Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі жанама салықтар

Белгіленген мерзімде жеткілікті негізсіз декларациясын табыс етпеген жеке тұлғаға декларация ұсынылмаған әр ай үшін төленуге тиісті, бірақ декларация бойынша төленбеген соманың 5 пайыз мелшерінде айыппүл салынады.

Декларацияда көрсетілген салық мөлшерін оның толық төленбеуіне әкеліп соққан кеміту үшін салық төлеушіге қемітілген салық сомасын 100 пайыз мөлшерінде айыппұл салынады.

Бір айдағы ағымдық төлемдер сомасының мөлшері кемітілген үшін кемітілген арымдары төлемдерінің 100 пайыз мөлшерінде айыппұл салынады.

Есепте көрсетілген тауарларды (атқарылған жүмысты, көрсетілген қызметті) сату жөніндегі операцияларда жүргізілгені үшін аталған тауарлар (көрсетілген қызмет, атқарылған жұмыс) құнының 100 пайыз мөлшерінде айыппұл салынады.

Салық төлеуші салық салынатын кезең біткеннен кейін оны дұрыс есептемеу нәтижесінде келіп түскен салығының сомасын қайтару туралы өтініш беруіне болады. Аталған сомалар төлеушіге қайтарылуы тиіс немесе төлеушінің қалауы бойынша төлеушіден тиесілі басқа сомаларының есебіне алуға жатқызылады. 

3.3. Акциздердің бюджет кірісіндегі орны 

Бюджеттің кірістері орталықтанған ақша қорын құру кезінде болатын мемлекеттің кәсіпорындарымен, ұйымдармен және халықпен болатын экономикалық қатынастарынан тұрады. Бұл экономикалық қатынастардың формасы болып, мемлекеттік бюджетке түсетін кәсіпорындар, ұйымдар және халықтың әр түрлі төлемдері, ал олардың заттай материалдық енуі, бюджеттік қорда жиналатын ақша қаражаттары. Бюджеттік кірістер, қор жағынан, ұдайы өндіріс процесінің әр түрлі қатысушылары арасындағы қоғамдық өнім құнын бөлу -нәтижесі,екінші жағынан - мемлекет қолында

жинақталған құнды әрі қарай бөлудің обьектісі, яғни аймақтық салалық және мақсаттық негіздегі бюджеттік қорларды құру үшін құнды жұмсау болып табылады .

Нарықтық экономикаға көшуге байланысты, бюджеттің кірістері заңды және жеке тұлғалардың салықтық және салықтық емес төлемдерінен тұрады. Бюджеттің кіріс көздері ішінде ерекше орынның бірі акциз салығына тиесілі.

Акциздердің 2002-2004 жылдардағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджет кіріс ішіндегі орны бірінші кестеде көрсетілген. 
 Кесте 1

Акциздердің 2002--2004 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетіне түсуі 

Кесте 1 көрсетіліп отырғандай, акциздердің Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінің кірісіндегі үлес салмағы 2000 жылы - 4,8 %, 2003 жылы -- 4,5 % және 2004 жылы 4,9 % құрады. 2003 жылы акциздердің нақты түсімі 2002 жылмен салыстырғанда 5818 млн теңгеге өскенімен де, үлес салмағы 0,3 % түскен.

Акциз салығы үлес салмағының 2003 жылы 0,3 % түсуіне алкоголь өнімдері және бензин мен дизель отындары бойынша акциз алымдарының орындалмауы әсер етті. Мұны екінші кестенің мәліметтері дәлелдейді.

Кесте 2

Түсу болжамы орындалмаған акцизделінетін тауарлар 

 Акциз салығының бензин мен дизель отыны бойынша бюджетке түсу жоспарының орындалмауы акциз ставкасының төмендеуіне байланысты.

Сонымен қатар мұнай өңдеуші компаниялар көбінесе өз өнімдерін экспортқа шығарады. Экспорт акциз салығымен алынбайтындықтан мемлекетіміздің бюджеті қаражаттан айырылды .

Сонымен, акциз салығы кез келген жанама салық сияқты тауардың бағасына қосылады, сондықтанда үстеме құн ретінде тағайындалып тұтынушыдан төленеді. Бұл салық, әрқашанда тауар бағасының өсуімен бірге өсіп отырады, сөйтіп бюджеттің тұрақты, әрі тиімді қаражат көзі болып табылады. 
 

