Кассадағы ақша қаражатының есебі

 
 
 
 
 

     1.2 Кассалық операцияларды тексеру

     Құндылықтардың сақталуын қамтамасыз ету және кассалық қызметті дұрыс ұйымдастыру үшін банк мекемесіндегі кассалық операциялар жүйелі түрде бақыланып немесе тексеріліп отырады.

     Банк  кассасында сақталатын барлық банкноттар, шақа (монета) және басқа да құндылықтар  келесі жағдайларда жүргізілетін дүркін-дүркін тексерістен өтіп отыруы қажет:

     -тоқсанына  бір реттен сирек емес, оның  ішінде 1 қаңтар жағдайы бойынша жыл сайын;

     -лауазымды  және материалдық жауапты тұлғалар  ауысқан кезде;

     -банк  басшылығының қарауы бойынша  (құндылықтар және тағы басқаларға  тексеріс жүргізу).

     Барлық  құндылықтарды сондай дәйектілікпен  тосыннан бір күнде тексеруден өткізу – талан-таражға салу мен ақша және құндылықтардың кем шығуын жасыру мүмкіндіктерінен айыру болған болар еді. Сол күні тексеру мақсатымен және ұрлауды жасыру мүмкіндігі құндылықтардың және ақшаның кем шығуын болдырмайтын негізде жүзеге асырылады. Осындай тексеріс кезінде барлық құндылықтардың қолда болуы, банктің есеп мәліметтеріне сәйкес келуі, сақтау тәртібі белгіленіп, сонымен қатар касса жұмысындағы жетіспеушіліктер анықталады.

     Банк  басшысы тексеру жүргізу үшін жазбаша өкім шығарады, оның негізінде  комиссия құрылады. Тексеруді құндылықтарға байланысты операцияларға жүргізумен байланысы жоқ, Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде кассалық операцияларды жүргізу тәртібін және кассалық жұмыс бойынша Ұлттық банктің басқа да нормативтік-құқықтық актілерін жақсы білетін қызметкер ғана жүргізе алады.

     Тексеру міндетті түрде материалдық жауапты  тұлғаның қатысуымен жүргізіледі, егер ол тұлғалар қатыспаған жағдайда актіде ол туралы ерекше белгіленеді. Жасалған акт комиссияның барлық мүшелері және материалды жауапты тұлғалардың қолымен расталады. Тексеру нәтижесі бойынша жасалатын актілерде касса жұмысында анықталған жетіспеушіліктері көрсетіледі, есеп мәліметтері мен нақты құндылықтар арасында анықталған сәйкессіздіктер келтіріледі, анықталған жетіспеушіліктердің орнын толтыру үшін ұсыныстар беріледі. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ІІ  - бөлім. АҚШАЛАЙ ҚАРАЖАТ ҚОЗҒАЛЫСЫНЫҢ

ІШКІ  АУДИТІ

     2.1 Кассаны және кассалық операцияларды тексеру 

    Кассада сақталатын ақша 1010 “Ұлттық валюта түрінде кассадағы қолда бар  ақшалар” және 1020 “Шетелдік валюта  түрінде кассадағы қолда бар ақшалар” шоты қосалқы тобында ескерілуі тиісті. Осы шоттардың дебитіне  кассаға түсетін ақша, ал кредитіне кассалық есептен шығатын ақша жазылады. Бұл шоттар бойынша жазбалар кіріс және шығыс касса ордерлері негізінде жасалады.Кассалық операциялар ревизиясының бағдарламасы        1-кестеде көрсетілген.

    Касса мен кассалық операциялардың аудиті негізінде 3 бағыт бойынша өтеді: қолма-қол ақшаны түгендеу; оларды түгел  және уақытылы кіріске алуды тексеру; ақшаны шығыстарға есептен шығаурдың дұрыстығын тексеру.

     Жалпы алғанда касса мен кассалық операцияларды  тексергенде мына әдіснаманы қолдануға  болады: кассаны түгендеу кассирдің тексеру орнына келгенде бірден өткізеді. Оны өткізуге дейін аудитор мыналарды анықтауға тиіс: кәсіпорында басшының кассадағы ақшаның бар-жоғын кенеттен тексеруді жүйелі жүргізу үшін тұрақты жұмыс істейтін комиссия туралы бұйрығы бар ма, бұл бұйрық орындалама? Кассаны кенеттен тексеретін актілері бар ма және олардың мазмұны қандай?

     Кассаны теусерді жүзеге асырғанда аудитор мынандай шарттарды сақтауға міндетті:тексеру құрамында кәсіпорын кассирі мен бас бухгалтері міндетті түрде кіруге тиісті, кәсіпорын басшысы тағайындаған тұрақты жұмыс істейтін комиссия мүшелерінің қатысуымен жүргізіледі; кассаны тексеру кезінде кассаға бөгде кісілерге кіруге рұқсат етілмейді және кассадан тыс операциялар тоқтатылады.

