«Альянс» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің тарихы, маңызды құрылымы

Реляционды модельдің ең кіші бірлігі- бұл берілген модель үшін деректін жеке атомарлық (бөлінбейтін) мәні. Сонда, бір пәндік аймақта фамилия, аты, жөні бір мән ретінде, ал екінші пәндік аймақта жеке үші мән ретінде қарастырылуы мүмкін. 

Домен деп бір типті атомарлық мәндер жиыны аталады. Домендер мағынасы мынада. Егер екі атрибут мәні бір доменнен алынса, онда осы екі атрибутты қолданатын қатынастардың мәні болуы мүмкін

Соншалықты аз уақыт (4 жылдан артық  емес) ішінде Borland корпорациясы Delphi-дің 5 негізгі версияларын және бірнеше өзгертулерін шығарды. Версиялар мүмкіндіктері өсу бойынша көбейеді: номеру кіші версия мүмкіндіктерін номері жоғары версиясы орындай алады, ал керісінше бағытта орындалмайды.

1-версия 1995 жылдың мамыр айында пайда болған, бұл кезде әлі Windows 95 жоқ болған (бірақ Windows NT болған). 16-разрядты Windows-пен жұмыс істей алатын жалғыз версия. Мұнда басқа әртүрлі объектілі бағытталған тілдерден, негізінен С++ тілінен алынған объектілердің жаңа модельдері алғаш рет пайдалынған болған. Модель класс деген атқа ие болды және бұдан бұрын Turbo Pascal –дің соңғы версияларында пайдалынған объектілерді қажетсіз етті.

2-версиядан бастап Delphi 32-разрядты графикалық операциялық жүйелер (ОЖ) Windows 95/98/NT/2000 басқаруымен жұмыс істей алатын мүмкіндік алды. Мұнда жаңа операциялық жүйеге көшуге байланысты көптеген өзгертулер жасалды.

3-версиясы 1997 жылдың  шілде айында шыққан. Ол бағдарламашылармен көптеген жылдар бойы пайдаланылған болған және алдынғы версияларға қарағанда көбірек сенімді болатын. Оның негізгі ерекшеліктері: компоненттерді қайта пайдалануды және таратуды жеңілдету үшін пакеттер механизмі қолданылды; редактор кодының қасиеттерін жақсартылуы; ішкі бағдарламаларға назар аударғанда формальды парамерлер типтері және сандары туралы көмектің шығуы; тышқан көрсеткіші көмегімен отладка режимінде алаңдар мазмұнын, қасиеттерді және айнымалыларды қарауға болатындығы; компоненттер шаблондарын қабылдауы; жаңа COM, ActiveX, OLEnterprice  және жартылай CORBA технологияларды қабылдауы.

4-версия 1998 жылдың шілде айында пайда болған және өзінің тілінің кеңейтілуімен және мүмкіндігімен, сонымен қатар аранайы көп бұынды деректер базасын қолдай алатын мүмкіндіктерімен кең тарады.Оның негізгі ерекшеліктері: тілдегі ерекшеліктері: динамикалық массивтер, қайта жүктелетін әдістер, келісім шарт бойынша параметрлер, ішкі бағдарламалар саны, жаңа Int64, Real48 және Double-ға ұқсас Real типтерінің пайда болуы; код редакторындағы ерекшеліктер: қасиеттердің және әдістер кодттық аттарының автоматты аяқталуы, алғашқы кодты іздеуге арналған броузер қасиеттері және т.с.с.

5-версия 1999 жылдың қыркүйегінде пайда болған. Бұл кітапта сипатталған бағдарламалаудың барлық приемдерін және онымен байланысты мысалдардың барлығын әзірлеу үшін негізгі құрал-жабдықтық платформа болып табылады.  

3.2 Delphi программалау орасы

Delphi ортасының жұмысына жалпы  сипаттама

Delphi    ортасы   -   бағдарламашы   жұмысының   өте   жоғары тиімділігін қамтамасыз ететін орта. Delphi ортасын  шақырғаннан    кейін    ортаның  жұмысын басқаратын алты негізгі терезе шығады (3.1-сурет)

1) негізгі терезе;

2) объектілер тармағының тepeзeci;

3) объектілер инспекторыньң терезесі;

4) броузер (көру) терезесі;

5) формалар терезесі;

6) бағдарлама кодының терезесі.