ІІІ ҚОРЫТЫНДЫ

              Пайдаланылған әдебиеттер:

1.      Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексі, Алматы, 2008 жыл

2.      Бухгалтер бюллетені №23, маусым 2008 жыл

3.      Бухгалтер бююлетені №33, тамыз 2008 жыл

4.      Бухгалтер бюллетені №20, мамыр 2008 жыл

5.      Бухгалтер бюллетені №16, сәуір 2008 жыл

6.      Бухгалтер бюллетені №10, наурыз 2008 жыл

7.      Үмбеталиев А.Д., Керімбек Ғ.Е. «Салық және салық салу» Алматы, 2008 жыл

8.      В.Г Князева Д. Г.Черника «Налоговая системы зарубежных стран» Закон и право , 1997 г

9.      Карагусова Г.Д. «Налоги : сущность и пракика использования» Алматы 1994 г

2-ТАҚЫРЫП. ЕУРАЗИЯЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ОДАҚ (ЕАО) МҮШЕЛЕРІНІҢ САЛЫҒЫ.

2.1 Әмбебап салығы

2.2 Арнайы алынатын салықтар

2.3 Евро Экономикалық Одақ мүшелерінің гермонизациялық салығы тарихының кезеңдері мен проблемасы

2.1     Әмбебап салығы.

Еуропалық экономика қоғамдастықтары Еуропаның әр мемлекеттерінің бірлестігінен құралады.Еуразия экономикалық одақтың пайда болуы туралы шарт 1957 жылы наурызда отырылған да 1958 жылдың 1 қаңтарынан бастап Рим қаласында іс жүзінде жүргізе бастаған.

Қоғамдастықтың негізгі мақсаты ұлттық-шаруашылық бірлестігіне қатысушылар «халық жалпы нарық» бірігуі тиіс (ЕЭС) - (ЕАО) – (Евро Экономический Союз), (Евроазиялық экономикалық Одақ):

Жалпы нарық дегеніміз – бұл ұлттық нарықтың интеграциясы және ол мынадай мәселелерді қарастырады:

- сауда жеңілдіктерін жайлап төмендету

- жалпы кедендік тарифті үш мемлекет арасында азайту

- капитал мен қызмет көзінің еркін жылжуына жағдай жасау

- шаруашық пен транспорт саласында жалпы саясат жүргізу

- біріккен немесе қоғамдасқан елдердің заңнамаларын жақындастыру

Алдымен қоғамдастыққа 6 мемлекет кірді, онан кейін біртіндеп басқа мемлекеттер ене бастады. Сөйтіп, Еуразиялық Экономикалық Одаққа біріктірілді. Мәселен: Франция, ФРГ, Италия, Бельгия, Нидерланд, Люксембург, Ұлыбритания, Испания, Португалия, Ирландия, Греция т.б.

Еуразиялық Одаққа кірген мемлекеттерден салық жүйелерінің жұмыстары әр түрлі. Мысалы бинзинге ұсталатын салық мөлшері әр елде әртүрлі. Францияда жанама салық көлемі 62,7% болса, Нидерландыда 41,3 пайызға дейін жетеді.

Еуропада негізгі салықты пайда көзінен алады. Оның көлемі жалпы Европалық тенденцияға байланысты жеңілдіктер әртүрлі. Мекеме мен өнеркәсіптің пайданы есептеу жөніндегі бухгалтерлік есеп ережелерінің өзі жылдан-жылға өзгеріп, әр елдің салық ұстау мөлшеріне әсерін тигізері белгілі. Мәселен салық мөлшері Ирландияның кейбір  аймағында 10 пайыз болса, ФРГ аймақтарында 50 пайызға жетеді. Оның үстіне барлық шет елдерде мысалы Ұлыбританияда прогрессивтік (үдемелі) жүйедегі салық мөлшері табыс көлеміне байланысты 25 пайыздан 35 пайызға дейін ұсталуға жетеді. Францияда тапқан табыс көлемінің 42 пайызын ұстайды. Ал ФРГ-де бәрі басқаша. Егер табылған табыс таратылмайтын болса,онда ол табыс көлемінің 50 пайызын ұстауы тиіс,ал дивидент бойынша 36 пайызы ұсталуы тиіс.

Салық төлеудің бірден-бір түрі дивидент арқылы ұстау. Салықтың бұл түрін жеке және заңды тұрғыны төлейді. Көптеген елдерде Европалық Экономикалық Одақтың мүшелері салықты жергілікті салықтың орнын толтырады.Мысалы Италияда жергілікті жаслықты салық жүйесі 5 пайыз көлемінде шегереді.

