Тауарлы материалдық қорлар

 

                                                                            1 т * 3200 = теңге

 

Бензин

 

 Б. қ.:  100 * 45 = 13800 теңге                          50 * 47 теңге = 2350теңге

 

500 * 45 теңге = 22500 теңге                          150 * 47 теңге = 1050 теңге

 

                                                                           300 * 45 теңге = 13500 теңге

 

                                                                           100 * 45 теңге = 4500 теңге

 

                                                                           100 * 45 теңге = 4500 теңге

 

                                                                           100 * 46 теңге = 4600 теңге                                                                                               

 

200 * 47 теңге = 94500 теңге

 

 

 

 

 

Кіріс жиынтығы: 45700 теңге                        Шығыс жиынтығы: 36500 теңге

 

 

 

 Соңғы жиынтығы: 300  литр құны 13700 теңге     200 * 46 теңге

 

                                                                                      100 * 45 теңге

 

Арнайы идентификациялау әдісі. Бұл  әдіс запастардың есебін дәл ұйымдастыру мүмкіндігі болған жағдайда қолданылады. Менің мысалымда цементтің шығысы мынадай болды делік:

 

 Б.Қ-ң 15 тоннасы  *300 теңгемен  - 4500   02.01.02. күні келіп түскеннің  12 тоннасы * 3100  20.01.02 келіп түскеннің  12 тоннасы * 3400 - 40800

 

 Шығыс жиыны

 

  Цемент қалдығынан қалғаны:

 

 Б.қ.-тан 5 * 3000                                                                                              - 15000 теңге

 

               2 * 3200                                                                                              -  6400 теңге

 

20.10.02 келіп түскен 5 * 3400;(12-17)                                                         -  6400 теңге 

 

                                      19 * 3400                                                                    -  1700 теңге

 

 Ай соңына қалған цементтің  құны                                                            -   103000 теңге

 

Бензин бойынша:

 

 Қалдықтан қалған 50 л * 45 теңгемен  босатылған                                     -  2250 теңге  

 

05.01.02 күні түскеннен 150 * 46                                                                  -  6900 теңге

 

20.01.02 күні келіп түскеннен 300 * 45                                                        -  13500 теңге

 

20.01.02 күні келіп түскеннен 100 * 45                                                        -  4500 теңге

 

20.01.02 күні келіп түскеннен 100 * 45                                                        -  4500 теңге

 

05.01.02 күні келіп түскеннен 100 * 46                                                        -  4600 теңге

 

 Шығыс жиыны                                                                                               -  36250

 

 Бензиннің қалдығынан қалғаны:

 

 Б.қ.-тан қалғаны:

 

 Б.қ. 50 * 45                                                                                                      -   2250 теңге

 

05.01.02 күні келіп түскеннен 50 *46                                                           -  2300 теңге

 

29.01.02 күні келіп түскеннен 200 * 47                                                        -  9400 теңге

 

 Ай соңына қалған бензиннің  құны                                                               -  13950 теңге

 

 

 

 Енді сапасын бағалаудың  тәсілдерін салыстыруға болады:

 

 

 

                                                                                                                                            Жоғарыда келтірген кестеден көріп отырғандай, тауарлы – материалдық қорларды бағалаудың дұрыс әдісін таңдау кәсіпорынның таза табысын да, тұтас табысында , қаржылық жағдайына да мәнді әсер етуі мүмкін. Сондықтан оларды таңдағанда салыстырмалы қағиданы ұстаған жөн. Бір әдістен екінші бір әдіске көшер алдында, яғни екіншісінің біріншісінен басымдылығымен қатар мына жағдайларды да сақтау керек:

 

-     шаруашылық жүргізуші  субьектінің есептік саясатына  өзгерістерді енгізу;

 

-     бір әдістен екіншісіне  көшуді, есепті жылдың басынан  бастап енгізу;

 

-     дер кезінде тауарлы  – материалдық қорлар қалдықтарына  да және өткен жылдардың тартылмаған табысына да түзетулерді енгізу.

 

 Материалдың босалқы қорлардың  барлық түрін есепке алу үшін 1300 «Қорлар» бөлімінің негізгі,  активті мүліктік шоттары қолданылады.  Бұл бөлімше құрамына төмендегі  синтетикалық шоттар кіреді :

 

      1310 «Шикізат және маиериалдар»;

 

      202 «Сатып алынған  шала фабрикаттар және құрастырушы  бұйымдар, конструкциялар мен бөлшектер,  детальдар»;

 

     203 «Отын»;

 

     204 «Ыдыс және ыдыстық  материалдар»;

 

     205 «Қосалқы бөлшектер»;

 

     206 «Басқа материалдар»;

 

    207 «Қайта өңдеуге берілген материалдар»;

 

     208 «Құрылыс материалдары».

 

1310 «Шикізат және материалдар»шотында  шығарылатын өнімнің негізін  салатын немесе өнімді жасап  шығаруда оның компоненті болып  табылатын қажет шикізаттар мен  материалдарын есепке алады. Бұл жерде сондай-ақ өнімді шығаруға қатысатын шаруашылық, технологиялық және өндіріс процесіне септігін тигізетін көмекші материалдар есепке алынады.

