Тауарлар мен ыдыстарды сақталу орындарында есепке алу

                                              Мазмұны

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім

1. Тауарлар мен ыдыстарды сақталу орындарында есепке алу
2. Материалды жауапты тұлғалардың есеп беруі, оны жасау, қабылдау, тексеру және бекіту тәртібі

1. Есеп берудің түрлері мен маңызы
2. Есеп берудің мазмұны және оларды жасау тәртібі
3. Тауарлық-ақшалай есеп беруді жасаудың ерекшеліктері
4. Тауарлық есеп беруді жасаудың ерекшеліктері

3. Қорытынды

4. Пайдаланылған әдебиеттер

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                                   Кіріспе

       Саудадағы бухгалтерлік есептің негізгі нысандарына тауарлар мен ыдыстар жатқызылады, олардың жалпы сомалары сауда мекемелері мен кәсіпорындарының оралым құралдарының басым бөлігін құрайды. Тауарлық- материалдық қорлардың сақталуын, үйлесімді тауар қорларын жасау және олардың қалыптасуы мен сатуды басқару жүйесін жақсарту үшін тауарлар қорларының есебін тек қана тұтастай ғана емес, сондай-ақ тауарларды тауарлық топтар, атаулары және түр – түрі бойынша дұрыс ұйымдастырудың ерекше маңызды мәні бар.

        Тауарлар мен ыдыстардың саны мен сапасын және ақшалардың сақталуын қамтамасыз ету үшін материалдардың жауапкершілік енгізілген және ол жүктелген қызметкерлер материалды жауапты тұлғалар деп аталады.

        Сауда мекемелерінде тауарларды қабылдау, біріншіден кімнен тауар жеткізілген және ол қандай түрде – упаковка жасалған немесе упаковкасы алынған күйде ме.

        Сандық және сапалық тауарды жергілікті жабдықтаушылардан қабылдағанда жабдықтаушының қоймасында егер тауарлар менеджерлермен немесе жүргізушімен, онда қоймада, егер тауарлар көліктік жеткізушілермен әкелінсе.

         Тауарларды саны мен сапасы бойынша сату кәсіпорындарда боса, тауарлардың «тауарлардың сапасы мен саны және өнімнің қабылдауы»бекітілген тәртіпке сүйене отырып қабылданады, ол ҚР Министрлер кабинетінің қаулысымен бекітілген № 1240 09.11.1994 ж  және т.б. нормативтік актілерге байланысты. Тауарды қоймадан мекеме өкілі алуы үшін ол міндетті түрде сенімхат және куәлік көрсетуі тиіс. Жабдықтаушылармен тауар жіберілген кезде сенімхат алынады, ол менеджерге керекті тіркемелі құжаттар және тауарларды қабылдағанда жатғқан тауарлар қабылдағанда тауар көлемі, сапасы құжатқа сәйкес тексеріледі. Егер қабылданып жатқан тауар упаковка ішінде болса, онда міндетті түрде ілеспе құжат жазылуы тиіс «Тауар массасы брутто және орын мөлшері нақты тексерілмеген» және «Тауар құжаттама келтірілген сапаға сәйкес нақты тексерілмей қабылданды», бұл құжат тапсырған және қабылданған адамдардың қолдарымен рәсімделеді. 
 
 

1. Тауарлар  мен ыдыстарды сақталу орындарында  есепке алу

      Тауарлы- материалдық қорлардың сақталу орындарындағы есепті дұрыс қою және ұйымдастыру үшін маңызды жағдайлар болып қойма шаруашылығын ұтымды ұйымдастыру, материалды жауапты тұлғалардың қажетті біліктілігі, тауар номенклатурасын анық жасау болады.

       Тауарлардың сақталу орындарындағы есепті сауда мекемесінің (кәсіпорнының) жетекшісінің бұйрығымен немесе өкімімен тағайындалған материалдық жауапты тұлға (қойма,дүкен меңгерушілері, қоймашылар және т.б.) жүргізеді. Материалдық жауапты тұлғалардың тауарларды сақталу орындарында есепке алуды ұйымдастыру сауданың түріне – көтерме немесе бөлшек саудаға байланысты.

         Көтерме саудада  қоймалардағы барлық тауарлық-материалдық қорлар (кітап тауарларынан басқа) бойынша қоймалар меңгерушілері олардың сақталу тәсілдеріне байланысты нақты табиғи өлшемде (дана, метр, килограмм және т.б.) сандық есеп жүргізеді. Тауарлар қоймада партиялары немесе атаулары, артикулдері, сорттары бойынша сақталады, сондықтан осыған сәйкес есеп партиондық немесе сорттық болуы керек.