Бағдарлама кодының терезесін  көру үшін F12 клавишасын басу жеткілікті. Delphi-дi алғаш шақырғаннан кейін «Delphi» терезесі барлық терезенің үстіне шығады. Осы терезенің көмегімен Inprise коорпорациясыньң WEB-беттеріне кipyre мүмкіндік туады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.1- сурет. Delphi терезесі

 

Heгiзгi терезе. Негізгі терезе кұрылатын бағдарламаның жобаларын басқаратын негізгі қызметті атқарады. Бұл терезе экранда барлық уақытта болады және ең жоғарғы бөлігінде орналасады. Heгізгі терезеде Delphi ортасының бас мәзірі, пиктографиялық командалық батырмалар жиынтығы, компоненттер палитрасы орналасқан.

Бас мәзір жобаны басқаруға арналған барлық кажетті командалардан тұрады. Бас мәзірдің барлық опциялары екінші деңгейде ашылатын опциялар тақырыбын қамтиды.

Бас терезенің барлық элементтері  арнайы панельдерде орналаскан, оның сол жақ бөлігінде басқару  батырмалары бар. Бас мәзірден басқа кез келген панельді терезеден алып тастауға болады.

Панельде көрінетін батырмалардың  құрамын өзгерту үшін оған курсорды келтіріп, тышқанның оң жақ батырмасын басу жеткілікті. Бұдан кейін ашылған көмекші мәзір терезесінде барлық панельдердің аттары келтірілген және олардың статусы көрсетілген (жалаушалар). Олардың ішінен Сustomize-ды (настройка, баптау) таңдағаннан кейін баптау терезесі пайда болады. Енді қажет емес батырмаларды алып тастауға да болады, Commands терезесіндегі тізімнен қажеттi батырмаларды таңдап, оны экранға тасып апаруға болады.

Негізгі терезеге жиі пайдаланылатын пиктограммаларды орналастырған ыңғайлы: Project\Syntax Cheк - бағдарлама командаларының синтаксисін тексеру; т.б.

Пиктографиялык батырмалар бас мәзірдің негізгі опцияларына жылдам кipyгe мүмкіндік береді. Олар басқару белгілері бойынша 7 топқа бөлінген. Әpбip топ бip панельде орналасады:

1. Standard тобы;
2. View тобы;
3. Debug тобы;
4. Custome тобы;
5. Desktops тобы;
6. Internet тобы.

Галерея компоненттерінің тобы жеке кұрастырылады.

 

Терезелерді түзету

Delphi ортасынын 5-нұсқасынан бастап, үш жаңа интерфейстік элементтермен  толықтырылған, олар Desktops тобында  орналасқан. Осы инструменттердің көмегімен бағдарламашы Delphi-дің қалған терезелерінің орналасуының бірнеше нұсқаларын дайындап, оны түзету файлында сақтап коюына болады. Әдетте екі немесе үш терезенің негізгі  конфигурациясы таңдалынады: форма жасау режимі, кодтау режимі және отладка. Форма жасау кезінде экранда форманың өзі, объектілер тармағы мен объектілер инспекторы терезелері  көpiнiп тұруы тиіс.

Терезелердің сәйкес өлшемі мен  оны орналастырудың күйін келтіргеннен кейін, оны мысалы, «Design desk» деген  атпен сақтауға болады. Кодтау режимін түзеткеннен кейін «Code desk», отладкалық режимді «Debug desk» деген атпен сақтауға болады.

 

Delphi ортасының компоненттер палитрасы

Компоненттер палитрасы - Delphi ортасының ең басты байлығы болып табылады. Ол негізгі терезенің оң жақ бөлігінде орналасқан және онда қажетті компонентті жылдам іздеуді қамтамасыз ететін ашылатын беттері бар. Компонент деп белгілі бip қaсиетi бар, бағдарламашы формалар терезесіне орналастыра алатын қандай да бip басқару элементін түсінеміз. Компоненттердің көмегімен бағдарламаның сұлбасы (каркасы) жасалады, жалпы жағдайда экранда көрінетін терезелер, батырмалар, таңдаулар тізімі және т.б.

Батырмалар панелі тәрізді, компоненттер палитрасы да түзетіледі. Ол үшін арнайы редактор пайдаланылады, редактор терезесі компоненттер палитрасындағы кез келген пиктограммаға курсорды келтіріп, тышканның оң жақ батырмасын басқанда және Properties опциясын тандағанда пайда болады.