 

 Әрбір шаруашылық жүргізуші  субъектілер қажеттігінше әрбір  шоттар бойынша субшоттар және  материалдың есебі бойынша аналитикалық шоттар аша алады. Сонымен қоса, кәсіпорын өзіне жатпайтын материалдарды, баланстан тыс шоттарда есепке алады. (002,003).

 

 Атап көрсетілген шоттар  дебеті бойынша әртүрлі көздерден  түскен тауарлы – материалдық  қорлар операциялары, ал кредит бойынша тауарлы -  материалдық қорлардың әртүрлі бағыттар бойынша шығарылу операциялары көрсетіледі. Шикізаттар, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар, отын, қосалқы бөлшектер және басқа қосалқы материалдар кәсіпорын балансында өздерінің нақты өзіндік құнымен көрсетіледі.Осы баға бойынша құндылықтар синтетикалық есеп – тұрақты есеп бағасымен (келісімді немесе жоспарланған) көрсетіледі.

 

 Мысал. «Шығыс» АҚ аяқ киімді  өңдеу үшін, сары ЦЛ терісін  жабдықтаушыларға тапсырыс берген, оның 1 дм 90 теңге (ҚҚС-мен) тұрады. Келісім шарт жасақан соң, «Шығыс» ААҚ-на тапсырыс берген материалы келіп түскен. Барлық келіп түскен терінің мөлшері 3555,6 дм құраған, ал оның сомасы 3200004 теңге болған. Тасымалдау шығыны (түсірушілер жалақасы – 300000 және әлеуметтік  - 56700

 

( 300000-300000*10%*21%)) 356700 теңге құраған.  Түсіруге дейінгі қоймада сақтау  шығыны 630000 теңге құраған. «Шығыс»  ААҚ теріні өңдеудің тәсілін  жетілдірудің арқасында, оның  құнын 90 теңгеден 75 теңгеге дейін  түсірген, нәтижесінде алынған терінің нарықтық бағасы 16,67 % төмендеген.

 

 Біз бұл мысалда алынған  терінің өзіндік құны 4545324 теңге  немесе 1 дм –ты 127,84 теңге құраған:

 

-         сатып  алу бағасы  - 2758624 теңге (ҚҚС  – сыз)

 

-         ҚДШ  - 1156700 теңге  (800000 + 356700);

 

-         Сақтау  шығындары  - 630000 теңгк.

 

 Енді біз осы операциялар  бойынша жасалатын шоттар корреспонденциясын  қарастырып көрейік.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Тауарлы –материалдық қорлардың  түсуін құжатпен рәсімдеу.              

 

 

 

 Тауарлы – материалдық қорларды  кәсіпорын әртүрлі жағдайда алуы  мүмкін: жабдықтаушының қоймасынан, темір жол станцияларынан, аймақатрдан,  аэропорттардан, материалды жауапты  тұлғалар арқылы өз қоймаларынан.

 

 Жабдықтаушылардың қоймаларынан  тауарлы – материалдық қорды алған кезде алушы кәсіпорын өздерінің жауапты тұлғалары арқылы жүзеге асырылады. Материалдардың қозғалысын есепке алынған кезде мынадай типтік құжаттар пайдалынады.

 

 Жабдықтаушылардың қоймаларынан  тауарларды алу үшін материалды  жауапты тұлғаға сенімхат беріледі.Біздің сенімхатымызға сүйенетін болсақ, «Энергия плюс» ЖШС атынан берілген №26 сенімхат №1 қосымшада берілген. Сенімхатты бухгалтерия рәсімдеп, алушының қолын қойғызып, қолхат алу арқылы береді. № М – 2а типтік ведомосы арқылы нысаны, алдын  -ала нөмірленген және түптелегн Журналға (ү.№ М-3) тіркеледі. № М-2а нысаны төменде берілген. Берілген сенімхатты есептеу журналы, сенімхатты тіркеуге және беруге жауапты тұлғаға сақталады. Сенімхатты беру үшін лауазымды тұлғамен келісім шарт жасалады, ондай келісім шарты жоқ болған жағдайда бір жолғы сенімхаттар беріледі. Берілген сенімхатта шаруашылық жүргізуші субъектілер оның мерзімін көрсетеді. Сенімхатқа кәсіпорын басшысы, бас бухгалтері қол қойып, мөр басады. Сол сенімхатты алынатын тауарлардың тізімі сенімхаттың артқы жағында жазылады.

 

 Бір қоймаға жататын тауарлы  – материалдық қорлар алынған  жағдайда оған бірнеше накладной  керек болса, сенім беруші тұлғаға  бір сенімхатын беруіне болады, бірақ онда берілген барлық  накладной нөмірі, күні көрсетілуі тиіс.

 

 Пайдаланбаған сенімхатты қайтарған  кезде оны «Сенімхаттарды есепке  алу журналына» тіркейді және  оның түбіршегіне «пайдаланбаған»  деген белгісін жасайды. Жабдықтаушылар  тауарлы – материалдық қорларды  босатқан кезде, әрбір жіберілген тауарлы – материалдық қорларды бақылау жасау үшін пайдалынады. Ал 3-шісі бухгалтерияға беріледі. Тауарлы- материалдық қорларды босатып біткен соң ең соңғы партиясының құжаттырмен бірге сенімхатын да бухгалтерияға тапсырылады.

