Байланыс арналары

Мазмұны

1. Кіріспе.......................................................................................................2
2. Негізгі бөлім.............................................................................................3

1. Байланыс арналары туралы негізгі түсініктер мен анықтамалар..4

2. Байланыс арнасының арнасының сиымдылығы..............................

3. Қорытынды.................................................................................................
4. Пайдаланған әдебиеттер..........................................................................

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Байланыс жүйесі өте ауқымды  да күрделі ғылым саласы. Байланыс арнасы, хабар жеткізу арнасы — таратқыштан (ақпарат көзінен) қабылдағышқа (ақпарат қабылдағышқа) кез келген хабарды жеткізуді қамтамасыз ететін техникалық құрылғылардың жиынтығы не физикалық орта. Байланыс арнасы ақпараттың түріне қарай (телеграфтық, телефон|дық, теледидарлық, телемеханикалық, т.б.) не байланыс желісінің тармағына қарай (сыммен берілетін, радиорелелі, талшықты-оптикалық, Жер серігі арқылы жүзеге асырылатын, т.б.) ажыратылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Байланыс арналары

 

Байланыс арналары (Каналы связи) — хабардың жіберушідеп қабылдаушыға дейінгі жолы. Ол көптеген аспап-құралдардың (аппаратура) жиынтығынан тұрады. ИнБАИ зо формацияны (хабарды) жеткізетін байланыс жолының түріне қарай байланыс арналары радиобайланыс, сымды байланыс арналары болып бөлінеді. Соңғысы әуе байланыс жолы, кабельді байланыс жолы, толқын таратушы, жарық таратушы және басқа арналарға бөлінеді.

 

 

 Инженерлік тұрғыдан айтқанда, арна деп бір хабардың жүретін жолын айтады. Егер ол көп хабар көзіне арналса, оны көпарналы жүйе деп атайды. Арна әр түрлі міндет атқаратын құрылғылардың тізбектей қосылған жиынтығынан тұрады.

Қандай хабар таратуға арнал ғанына байланысты арналар  телефон, дыбыстық хабар тарату, бейнелі  телефон, қозғалмайтын бейнелерді беру, теледидар, басқару сигналдарын  жеткізу, деректер тарату, телеөлшеу, телесигналдау, телебасқару, т.б. арналарға болінеді. Осы арналармсн берілетін әр түрлі сигналдардың динамикалық ауқымы, қуаты, деңгейі және жиілік спектрі болады.

Телеграфтық арна үзік-үзік сигналдарды өткізуге арналған, жиілік спектрінің кендігі 100 Гц. Оны екі есе кемітіп немесе екі есе кеңейтіп 50 Гц немесе 200 Гц етіп алуға болады.

Телефон арнасы жиілік спектрінің кеңдігі 300-ден 3400 Гц-ке дейін өзгереді, яғни 3100 Гц. Бір телефон арнасына 24-ке дейін телеграф арнасын сыйғызуға болады. қарапайым фототелеграф арнасына қажет жиілік спектрінің кендігі 2000 Гц.

Дыбыс таратуға арналған арнаның  жиілік спектрінің кендігі 2, 3 телефон  арналарының кеңцігіндей, 8—12 кГц. Бейнелі телефон арнасының жиілік спектрінің кендігі — 1300 кГц. Теледидарға арналған арнаның жиілік спектрінің кендігі — 8,5 МГц.

+Электронды есептеу машинасына арналған сигналдарды беруге пайдаланылатын арналар: төменп жылдамдықты (арна кендігі 200 Гц), орта жылдамдықты (арна кендігі 4кГц) және жоғары жылдамдықты (арна кендігі 48 кГц-тен артық) болып бөлінеді. Радиобайланыс арналарының жиілік спектрі ЗТО3 Гц-тен 310" Гц- ке дейін болады.

Сигналдарды жеткізіп беретін  арналар олардың кірісі мен шығысындағы  сигналдардың сипаттамасына қарай  да бөлінеді:

 

а) үзілісті сигналдар арнасының кірісіндегі сигнал да, шығысындағы сигнал да үзілісті (дискретті) болады;

 ә) үзіліссіз сигналдар арнасының кірісіндегі де, шығысындағы да сигналдар үзіліссіз болады;

 б) арнаның кірісіндегі сигнал үзілісті де, шығысындағы сигнал үзіліссіз болып немесе керісінше болса, ондай арналар аралас сигналдар арнасы делінеді.

Бір байланыс жолымен бірнеше (ондаған, жүздеген, мыңдаған) арналар  ұйымдастыруға болады. Әр түрлі байланыс жолының сигнал өткізу мүмкіндігі өр түрлі: әуе байланыс жолы 150 кГц-ке дейін, симметриялы байланыс кабелі 1000 кГц-ке дейін, коаксиалдық кабель ондаған  МГц-ті, ал оптикалық талшық 91014 Гц-ке дейін.

