Байланыс арналары

Қорғаныш жоспарын жүзеге асыру. Бұл кезеңде қорғаныш жоспарында келтірілген шаралармен қоса жабдықтаушылармен  келісім - шарттар жасасу жабдықтарды  орнату және баптау, қажетті құжаттарды әзірлеу және т.б. осы сияқты шаралар  іске асырылады.

Қауіпсіздік саясатының негізгі  элементтері

Қауіпсіздік саясаты (ұйымдастыру  тұрғысынан қарағанда) есептеу және қатынас қорларын пайдалану тәсілін, сондай - ақ, қауіпсіздік режимін  бұзудың алдын алу және мән  беру процедураларын дұрыс анықтайды. Қауіпсіздік саясатын қалыптастыру іс - әрекетін келесі кезеңдер түрінде  қарастыруға болады:

4 Ұйымдастыру мәселелерін  шешу. Бұл кезеңде ақпараттық  қауіпсіздік қызметі құралады, ақпараттық  қауіпсіздік тұрғысынан қарағанда  пайдаланушылардың санаттары, пайдаланушылардың барлық санаттарының жауаптылық деңгейлері, құқықтары және міндеттері анықталады.

5 Қатерге талдау жасау.  Қатерді  талдау үрдісі нені  қорғау керек, неден қорғау  керек және қалай қорғау (істеу)  керек деген сияқты сұрақтардың  жауабын анықтайды. Мүмкін болатын  қатерлердің бәрін қарастырып  шығу керек және оларды келтіретін  зиянының ықтимал мөлшеріне байланысты  жіктеу керек. Қорғанышқа жұмсалатын  қаржы қорғалынатын объектінің  құнынан аспауға тиісті.

6 Жеңілдіктерді анықтау.  Қорларды пайдалану құқықтары,  қорларды қолдану ережелері, әкімшілік  жеңілдіктер пайдаланушылардың  құқықтары мен міндеттері, жүйелік  әкімшілердің құқықтар мен міндеттері, жасырын ақпаратпен жұмыс істеу  тіртіптері және тағы басқа  анықталады.

7 Қауіпсіздік саясатының  бұзылуына жауап қайтару шараларын  анықтау. Қауіпсіздік режимін  бұзушыларды табуға және жауапкершілікке  тартылуға бағытталған әрекеттер,  сонымен қатар, ақпаратты бұрынғы  қалпына келтіру және бұзулардың  зардаптарын жою шаралары анықталады.

8 Ұйымдастыру-өкімгерлік  құжаттарды дайындау. Қауіпсіздік  саясатының негізгі жайлары әр  түрлі нұсқауларда, қағидаларда,  ережелерде және өкімдерде келтіріледі.

Қауіпсіздік саясаты ақпарат  қорғау жүйесінің қауіп-қатерлерге қарсы әрекет жасауға бағатталған  құқықтық нормалардың, ұйымдастырушылық (құқықтық) шаралардың, программалық-техникалық құралдар және процедуралық шешімдер кешенінің жиынтығын анықтайды.

Ақпарат қауіпсіздігінің  жоғарғы дәрежесіне қол жеткізу  тек тиісті ұйымдастыру шараларын  қолдану негізінде ғана мүмкін болады. Ұйымдастырушылық шаралар кешенінің  құрамына ақпараттық қауіпсіздік қызметін құру, жасақтау және оның іс-әрекеттерін  қолдау, ұйымдастыра-өкімгерлік құжаттар жүйесін дайындау жұмыстары, сонай-ақ, қорғаныш жүйесін құруға және оның жұмысын сүйемелдеуге арналған бірқатар ұйымдастырушылық және ұйымдастыру-техникалық шаралар кіреді.

 Ұйымдастырушылық және  ұйымдастыру-техникалық шаралар  жүргізу ақпараттың сыртқа кететін  жаңа арналарын дер кезінде  табуға, оларды бейтараптандыру  шараларын қолдануға, қорғаныш  жүйелерін толық жетілдіруге  және қауіпсіздік режимін бұзу  әрекеттеріне жедел қарсы шара  қолдануға мүмкіндік береді.Қатерге талдау жүргізу қауіпсіздік саясатын қалыптастырудың негізгі кезеңі болып табылады.

Ұйымдастыру мәселелерін  шешілгеннен кейін программалық-техникалық проблемалардың кезегі келеді - таңдалған  қауіпсіздік саясатын іске асыру  үшін не істеу керек? Қазіргі уақытта  құны атқаратын міндеті және сапасы жағынан әртүрлі болатын ақпарат  қорғау құралдарының көптеген түрі бар. Олардың ішінен нақты объектінің ерекшелігіне сай келетінін таңдап алу күрделі мәселелердің бірі болып  саналады.