 

 Жабдықтаушылардан  сатып  алушының қоймасына автотранспортпен ( қосымша №2) тауарлы –материалдық қорларды жеткізіп берген кезде сатып алушылардың материалдары материалды жауапты тұлғасы жабдықтаушылардың экспидиторынан алған тауарлы –материалдық қорлардың санын және брутто салмағын, тауарлы – көліктік накладной мәселесімен салыстырады, ол екі дана жасалады. Егер олардың мәлімдемесінде айырмашылық болмаса, онда оның бір данасына қол қойып және штамп басып, тауарлы –материалдық қорлар қабылданды деп жазады. Накладнойдың бір экземпляры материалды жауапты адамда қалады. Ал егер сомасы мен санында айырмашылық болса, Акт жасалады. Ол екі дана қылып жасалады және оған жауаптылары қол қояды.

 

 Тауарлы – материалдық қорларды  қабылдау кезінде жүзеге асырылатын  операциялардың барлығы автомобильмен, сумен, авиациямен әкелетін жүктердің операцияларына ұқсас болып келеді.

 

 Тауарлы – материалдық қорларды  кірістеуге мына құжаттар негіз  болып саналады:

 

-   шот фактура (№3 қосыша), онда: тауар нөмірі мен күні, атауы  және жабдықтау мен тауарлы  – материалдық қорларды сатып алушының СТН, ҚҚС-ын есепке қою туралы куәлік нөмірі, әкелінген тауарлы – материалдық қорлардың атаулары мен саны құны, акцизделетін тауарлы – материалдық қорлардың сомасы т.б.

 

Кіріс ордері. Жабдықтаушылардан  немесе өңдеуден түскен запастарды есепке алу үшін пайдалынады. Ол бір ғана данада жазылады және ол қоймаға келіп түскен кезде толтырылады. Қосымша №4.

 

Материалдарды қабылдау туралы акті. Жабдықтаушылардың ілеспе құжаттарындағы мәліметтерді сандық сапалық айырмашылықтары  бар босалқыларды қабылдау кезінде қолданылады. Құндылықтарды қабылдағаннан кейін құжаттармен қоса актілердің бір данасы материалдық қорлардың қозғалысын есепке алу үшін бухгалтерияға, ал екіншісі – жабдықтаушыға талап хатын жазу үшін , жабдықтау бөліміне жіберіледі.

 

Материалдық құндылықтарды өндірісте  дайындалған және сақталған кезіндегі  жетіспеушілігі мен жоғалуы туралы актісі. Бұл құжат материалдарды  қабылдау жөніндегі Акт –ге тіркеледі. Екі данасы толтырылады, комиссия мүшелері мен кінәлі кісілер қол қояды. 1-ші данасы бухгалтерияға, ал екіншісі – бөлімшеді қалады.

 

Материалдардың бөлінуі, сынуы, қирауы туралы актісі.Кәсіпорындарда сынудың , бүлінудің, қираудың нәтижесінде арзандатуға  және қорларды есептен шығару үшін пайдалынады. Ол 2 дана етіп жасалынады. 1- ші дана бухгалтерияға жіберіліп, 2-шісі данасы бөлімшеді қалады.

 

 Сауда мекемелерінде тауарларды  қабылдау, біріншіден кімнен тауар  жеткізілген және ол қандай  түрде – упаковка жасалған  немесе упаковкасы алынған күйде  ме.

 

 Сандық және сапалық тауарды  жергілікті жабдықтаушылардан қабылдағанда жабдықтаушының қоймасында егер тауарлар менеджерлермен немесе жүргізушімен, онда қоймада, егер тауарлар көліктік жеткізушілермен әкелінсе.

 

 Тауарларды саны мен сапасы  бойынша сату кәсіпорындарда  боса, тауарлардың «тауарлардың сапасы мен саны және өнімнің қабылдауы»бекітілген тәртіпке сүйене отырып қабылданады, ол ҚР Министрлер кабинетінің қаулысымен бекітілген

 

 № 1240 09.11.1994 ж  және т.б.  нормативтік актілерге байланысты. Тауарды қоймадан мекеме өкілі  алуы үшін ол міндетті түрде сенімхат және куәлік көрсетуі тиіс. Жабдықтаушылармен тауар жіберілген кезде сенімхат алынады, ол менеджерге керекті тіркемелі құжаттар және тауарларды қабылдағанда жатғқан тауарлар қабылдағанда тауар көлемі, сапасы құжатқа сәйкес тексеріледі. Егер қабылданып жатқан тауар упаковка ішінде болса, онда міндетті түрде ілеспе құжат жазылуы тиіс «Тауар массасы брутто және орын мөлшері нақты тексерілмеген» және «Тауар құжаттама келтірілген апаға сәйкес нақты тексерілмей қабылданды», бұл құжат тапсырған және қабылданған адамдардың қолдарымен рәсімделеді.