        Тауарларды есепке алудың сол  немесе өзге әдісін таңдау  қоймаларда тауарларды сақтауды  ұйымдастыру, қоймалар көлемдері  және сыйымдылығымен, жабдықтармен  қамтамасыздығы және т.б.байланысты.

         Кең қойма жайы бар көтерме  базаларында тауарлардың партиондық  қойма есебін жүргізу тиімді.

          Партия деп қоймаға бір мезгілде бір жабдықтаушыдан және бір тауар ілеспе құжаты бойынша түскен тауарлардың санын (мөлшерін) айтады. Бірақ көп жағдайда бір партия деп бір теміржол составында, бір автоколоннада, бір кемеде жеткізілген және бір материалдық жауапты тұлғаның қарамағына беруге жататын тауарларды, оларға жазылған тауар ілеспе құжаттардың (теміржол құжаттары, тауар-көлік құжаттары және т.б.) санына қарамастан есептеу рұқсат етіледі.

          Тауарлық партиондық  әдіс есебінің  мәні – әрбір жаңадан түскен тауарлардың партиясы жеке сақталады да, тауарлардың осы партиясының есебін түскен күннен бастап толық сатылғанша жеке басқа әртүрлі партиялардағы тауарларды араластырмай жүргізеді. Мұнда әрбір қоймаға түскен тауарлардың партиясына материалдық жауапты тұлғалар жеке партиондық карта толтырады да, онда тауарлардың атауы, артикулы, сорты, саны (салмағы) және бағасы көрсетіледі. Оның үлгісі төменде келтірілген.

          Бұл карталардың нысаны тауардың  түрлеріне байланысты әр түрлі  болады. Азық-түлік тауарлары бойынша  партиондық карталарының құрылымы  оның кіріс бөліміне партияда  түскен тауарлардың орын саны  мен жалпы салмағы, ал шығыс  бөлімінде – әрбір шығыс құжаты  бойынша босатылған тауарлардың  орын саны мен салмағын жазуға  болатындай жасалған. Партиондық  картада әрбір жазудан кейін партиядағы тауарлардың қалдығы (орын саны мен салмағы) шығарылады.

          Азық-түлік емес тауарлар бойынша  партиондық карталардың кіріс  бөлімінде әрбір ыдыс орнының  нөмірі және құны жазылады  да, жолда шығыс құжатының күні  мен нөмірі және босатылған  тауар орнының құнын көрсетеді.

 
 
 

     Партиондық карталар арнайы кітапқа тіркеледі. Реттілік тіркеу нөмірі партиондық картада көрсетіледі де, ол сол партияның нөмірі болады.

      Партиондық карта екі данада  жасалып, біреуі тауарлық есеп  берумен бухгалтерияға беріледі  де, екінші данасы – тауар мен  партияның көрнекті жерінде қалады  да, тауарлардың қойма есебін  жүргізуге қызмет етеді. Тауарларды  босатқан кезде материалдық жауапты  тұлғалар босатылған тауарларды  рәсімдеген шот-фактуралар, тауар-көлік  құжаттар және басқа да шығыс  құжаттарында партиондық картаның  нөмірін көрсетеді. Осымен бірге  бір уақытта партиондық картада  тауарды босатқан күні, тиісті  шығыс құжатының нөмірі және босатылған тауардың саны (салмағы) жазылады. Осы партия бойынша тауарлар толық сатылғаннан кейін материалдық жауапты тұлға жиынтығын есептеу арқылы қойманың партиондық картасын жабады да, тауарлық есеп берумен бірге тексеру үшін бухгалтерияға өткізеді. Тексеру нәтижесінде жалпы түгендеуді тоспай-ақ жеке партияны сатқаннан кейін бірден тауарлардың жетіспеуін немесе артығын анықтауға болады. Белгілі бір мезгіл ішінде жабылмаған партиондық карталар бойынша кейбір тауарлардың артық жеткізілгені немесе өтпейтін және жатып қалған тауарлары туралы ойлауға болады.