Қауіпсіздік саясаты мынадай  элементтерден тұрады: қатынас құруды ерікті басқару, объектілерді қайтадан пайдаланудың қауіпсіздігі, қауіпсіздік  тамғасы және қатынас құрудың  мәжбүрлі басқару.

Қатынас құрудың ерікті басқару - жеке субъект немесе құрамына осы  сцубъект кіретін топтың тұлғасын ескеру негізінде жасалған объектілерге қатынас  құруды шектеу. Ерікті басқару - белгілі  бір тұлға (әдетте, объектінің иесі) өзінің қарауынша басқа субъектілерге  өзінің шешімі бойынша объектігі  қатынас құру құқығын бере алады.

Қатынас құрудың ағымдағы жағдайы ерікті басқару кезінде  матрица түрінде көрсетіледі. Қатарларында - субектілер, бағандарында - объектілер, ал матрицаның түйіндерінде қатынас  құру құқығының (оқу, жазу, орындау және т.б.) кодасы көрсетіледі.

Операциялық жүйелердің және дерекқор басқару жүйелерінің көпшілігі  осы ерікті басқаруды жүзеге асырады. Оның негізгі жағымды жағы - икемділігі, ал негізгі кемшіліктері - басқарудың бытырыңқылығы және орталықтандырылған тексерудің күрделілігі, сондай-ақ, қатынас  құру құқығының деректерден бөлек  қарастырылуы (қаскүнемдер осыны  пайдалана отырып құпия ақпараттарды жалпы қол жеткізерлік файлдарға  көшіріп алуы мүмкін).

Объектілерді қайтадан пайдаланудың қауіпсіздігі. Бұл элемент құпия  ақпаратты «қоқтықтан» кездейсоқ  немесе әдейі шығарып алудан сақтайтын  қатынас құруды басқаратын құралдардың  маңызды қосымшасы болып табылады. Объектілерді қайтадан пайдаланудың мүмкін болатын 3 қаупі бар: жедел жадыны қолдану, сыртқы сақтау құрылғыларын қайтадан пайдалану және ақпарат еңгізу/шығару құрылғыларын қайтадан пайдалану.

Қорғаныш тәсілдерінің бірі - құпия ақпаратпен жұмыс істегеннен кейін жедел жадыда немесе аралық жадыны тазалау. Жақсы әдіс деп тегерішті  нығыздау программаларын қолдануды  да санауға болады.

Мәселен, принтерлердің аралық жадында құжаттардың бірнеше  беті сақталып қалуы мүмкін. Олар басу үрдісі аяқталған соң да жадыда қалып  қояды. Сондықтан оларды арашықтан  шығарып тастау үшін арнаулы шаралар  қолдану қажет. Әдетте кездейсоқ  биттер тізбегін үш қайталап жазу жеткілікті болады.

«Субъектілерді қайтадан пайдаланудың» қауіпсіздігі жайында  да қамдану керек. Пайдаланушы ұйымнан  кеткен кезде оны жүйеге кіру мүмкіншіліктерінен айыру және барлық объектілерге оның қатынас құруына тиым салу керек.

Қауіпсіздік тамғасы.  Қатынас  мәжбүрлі басқарудың кезінде субъектілер  және объектілер қауіпсіздік тамғасы  арқылы байланысады. Субъектінің тамғасы  оның шүбәсіздігін сипаттайды. Объектінің тамғасы оның ішіндегі сақталатын ақпараттың жабықтық деңгейін көрсетеді.

Қауіпсіздік таңбасы екі  бөліктен тұрып: құпиялылық деңгейі  және категориялар.

Құпиялылық деңгейі реттелген  жиынтық құрайды және әр түрлі  жүйелерде құпиялылық деңгейлер  жиынтығы әр түрлі болуы мүмкін. Қазақстан Республикасының заңнамасына  сәйкес мемлекеттік құпия құрайтын мәліметтердің үш құпиялық дәрежесі тағайындалған және осы дәрежелерге  сәйкес аталған мәліметтердің тасушыларына мынадай құпиялылық белгілері берілген: «аса маңызды», «өте құпия», «құпия», ал қызметтік құпия құрайтын мәліметтірге «құпия» деген құпиялылық белгісі  беріледі.

Санаттар реттелмеген  жиынтық құрайды. Олардың міндеті - деректер жататын аймақтың тақырыбын  сипаттау.

Қауіпсіздік таңбалардың  тұтастығын қамтамасыз ету оларға байланысты негізгі проблемелардың біреуі болып  табылады. Біріншіден, тамғаланбаған  субъектілер мен объектілер болмау керек. Әйтпесе тамғалық қауіпсіздікте (қолдануға ыңғайлы) саңылаулар пайда  болады және қаскүнем осы жағдайды пайдаланып қорғанылатын ақпаратқа  заңсыз қол жеткізуі мүмкін. Екіншіден, қорғалынатын деректермен қандайда болмасын операциялар орындалмасын, қауіпсіздік тамғалары өзгермей қалуы керек.

