды немесе тас  конструкцияларында жарықтардың қалыптасуын  жергілікті күштің артуы, бетонның ылғалдануымен  және металл бос қуыстарын мұздың жаруы, арматураның коррозиясымен  және қиын болжалатын көптеген өзге факторлар  әрекетінен анықтауға болады.

Қысымнан болған,  темірбетонды конструкцияларды өндіру, тасымалдау және монтаждау кезінде қалыптасқан  жарықтар, және пайдалану жүктемесінен және сыртқы орта әсерінен қалыптасқан  жарықтар деп бөлуге болады.

Пайдалану кезінде пайда  болған жарықтарға жататындар: бетон бетінің тез кебуінен және көлемінің кішіреюуінен болатын отыру жарықтары, сонымен бірге бетонның ісінуінен болған жарықтар; бетонды тегіс емес кептіруден болған жарықтар; массивті конструкцияларда бетонды қатыруда үлкен гидротациялық қыздырудан болатын жарықтар; бетонды өндіру, тасымалдау және монтаждау кезінде пайда болған технологиялық сипаттағы жарықтар.