 

Формалар терезесі

Формалар терезесі – Windows  жобасы, болашақта бағдарлама жазатын терезе болып табылады. Басында бұл терезе бос болады. Дәлірек айтсақ, ол  Windows-тің интерфейстік элементтepi үшін стандартты  жүйeлiк   мәзірді   шақыру  батырмаларынан,   терезені үлкейту, кішірейту, жабу батырмаларынан және такырып жолынан тұрады. Әдетте, терезенің жұмыс алаңы нүктелік координаталық тормен толтырылған, ол формадағы компоненттердің орналасуын реттеу  қызметін  атқарады   (бұл   нүктелерді   алып   тастау  үшін Tools/Environment Options мәзір    командаларының    кемегімен, Preferences  коймасындағы Display Grid ауыстырып қосқышындағы жалаушаны алып тастау қажет).

 

Объектілер тармағының тepeзeci

Бұл терезе  екпінді формада  немесе мәліметтердің  екпінді модулінде  орналасқан жеке компоненттер арасындағы байланысты көрнекі бейнелеуге арналған. Терезедегі кез келген компонентті белгілеу формалар терезесіндегі сәйкес компонентті екпінді жасайды және объектілер инспекторы терезесінде осы компоненттің қасиеті бейнеленеді. Екі рет тышқанмен белгілеу Code Insight механизмінің жұмыс  icтeyiнe  әкеледі, ол  OnClick оқиғасын өңдеу үшін дайындалғанды код терезесіне   орналастырады.

 

Объектілер инспекторының терезесі

Формаға орналасатын кез келген компонент бірқатар параметрлер  жиынымен сипатталады: орналасуы, өлшемі, түci және т.б. Мысалы, компоненттің орналасуы мен өлшемін бағдарламашы формалар терезесінде компонентті басқара отырын, өзгерте алады. Ал, объектілер инспекторы терезесі қалған өзгертулерді орындауға арналған. Бұл терезеде екі бет бар: Properties (қасиет) және Events (окиға). Properties беті - компоненттің керекті қасиеттерін тағайындау қызметін атқарады, Events беті - қандай да 6ip окиғаға компоненттің жауабын анықтайды.

Объектілер инспекторы терезесінің  кез келген беті екі бағанды кесте  түрінде беріледі, сол бағанда  қасиеттің немесе оқиғаның аты, ал оң жақта - қасиеттің нақты мәні немесе сәйкес оқиғаны өңдейтін  қосалқы бағдарламаның аты болады.

Кесте жолының оң жақ бағанын  тышқанмен белгілеу ондағы көрсетілген  касиеттің мәнін екпінді жасайды, бұдан жолдың оң жақ шетінде үш нүкте (...) немесе ß батырмаларының бipi пайда болады. Үш нүкте (...) батырмасын белгілеу күрделі қасиеттің мәнін тағайындайтын сұхбат терезесін экранға шығарады, ß батырмасын белгілеу қарапайым касиеттің мүмын болатын мәндерінің тізімін шығарады. Объектілер инспекторы терезесінің  жоғарғы бөлігінде формада орналасқан барлық компоненттердің ашылатын тізімі орналасады. Форманың өзi де компонент болғандықтан, оның аты да осы тізімде болады.

Тышқанның оң жақ батырмасын басқанда ашылатын терезенің контекстік мәзірінде терезені түзетуге мүмкіндік беретін опциялар бар. Мысалы, Stay On Top командасын таңдағаннан кейін, Объектілер Инспекторы терезесі оның екпінділігіне тәуелсіз басқа тepeзeлepдiң үстінде "қалықтап" жүреді.

 

Бағдарламалар коды терезесі

Код терезесі — бағдарлама мәтінін құрап,  жөндеуге арналған. Бұл мәтін арнайы ереже бойынша құрылады  және бағдарламанын жұмыс алгоритмін сипаттайды. Мәтінді жазу ережелерінің жиынтығы бағдарламалау тілі деп аталады. Delphi жүйесінде Объект Pascal бағдарламалау тілі пайдаланылады. Ол кеңінен таралған Pascal тілінің кенейтілген,  жетілдірілген нұсқасы, оны алғаш рет швейцариялық ғалым  Н.Вирт 1970 жылы ұсынған және оны Borland коорпорациясының қызметкерлері жетілдірді (олардың құрған тілдері Turbo Pascal, Borland Pascal және Object Pascal деп аталады).