Қауіпсіздік тамғаларының тұтастығын қамтамасыз етуші құралдардың біреуі - құрылғыларды көп деңгейлік және бір деңгейлік деп бөлу. Көп  деңгейлік құрылғыларда әр түрлі  құпиялық деңгейлі ақпарат, ал бір деңгейлік  құрылғыларда тек бір құпиялық деңгейі  бар ақпарат сақталады.

Қатынас құрудың мәжбүрлі басқару. Қатынас құруды басқару  мәжбүрлі деп атаудың себебі - қатынас  құру мүмкіндігі субъектінің ерігіне  тәуелді емес. Мұндай басқару субъектінің  және объектінің қауіпсіздік тамғаларын салыстыру негізінде жүргізіледі.

Ерге субъектінің құпиялылық деңгейіобъектінің құпиялылық деңгейінен кем болмаса, ал объектінің қауіпсіздік  тамғасында көрсетілген барлық санаттар субъектінің тамғасында болса (яғни, осындай екі шарт орындалса), онда субект объектіден кез келген ақпаратты  оқи алады. Мысалы, «өте құпия» субъект  «өте құпия» және «құпия» файлдарын  оқи алады. Бұл жағдайда «субъектінің қауіпсіздік тамғасы объектінің қауіпсіздік тамғасынан басым» деп  атайды.

 

Қорытынды

Қорғаныштың мақсаты - қатынас  құруға рұқсат етілмеген арналарды  ақпараттың түрін өзгертуге, ақпаратты  жоғалтуға және сыртқа келтіруге  бағытталған әсерлерден сенімді  түрде сақтауды қамтамасыз ететін өзара  байланысты бөгеттердің біріңғай жүйесін  құру. Жүйе жұмысын қалыпты режимде  көзделмеген осындай оқиғалардың  біреуінің пайда болуы рұқсат етілмеген қатынас құру деп саналады.

Қорғаныш жүйесінің міндеттері:

9 жасырын және өте жасырын  ақпараттарды онымен рұқсатсыз  танысудан және оның көшірмесін  жасап алудан қорғау;

10  деректер мен программаларды  рұқсат етілмеген кездейсоқ немесе  әдейі өзгертуден қорғау;

11 деректер мен прогграммалардың  бұзылуының салдарынан болатын  шығындан көлемін азайту;

12  есептеу техника  құралдарының көмегімен орындалатын  қаражаттық қылмыстардың алдын  алу және т.б.

Сенімді қорғаныс құру үшін мыналар керек:

- ақпарат қауіпсіздігіне  төніп тұрған барлық қауіп-қатерлерді  айқындау;

- олардың келтіретін залалдарын  бағалау;

-нормативті құжаттардың  талаптарын, экономикалық мақсатқа  лайықтылықты, қолданылатын программалық  қамтамамен сайысушылықты және  қақтығызсыздықты ескере отырып  қорғаныштың керекті шаралары  мен құралдарын анықтау;

- қорғаныштың таңдап алынған  шаралары мен құралдарын бағалау.

Ақпараттық қорғау жүйесі - деп белгіленген қорғаныш мәселелерін  шешу үшін онда көзделетін барлық құралдар, әдістер және шаралардың ұйымдастырылған  жиынтығын айтады.

Ақпарат қорғау жүйесін құрудың  жалпы әдістемелік ұстанымдары:

13 тұжырымдамалық тұтастық-бірлік,

14  талаптарға барабарлық,

15 икемділік, 

16 функционалдық тәуелсіздік, 

17 пайдалану ыңғайлығы,  берілетін құқықтарды шектеу,

18 бақылаудың толықтығы, 

19 қарсы әрекет жасаудың  белсенділігі

20  тиімділік.

Байланыстың ерекше бөлінген арналары (Выделенные каналы связи; dedicated line) — байланыс желілеріне бекітіліп  берілген немесе соларға арнайы жасалған байланыс арналары. Ауыстырып қосылатын  арналардан айырмашылығы: мұнда екі  немесе төрт өткізгішті болады. Басқаша  айтқанда, ауыстырып қосылмайтын  байланыс арналары деп аталады.[1]

 

Пайдаланған әдебиеттер

↑ Қазақ тілі терминдерінің  салалық. ғылыми түсіндірме сөздігі: Электроника, радиотехника және байланыс. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007 ISBN 9965-36-448-64

 

3↑ Қазақ тілі терминдерінің  салалық ... ... ... ... -- ... "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-417-6

4↑ 3,0 3,1 География: Дүниежүзіне  жалпы ... ТМД ... ... ... ... мектептің  жаратылыстану-математика бағытындағы  10-сыныбына арналған оқулық/ Ө.  Бейсенова, К. Каймулдинова, С.  Әбілмәжінова, т.б. -- Алматы: Мектеп, 2010. -- 304 б. ISBN ... ... ... 2 том;