 

 

Байланыс арнасы, хабар  жеткізу арнасы — таратқыштан (ақпарат  көзінен) қабылдағышқа (ақпарат қабылдағышқа) кез келген хабарды жеткізуді  қамтамасыз ететін техникалық құрылғылардың  жиынтығы не физикалық орта. Байланыс арнасы ақпараттың түріне қарай (телеграфтық, телефон|дық, теледидарлық, телемеханикалық, т.б.) не байланыс желісінің тармағына  қарай (сыммен берілетін, радиорелелі, талшықты-оптикалық, Жер серігі арқылы жүзеге асырылатын, т.б.) ажыратылады.

Байланыс арнасының сыйымдылығы

Байланыс арнасының сыйымдылығы (Емкость канала связи; communication channel capacity) — берілген арна бойынша белгілі  бір уақыт бірлігі ішінде жеткізілетін ақпараттың ең жоғарғы мөлшерімен анықталатын  байланыс желісінің сипаттамасы.

Кері байланыс

Электрондық күшейткіштер мен  құрылғылардағы кері байланыс деп осы  күшейткіш каскадтың немесе құрылғының шығысынан оның кірісіне арнайы электр тізбегі арқылы шығыс сигналдың  бір бөлігін беруді айтады.

Кері байланыс теріс және оң кері байланыс болып екіге бөлінеді.

Теріс Кері байланыс күшейткіштердің жұмысын тұрақтандыру үшін колданылады. Көптеген автотербелмелі генераторлардың жұмысы оң Кері байланысты пайдалануға негізделген.

 Тербелісті генерациялау және күшейту коэффициентін тұрақтандыру мақсатында шығысқа шығыс сигналдар бөлігін өткізу.

 

 

Кері байланыс терендігі

Кері байланыс терендігі  — кері теріс байланыстың күшейткіштің күшейтуін көрсететін шама: 1 + βК; мұндағы β — кері байланыс тізбегінің кернеу бойынша беру коэффициенті, К — күшейткіштің кері байланыспен қамтылған бөлігінің күшейту коэффициенті.

Оң кері байланыс бойынша:

βК < 1 жағдайында, кері байланыс күшейтуді арттырады;

βК> 1 жағдайында, күшейткіш  өшпейтін тербеліс генераторына айналады.

Кері байланысты АРУ

Кері байланысты АРУ —  күшейту коэффицентінің өзгерісі тек  қана шығыс сигналының деңгейін қадағалау  арқылы өзгеретін АРУ.

Кері байланысты хабар  тарату жүйелері

Кері байланысты хабар  тарату жүйелері. Байланыс арнасымен берілетін мәліметтің дәлдігін арттыру үшін мәліметтерді кейін қарай беруге арналған қосымша арналар колданылады. Яғни, берілген мөліметтің дұрыс жеткенін тексеру үшін қосымша арна пайдаланылады.

Ақпарат көзінен мәлімет  тіке арна арқылы қабылдаушыға жетеді. Қабылдау орнында алынған мәліметтің дұрыс екенін тексеру үшін кері арнамен хабар беруші қурылғыға жетіп, сол жерде берілген мөлімет пен қабылдаушыдан қайтып келген мәлімет салыстырылып, оның дұрыс болатыны анықталса, онда келесі хабар жіберіледі. Ал егер дұрыс болмаса, мұның алдында берілген хабар қайталанады. Мұндай қайталану берілген хабар мен кері қайтып келген хабар бірдей болғанша жүреді.

Екінші жагдайда қабылдау орны қабылданган мәліметтің дұрыс  екенін тексеріп, егер ол дұрыс болса, қабылдап, дұрыс болмаса, кері арнамен  қайтарып жібереді. Сонда хабар беруші дұрыс қабылданбаган хабарды қайталап береді. Кері байланысты пайдалану арқылы арналардың сипаттамалары талданып, қай арнаның қандай байланысқа пайдалы екені бағаланып, бөгеулердің сипаттамаларына байланысты берілетін артық мәліметтер мөлшері реттеледі.

Берілген мәліметтердің  дұрыс жіберілгені қай жерде  тексерілетініне және тексерудің әр түрлі әдістерін қолдануга байланысты кері байланысты сигнал беру жүйесі бірнеше  түрге бөлінеді. Олар: ақпаратгық кері байланыс жүйесі, шешуші кері байланыс жүйесі және аралас кері байланыс жүйесі.

 

 

 

 

 

 

 

байланыстың барлық түрлерін қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету, соның  ішінде тиісті әкімшілік-аумақтық бірлікте заңсыз жұмыс істеп тұрған радиоэлектрондық құралдарды анықтау және пайдаланудың жолын кесу мәселелерін шешу кезінде  Қазақстан Республикасының құқық  қорғау және жергілікті атқарушы органдарымен өзара іс-әрекетті қамтамасыз ету;

Байланыс желілерінің  операторлары өздерінің жергілікті телекоммуникация желілерінде пайдаланушыларға иелікке берген нөмірлерді олар орналасқан жерін емес, байланыс операторын ауыстырған кезде сақтап қалу мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті. Уәкілетті орган  техникалық себептерді көрсете отырып, осы талаптың орындалуын белгілі  бір мерзімге тоқтата тұруға құқылы.