     Ақшалай қаражат қозғалысын ішкі бақылау  жүйесі –активтерді қорғау субъектінің  қаржылық саясатына сай болуын қамтамасыз ету; бухгалтерлік шоттарда көрсетілген  мәліметтердің шүбәсіз сенімділігін қамтамасыз ету үшін жасалған саясат пен амалдар.

     Ақшалай қаражатты оңай жасыруға, тасуға болады, оларда тиістілік белгілері жоқ  және олар айырбасталады. Ұрлық тәуекелі кейбір адамдардың есеп жүйесіне қолы жетіп, ақшалай қаражатты күзетуге рұқсат алу мүмкіндігіне тікелей байланысты. Ақшалай қаражаттың қозғалысын ішкі бақылау мынадай функцияларды орындауы тиіс:

• ақшалай қаражатты жеке сақтау мен жеке есептеу;
• қолма-қол есеп айырысу жасалған операциялардың барлығын есептеу;
• кассадағы қалдықты мезгіл-мезгіл тексеріп есептеу;
• ақшалай қаражатты физикалық бақылау;

Түсімді бақылау.

Ақшалай шығындарды бақылау.

Есеп  шоттардағы ақшалай қаражатты бақылау.

Кассалық  қалдықты салыстыру.

Есеп  шоттардағы ақшалай қаражатты бақылау.

Кассалық  қалдықты салыстыру.

Есептік (валюталық) шоттарды салыстыру.

     Кассадағы ақшалай қаражатты кассада деп, саналатын ақшалай қаражаттың бар-жоғын  айқындау және қатаң есептегі банктерді  парақтау санап шығу жолымен түгендейді. Түгендеу қортындыларын «Ақшалай қаражаттың бар-жоғын түгендеу» актісімен жеке ресімдейді.

     Кассаны түгендеу кассалық операцияларды жүргізудің шаруашылық жүргізуші субъектінің  басшысы бекіткен және жете дайындалған  ережелерге сәйкес өткізіледі. Қатаң  есептегі құжаттар мен бланкілер (авиа және теміржол билеттері, бензинге талон және басқалары) кассаларын түгендеу, әдетте кенеттен, кассир мен бас бұхгалтердің қатысуымен кассада сақталатын басқа құндылықтарды тексеріп және оны қолма-қол ақшаны түгел парақтап санау арқылы жүргізіледі. Түгендеу басталғанға дейін (бірнеше каса болған жағдайда) олар мөрленіп жабылады. Кассир түгендеу сәтінде кассалық есеп жасап, ақшалай қаражаттың қалдығын кассалық кітап бойынша шығарады.  Кассирден барлық кірістік және кассада кіріске алынбаған және есептеп шықпаған сома жоқ деген қолхат алынады. Ақша саналғаннан соң кассадағы ақшалай қаражатты түгендеу актісі жасалады. Алынған түгендеу қорытындысы бухгалтерлік есептің мәліметтеріме касслық кітап бойынша салыстырылады. Актіде кассирдің табылған бұрмалаулар туралы түсініктемесі мен түгендеу қорытындысы бойынша бұдан былайғы шешімі туралы субъект басшысының қарары (резолюция) жазылады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     «ААА» ЖШС

              ұйым                                                               № Инв-9 типтік форма 

     АКТ ТҮГЕНДЕУ АКТІСІ

     Тұрған___________________________________________________

     Қолхат

     Түгендеу  барысында ақша кірісі мен шығысына, ақшалай құжаттарға қатысты барлық құжаттар, менің жауапкершілігіме түскен барлық ақшалай құжаттар кіріске  алынды, ал істен шыққандары шығыс деп есептен шығарылды.

     Материалды  жауапты адам     кассир      Омар            Омарова К.Қ.

                                                         қызметі        қолы         қойылған қолды анықтау

     Бұйрық (өкім) негізінде «15» 07 2008 ж. № 45 жағдай бойынша ақшаны, ақшалай қаражаттарды түгендеу өткізілді «15» 07 2008 ж.

     Түгендеу  кезінде мыналар анықталды:

 

Комиссия төрағасы  бас бұхгалтер______________________Суслятина Г.К.

                                                     қызметі                қолы                  қойылған қолды анықтау 

Комиссия мүшелері: шару.меңг.  ______________________Иванова В.И.

                                                     қызметі                қолы                  қойылған қолды анықтау 

                                    жұмысшы   _______________________Кадыров К.В.

                                                     қызметі                қолы                  қойылған қолды анықтау 
 

     Актіде  көрсетілген ақша, ақшалай қаражат сенің жауапты сақтауымда тұрғанын растаймын.

Материалды жауапты  адам:__________________________________________

«15» 07  2008 ж.

Артық немесе кем  шығу себептерін түсіндру____________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

      Материалды  жауапты адам______________________________________

      Ұйым  басшысының шешімі_____________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________

       Қолы 

«15» 07 2008ж.

Комиссия төрағасы  ______________       _________          ________________

                                                     қызметі                қолы                  қойылған қолды анықтау

Комиссия мүшелері:

                                     ______________       _________          ________________

                                                     қызметі                қолы                  қойылған қолды анықтау