Бухгалтер есепті құжатпен рәсімдеу

     Орталық түгендеу  комиссиясы салыстыру  ведомосін жасаудың  дұрыстығын тексеруі  тиіс және түгендеу  аяқталғаннан кейін  10 күннен кеш емес  мерзімде субъект  басшысы бекіткне  хаттамада өзінің  шешімін айқындап  жазып қояды.

     Артық шыққан негізгі  құралдар, тауарлы-материалдық құндылықтар ақшалай қаражаттар кіріске алынуға тиіс.Құндылықтардың белгіленген шекте жетпей қалуы шығындарға жатқызылып, есептен шығарылады.

    Тауарлы-материалды  құндылықтардың табиғи  кему нормасынан  артып, кем шығуын  сондай-ақ құнды затты бүлдіру салдарынан жоғалтуды кінәлә адамдар есебіне жатқызады.Түгендеу кезінде айқындалған мүліктің шын мәнінде қолда барының бухгалтерлік есеп мәліметтерімен айырмашылығы былайша танылады:

• артық шығу – кіріс болып және негізі емес қызметтен түскен табыс ретінде кіріске алынуға тиіс;
• кем шығу – шығындар;
• нақты санының жетпеуі мен оның нормадан тыс бүлінуі кінәлі адамдар есебіне жатқызылады.Егер кінәлі адамдар айқындалмаса және сот өндіріп алуға қарсылық білдірсе, материалдық қорлардың жетпей қалуы мен бүлінуін субъект шығындарға жатқызады.

      Табиғи кему нормалары  азық-түлік тауарлары  мен шыны ыдыстарға  ғана қатысты болғандықтан, табиғи кему нормалары  жоқ субъектілер  оларды жоғалту  ретінде қарастыруы  керек, олар кінәлі  адамдар табылмаса  немесе сот олардан шығынды өндіріп алуға қарсылық білдірсе олар шығындар есебіне жатқызылады және де олар субъектінің таза пайдасы есебінен жабылса, мұндайда салық салу мақсаттары үшін шегерімге жатқызылмайды. 

                                          Бухгалтерлік құжаттар 

      Бухгалтерлік құжат- шаруашылық операцияларын жүзеге асыруға арналған жазбаша өнім немесе осы операцияны іс жүзінде атқаруды растау.Құжаттардағы мәліметтер бухгалтерлік есепте ағымдағы шаруашылық операцияларын көрсетуге негіз болады.Сонымен қатар құжаттар субъектінің іс-әрекетін оперативті басқару барысында кеңінен қолданылады.Құжаттар негізінде – материалдық және ақшалай қаражаттардың қозғалысын,дебиторлар және кредиторлармен есеп айырысу жағдайларын және т.б тұрақты бақылау жүргізіледі.Құжаттарды – кәсіпорындар арасында дау тувндаған жағдайда дәлел ретінде пайдаланады, өйткені олар атқарылған шаруашылық операцияларының жазбаша куәлігі және бухесептегі жазбалардың негізі болып табылады.Шаруашылық операцияларын ресімдейтін құжаттар – баспаханалық тәсілмен басылатын немесе электронды таратушыда жасалған және шаруашылық операцияларыы туралы мәліметтер жазылған бағаналар түріндегі жолма-жол сызықтар мен жолдары бар парақтар.есептің барлық жүйесі көрсеткіштерінің толықтығ мен күмәнсіз сенімділігі рәсімдеу сапасына байланысты.

  "Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы"Заңның 6-1 бабына сәйкес құжаттарға мынандай талаптар қойылады:

• уақытылы жасау;
• позицияның сенімділігі;
• дүрыс рәсімдеу.

    Құжатта жазылған және операцияны сипаттайтын мәліметтер деректемелер(реквизиттер) деп аталады.Деректемелердің саны мен мазмұны операция сипатына және құжат міндетімен айқындалады. 

                       Жаңылыс жазбаларды түзету 
 

     1.Корректуралық тәсіл қате шоттар корреспонденциясына қатысты болмаған жағдай немесе тез жабылса және есеп жазбалары қорытындыларына әсер етпеген жағдайларда қолданылады.Түзету осы құжаты жасау үшін жауапты адамның қолымен расталады.

      2.Қызыл сторно,түзетпе тәсілі -  кері сандар тәсілі.Есеп жазбаларында шот корреспонденцияларында қайталанады, бірақ қызыл сиямен жазылады.Қорытынды есептегенде түзетпе жазба есепке алынып, шегеріледі.Осылайша қате жазба жойылады.Содан соң шоттардың дұрыс корреспонденциясымен жаңа өткізгіш желі (проводка) жасалады және кәдімгі сиямен (пастамен) жазылады.

      3.Қосымша праводка тәсілі есеп регистрлерінде шоттардың дұрыс корреспонденциясы көрсетілсе, бірақ операция сомасы қате жазылып кеткен кезде қолданылады.Бұл жағдайда айырма сомасына сол шоттар корреспонденциясы бойынша қосымша проводка беріледі. 
 

                          Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру принциптері 

     Бухгалтерлік есепті  ұйымдастыру –  субъектінің шауашылық  іс-әрекеті туралы  күмәнсіз сенімді  және уақытылы  ақпарат алу мен  ресурстарды дайын  өнімді тиімді  пайдалануды бақылауды жүзеге асыру мақсатымен есеп процесін құрудың шарттары және әлементтер жүйесі.Негізгі қосылғыштар мыналар:алғашқы есеп пен құжат айналымы, түгендеу, субъект қаржы-шаруашылық қызметі шоттарының Бас жоспары, бухгалтерлік есеп формалары, есеп және есептен шығару жұмысын ұйымдастыру формалары, есеп берудің көлемі мен мазмұны.

     Бухгалтерлік есептің  негізгі принциптері  мен есептің жалпы  ережелері Қазақстан  Республикасы бухгалтерлік  есеп пен қаржылық  есеп беру жүйесін  реттейтін құқықтық-нормативтік  актілермен белгіленеді.Бухгалтерлік есепті реттеу жүйесінің бес деңгейі бар:

1. "Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы"Заң.
2. Заннамалық актілер мен ҚР Үкіметінің Қаулылары.
3. Бухгалтерлік есеп стандарттары мен оларға әдістеселік ұсыныстар.
4. Шоттардың типтік жоспары мен оларды қолдануға берілген нұсқау.
5. Субъектінің есеп саясаты.

      "Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы" Заңның 6-бабы 2-тармағына және "Қаржылық есеп беру туралы ұсыныс" 30 Бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес есеп саясаты - "ұйымның талаптары мен қызмет ерекшеліктеріне сай, ҚР-ның бухгалтерлік есеп пен есеп шотарының үлгі жоспары туралы заңдарының талаптарына сәйкес бухгалтерлік есепті жүргізу мен қалжылық есеп беруді жасау үшін қабылданған принциптер, негізднр,шарттар,ережелер мен практика".

     Бухгалтерлік есеп  пен қаржылық есеп  беру есептеу мен  үздіксіз қызметтің  негізгі принциптеріне,түсінікті,орынды,сенімді  және салыстырмалы  сапалық сипаттамаларға  сәйкес атқпрылуы  тиіс.