Ең алғашында Код терезесінде  толыққанды Windows терезесі ретінде бос  форманы басқаруды қамтамасыз ететін алғашқы шағын мәтін шығады. Жобамен  жұмыс барысында бағдарламашы оған  бағдарламаны басқаруды жүзеге асыратын алғашқы толықтырулар жасайды.

Tiпті қарапайым бағдарлама құру  үшін бағдарлама кодын құрып өзгертуге, жөндеуге тура келеді. Төменде код терезесімен жұмыс істеудің негізгі  тәсілдері келтіріледі. Жаңа жобаны ашқаннан кейін төмендегідей жолдар керіледі:

Unit Until1;

Interface

Uses Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics,

           Controls, Forms, Dialogs;

Type

                Tform1=class (Tform)

Private {Private Declarations}

Public {Public Declarations}

End;

Var

Form 1: Tform 1;

                                Implementation

                                    (SR*.DFM}

End.

Delphi бұл жолдарды жаңа форма үшін код терезесінде автоматты түрде қояды. Код терезесі бағдарламаның жұмысы басталғаннан кейінгі жағын қарастырады. Ал форма терезесі оның сыртқы көрініci. Екі терезе бip-бipiмен тығыз байланысты, Delphi ортасы

Unit Until;

және

implementation

жолдарының арасына қажетті жолдарды қояды.

Әзір бұл мәтін бөлігіне өзгеріс енгізбейміз. Кейінірек бағдарламаның мәтін терезесіне

{SR*.DFM}

және

End.

жолдарының арасына қажетті мәтінді енгіземіз. Терезеге жаңа жол енгізу үшін кажетті орынға курсорды келтipiп, пернетақтадан мәтін енгіземіз. Бағдарламадағы кеткен катені жөндеу BS және Delete пернелерінің көмегімен жүзеге асырылады. Егер толық жолды өшіpy қажет болса, онда CTRL+Y пернелер комбинациясы басылады. Мәтіндегі соңғы өзгерісті алып тастау үшін (Отмена) CTRL+Z немесе мәзірден Edit/Undo командалары пайдаланылады. Код терезесімен бipre әдетте, Code Explorer броузер терезесі де екпінді болады, ол терезеде кодтың жолдары көп болған жағдайда керектi элементті іздеуді жеңілдету үшін пайдаланылады.

Броузер терезесіндегі элементті  тышқанмен екі рет белгілеу сәйкес объектіні сипаттау үшін код терезесіне курсорды орналастырады немесе оны  алғашқы сақтау кезінде орындалады. Аса күрделі емес оқу бағдарламаларын құруда броузер терезесін жауып қоюға болады. Броузер терезесін шығару үшін View Explorer терезесін таңдаймыз.

6-нұсқада код терезесінің «Code»  және «Diagram» деген терезелеpi бар.  Алғашында бұл бет бос болады, оны толтыру ушін Инспектор терезесінен компоненттік байланыстарымен тышқанмен тасымалдап әкелу қажет. Диаграммалар өpiciнe компоненттерді тасымалдауда SHIFT пернесін басып ұстап тұрып, қажетті орынға қойғаннан кейін, тышқанның сол жақ пернесін басу жеткілікті. Диаграммалар бетін басып шығаруға болады.

 

Визуалды бағдарламалау негіздері

Deiphi-де бағдарламалау екі процестің  өзара тығыз әрекеттесуінен тұрады: бағдарламаның визуалдық көрінісін  құру және бағдарламаға толық  кажетті басқаруды беру үшін  бағдарлама кодын жазу процесі. Код жазу үшін код терезесі пайдаланылады, бағдарлама құру үшін қалған терезелер, оның ішінде форма терезесі пайдаланылады.

Форма мен код терезелерінің  мазмұндарының арасында үздіксіз байланыс болады. Формаға компонентті орналастыру  бағдарлама кодының автоматты өзгеруіне әкеледі және керісінше автоматты немесе қолмен қойылған код фрагменттерін өшipy сәйкес компоненттерді өшіруге әкеледі. Сондықтан бағдарламашылар алдымен форма құрады, қажет болған жағдайда код фрагментін жазуға көшеді. Сондықтан, біз Delphi-де бағдарламалауды формалар терезесінен бастаймыз.