2. Байланыс құралдары  жеке адамның, қоғам мен мемлекеттің  мүдделеріне нұқсан келтіретін  қылмыстық мақсаттарда пайдаланылған  жағдайда жедел-іздестіру қызметін  жүзеге асыратын уәкілетті органдар кез келген байланыс желілері мен құралдарының қызметін Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тоқтата тұруға құқылы.     

3. Байланыс операторларының  жедел-іздестіру қызметін жүзеге  асыратын уәкілетті мемлекеттік  органдармен өзара қатынасы осы  Заңға және Қазақстан Республикасының  жедел-іздестіру қызметі туралы заңдарына сәйкес реттеледі.

) байланыс арнасы – жиіліктер белдеуінде телекоммуникация құралдарының арасында немесе осы байланыс арнасына тән беру жылдамдығымен сигнал беруді қамтамасыз ететін телекоммуникация құралдары мен тарату ортасының кешені. Байланыс түріне қарай арналар телефондық, телеграфтық, деректерді беру арналары болып, ал аумақтық белгілері бойынша – халықаралық, қалааралық, аймақтық және жергілікті арналар болып бөлінеді;

9) байланыс желісі – байланыс құралдары мен жолдарынан тұратын және телекоммуникацияға немесе почта байланысына арналған технологиялық жүйе;

10) байланыс желісін басқару – байланыс желісінің қызмет істеуін қамтамасыз етуге, оның ішінде жүктеме ағысын (трафикті) реттеуге бағытталған ұйымдастыру-техникалық іс-шаралардың жиынтығы;

11) байланыс жолдары – тарату жолдары (кабельдік, радиорелелік, жерсеріктік және басқалары), байланыстың физикалық тізбектері және жол-кабельдік құрылғылары, оның ішінде магистральдық (халықаралық және қалааралық) жолдар;

12) байланыс қызметтері – почта жөнелтімдері мен арнаулы жөнелтімдерді, почталық ақша аударымдарын немесе телекоммуникация хабарламаларын қабылдау, сұрыптау, сақтау, беру, тасымалдау, жеткізу жөніндегі қызмет;

13) байланыс қызметтерін көрсету – байланыс операторларының пайдаланушыларға байланыс қызметтерін көрсетуге негізделген қызметі;

14) байланыс қызметтерін пайдаланушы (бұдан әрі – пайдаланушы) – байланыс қызметін алатын жеке немесе заңды тұлға;

15) байланыс операторы – байланыс қызметін көрсетуге Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамалық актісінде белгіленген тәртіппен лицензия алған жеке немесе заңды тұлға;

16) байланыс  операторының әрекет ету аймағы  – Қазақстан Республикасының  лицензиялау туралы заңнамалық  актісіне сәйкес берілген лицензияға сәйкес байланыс операторының телефон байланысы қызметтерін көрсету аумағы;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

РРЖБ

 

 Карта  покрытия РРЛС в Магистауской  области.

 

 Қазіргі  уақытта көпарналы сандық байланыс  радиорелелік байланыс желіліренің  арқасында қолжетімді болып отыр. Олар радио және телехабар  жұмысы үшін бейне және аудио  дабылдарды таратуды ұйымдастыру  үшін қолданылады, олардың желілерін  ұялы байланыс желісінде елестету  мүмкін емес, сандық ағыстарды  ұйымдастыру үшін және созылмалы  байланыс торабын жасау үшін  қолданылады.     

 

 Радиорелелік  байланыс желісі – қабылдау-тарату  радиостанцияларының тізбегімен  қалыптасқан радиобайланыстардың  түрлерінің бірі. Радиорелелік байланыс  желілері деректер мен дыбыстық  ақпаратты сымсыз байланыс арналары  бойынша 60 шақырым қашықтығында  тарата алады

 

 Егер  радиорелелік желілер мен талшықты  оптикалық байланыс желілерін  пайдалануды салыстырса, онда мынаны  атап өтуге болады: бір жағынан  ТОБЖ-не қарағанда тарамдау үшін  анағұрлым аз шығындар мен  уақытты талап ететін, екінші  жағынан күрделі географиялық  жағдайларда шұғыл түрде өткізілетін  сымсыз технологиялардың артықшылығы.  Сонымен қатар, ТОБЖ өткізу  аса қымбат және мүмкін емес  үлкен қалалар мен индустриалды  аймақтарда тарамдалған сандық  желілерді тарамдату кезінде  радорелелік желілерді қолдану  анағұрлым тиімді, ал қазіргі  заманға сай РРЖ арқылы ақпаратты  тарату сапасы ТОБЖ-нен кем  түспейді. 

 

- Радорелелік  байланыс желілері байланыс түйіндері  арасында далалық және стационарлық  көпарналы желілерді тарамдау (салу) үшін қолданылады. Олар әдетте  радиорелелік желілерді салу  үшін, сондай-ақ радио және сымды  байланыс желілерін ұлғайту үшін, орташа және үлкен қуатты радиостанцияларды  аралық басқару үшін жеке пайдаланылады.