        Партиондық картада тауарлардың  кірісі мен шығысын тек қана  саны бойынша жазудың сызықтық-позициялық  әдісін қолдану тауарларды қандай  көлемде қабылдаса шығысқа тек  сондай көлемде шығаруға мүмкіндік  береді. Бұл әрбір партиядағы  тауарлардың сақталуына бақылауды күшейтеді, өйткені жеке жатып қалған тауарлардың пайда болуын дер кезінде анықтайды, бұл тауар қорларының мөлшерленуі (нормалануы) мен тауар оралымының тездетуі үшін өте маңызды.

        Партиондық сақтау тәсілі тауарларды  ең кеш түскен күннен ертерек  түскенге қарай қатаң жүйелі  түрде босату мүмкіндігін береді, бұл тамақ өнімдерінің, әсіресе  тез бұзылатын тағамдар саудасында  өте маңызды.

         Сонымен бірге, тауарларды партиондық  сақтау тәсілі мен есебінің  кейбір кемшіліктері бар. Ол  тауарлардың әрбір партиясын  жеке орналастыру үшін жеткілікті  көлемдегі қоймалары бар көтерме  сауда мекемелері үшін ғана  өте тиімді және пайдалы.

        Бұдан басқа, мұндай тауарларды  партиондық сақтау тәсәлімен есебі кезінде тауарлық топтар бойынша тауарлардың қалдықтары туралы мәліметтерді алу көтерме база басшысының тауарлар қорына жедел басқару үшін өте қажет.

       Сорттық тәсіл кезінде тауарлар қоймада атаулары және соттары (номенклатуралық нөмірлері) бойынша сақталады. Жаңадан түскен тауардың әрбір партиясы тиісті атауға, түрі мен сортына бөлшектенеді де, бұрын болған тауар қорларының сондай атауы мен сортына қосылады. Мұндай тауарлардың қойма есебін материалдық жауапты тұлғалар олардың сақталу орындары бойынша тауарлық кітаптар немесе карточкада табиғи (нақты) өлшемдерде (орын саны, тауар бірлігі, салмағы, көлемі бойынша) жүргізеді. Тауарлық кітап пен карточканың нысандары төменде келтірілген.

        Карточкалар мен тауарлық кітаптардың  беттері бухгалтерияда нөмірленіп, тіркеу журналына қол қою арқылы  материалдық жауапты тұлғаларға  беріледі.

        Тауардың әрбір атауы мен сортына  тауарлық кітапта тауарлардың  түсуі мен шығуы бойынша операциялардың  болжанған көлемін есепке алып, бірнеше беттер немесе жеке  карточкалар ашылады. Кітап тауарлары  бойынша тауарлық кітапта бір  жалпы шот немесе карточка  ашылып, оларға жазуды тек сомалық көрсеткішпен жүргізеді. Тауарлық кітапта ыдыстардың сандық есебі үшін жеке шот немесе карточка ашылады. Мұнда ағаш ыдыстың есебін, оның сапалық күйін есепке алмай прейскуранттың нөмірлері бойынша; жұмсақ ыдыстар бойынша жеке-жеке қанттан босаған қаптар және нан тағамдарынан босаған қаптар бойынша, ал оның ішінде – мата түрлері, бағасы және қаптардың санаттары бойынша жүргізіледі.

         Кітап беттерінің немесе карточканың  жоғарғы бөлігінде мынандай деректемелер  толтырылады: тауардың атауы,  номенклатура нөмірі (шифры), артикул,  сорт, өлшем бірлігі, бағасы және  тауар туралы басқа ерекше  мәліметтер.

          Кітап беттерінің немесе карточканың  заттық бөлімінде әрбір кіріс  және шығыс құжаттарының нөмірі, түскен және шыққан тауарлардың  саны (көлемі) және олардың күн  аяғындағы қалдығы жазылады. Мұнда жазулар бір уақытта жеке-жеке немесе бір күн, бес күн, онкүндік және басқа мерзімдердегі операциялар бойынша жасалған жинақтаушы тізімдеменің (ведомостің) деректері бойынша жүргізіледі.

          Қоймада дербес компьютер болса,  тауарлар мен ыдыстар туралы  талдамалы деректер мақсат қоюды  жобалау негізінде қарастырылған  нысандар бойынша кіріс және  шығыс құжаттарын жазу мен  тауарлардың түсу және шығуын  карточкаларға таратып қалдықтарын  шығарумен бір жұмыс режиміне  біріктіру арқылы автоматтық  түрде жасалады. Олар тым әр  түрлі болуы мүмкін, бірақ қойма  есебінің тауарлық кітабы мен  карточкасына сәйкес болуға тиіс.