Жеке тұлғалардың табыс пайдасын есептеуден, оның табыс салығын есептеу өте қиын. Себебі барлық Европалық Экономика Одығында прогрессивтік мөлшердегі табыс салық жүйесі жұмыс істейді. Тәжірибе бойынша табыс салығы пайдадан түскен салықты өнеркәсіптің инвестициялық  стратегиясына да байланысты шегеріледі және ол штаб-квартира корпорациясынан, ғылыми-зерттеу орталығынан, өнеркәсіптерден жоғары мамандындырылған және жоғары жалақысы бар мамандардың табыс салығынан шегеріледі. Евро Экономикалық Одағына мүше жеке тұлғалардан салық басқа елге ауысса немесе көшсе, сол белгіленген мөлшерде салық төлейді. Егер сол елге жеке тұлға резидент болса, онда 183 күннен кейін табыс салығынан салық төлейді.

         Егер жеке тұлға басқа елдің азаматы болса,шет елде жұмыс істесе, оның табыссалық ұстайды? Бұл жағдайда салық ұстаудың екі жолы бар. Біріншіден: табысының көлеміне байланысты. Екіншіден: егер ол мекеме немесе өнеркәсіп жекеленген болса,салық ұсталмайды.

          Салықтың тағы бір түрі Евроэкономикалық Одақта капиталдың өсуіне байланысты салық жинау көпшілік елдерде капитал-қаржы көзі жиналғаннан емес, акцияны сатқан әлеуметтік салық шегеріледі. Мысалы Бельгия, Францияда салық, табысына, еңбек ақысына байланысты алынады. Бельгияда, Германияда, Нидерландыда, Италияда салық әр жеке тұлғадан оның табысының аздығының, инфляция себебінен салықтан босатылады.

2.2. Арнайы алынатын салықтар

          ЕвроЭкономикалық Одақ қауымдастығында ұсталатын салықтардан басқа салық түрлері бар. Бұл салық түрлері қоғамдастық жүйесіне бірігеді де ерекше белгісі бар мемлекеттің тарихи мөрімен құжаттарға қол қойылады. Мысалы Германия Федерациялық Республикасы фирма айналым капиталына жарғылық капиталының 1пайызы, ал қалған өнеркәсіп айналымға 2,5 пайызы кетеді. Ал кәсіпшілік салығы салық 5 пайыз табыстан және 0,2 пайыз өнеркәсіп қорынан, мүлік салығы 0,5-0,6 пайыз көлемінде, қалғаны жер салығы және көлік салығы ұсталады екен. Ал Францияда бұл салық түрлері капитал көлемінен тіркелген алымның 1 пайызы капиталдың бағасының тіркеуі бойынша ұсталады.

         Мемлекеттік салық жүйесінің кейбір талаптары Евроэкономикалық Одақтың белгілеген салық түріне мүлдем қарама-қайшы. Көптеген елдерде, әсіресе Ирландияда, Италияда, Францияда, Ұлыбританияда салық мөлшері жеңілдікпен төмендетіп алынады. Ал кейбір компаниялар салық төлеуден белгілі бір уақытқа мүлдем босатылған.

         Негізінде ЕвроЭкономикалық Одаққа мүше елдердің барлығында салық төлеуге жеңілдіктер жасалып отырылады да, ол қаражаттар білімге және жастарды мамандандыруға кетеді.

2.3. ЕвроЭкономикалық Одақ мүшелерінің гермонизациялық салығы тарихының кезеңдері мен проблемасы.

          Евроэкономикалық Одаққа кіретін мемлекеттің төлейтін салық гармонизациясының фискалдық саясаты салықты өз еркімен төлеуді талап етеді. Қазіргі кезде қосылған құн салығы мемлекет  қоғамдастығындағы салық саясатының гермонизациясы болып есептеледі. 1991 жыл қоғамдастыққа кіретін барлық мемлекеттер (Ұлыбританиядан басқа) қосылған құн салығының 15 пайызын ұстайды. Негізінде қосылған құн салығы 9 пайыздан 19 пайызға дейінгі салықты, 4-тен 9 пайызға жетілдеткен, бірақ бұл жеңілдіктерді жасауы салық гермонизациясының фискалдық саясатына байланысты әлі ерте деп есептейді экономистер.