Төтенше жағдайдағы шаруашылық объектілерінің жұмыс тұрақтылығын анықтау

  Электрме жабдықтау нысандар  жүйесінің тұрақтылығын бір-бірінен  ықтималы күшті қирау аумағынан  екі радиустық қашықтықта орналасқан бірнеше көздерге қосу жолымен арттыру.

  Категорияланған қалаларда  канализация жүйесінің нысандарында  соғыс жағдайының өзінде тоқтатуға  жол берілмейтін болса, энергиямен  жабдықтау, өзге энергия тұтынушыларын  қуаттандыру кезінде ажыратылмайтын негізгі желілері бойынша жүргізілуге тиіс.

  220 Квт және одан да жоғары электр жүйесі және біріктірілген энергия жүйесінің жүйе аралық байланыстар қосалқы станциясында және ЕЖБ жүйесінде қажетті желі ықтимал қирау аумағынан тыс қосалқы станцияларды өткізілуге және тұрғызылуға тиіс.

  Айдағыш насос станцияларын  электрмен жабдықтау ықтималы  күшті қирау аумағынан тыс  немесе жеке дербес көздерінен  тыс шекте орналасқан қосалқы  станциялардан жүргізілуге тиіс.

  Қорғаныс ғимараттарына АҚ ИТЖ нормаларының талабы

  АҚ ИТЖ жобалау нормалары  халықты қорғау және осы заманғы  зақымдағыш құралдардан шаруашылық  нысандарының жұмысының тұрақтылығын  көтерудің негізгі принциптеріне  сәйкес әзірленген.

  Осы нормалар негізінде министрліктер  мен ведомстволар сала ерекшелігіне орай өз ведомстволық нормативтік құжаттарын әзірлейді, олар қолданымға тек ҚР Экономика және сауда министрлігімен және Қорғаныс министрлігімен, Стратегиялық жоспарлау жөніндегі Агенттікпен келісім бойынша енгізіледі.

 

ТЖ-дағы ұйымдардың іс-әрекетін зерттеу

 

  Іс-әрекеттің тұрақтылығын  көтеру жолдары мен әдістерінің  ең тиімдісін таңдау (оның ішінде  экономикалық тұрғыдан) Азаматтық  қорғаныс нысаны ретінде әрбір  кәсіпорынды мұқият бағалау негізінде  ғана мүмкін.

  Нысан тұрақтылығын зерттеу  мақсаты әлсіз буындарын, оның тұрақтылығын көтеруге бағытталған инженерлік-техникалық шараларды жүргізу арқылы анықтау болып табылады.

  Нысан жұмысының тұрақтылығын бағалау –бұл оны бейбіт уақыттағы төтенше жағдай кезінде, соғысу уақытында осы заманғы зақымдау құралдарымен зақымдану кезінде, сондай-ақ нысан мен жабдықтау жүйесі ішінара қираған кезде жұмысты жалғастыру және өндірісті қалпына келтіру кезінде туындаған зақымдағыш факторлар ықпалына қарастыруға қабілеттілігі тұрғысынан оны жан-жақты зерттеу.

  Нысанадағы тұрақтылық бойынша зерттеуді ұйымдастырушы жоғары тұрған орган (бірлестік, министрлік) болып табылады. Зерттеуге жоғары тұрған орган басшысының тиісті өкімі ұйымдастырылады, онда зерттеу жүргізу мерзімі, тақырыбы, мақсаты мен міндеті, зерттеуге тартылған мамандар және т.б. анықталады.

  Бейбіт уақытта  нысан жұмысының тұрақтылығын  бағалауды нысан АҚ бастығы  ұйымдастырады.

  Нысан жұмысының  тұрақтылығын ұйымдастыру үшін  негізгі қажетті құжаттар мыналар:

• зерттеу жүргізу туралы бұйрық;
• зерттеуді даярлау мен жүргізудің күнтізбелік жоспары.

  Нысан АҚ бастығының  бұйрығында көрсететілетіндер:

• алдағы жұмыстың мазмұны мен оны жүргізу негіздемесі;
• зерттеу мақсаты;
• топ бойынша зерттеу жұмысына қатысушылар құрамы;
• есептеме-зерттеу тобының негізгі міндеті;
• зерттеу жүргізу тәртібі;
• есеп құжаттамасын даярлау мерзімі.

  Бұйрықпен жауапты  мамандар қатарынан, әдеттегідей,  мына тәжірибе-зерттеу топтары  құралдары:

• ғимарат пен құрылыстың беріктігін зерттеу тобы (топ басшысы – күрделі құрылыс бөлімінің бастығы);
• өндіріс қондырғысының беріктігін зерттеу тобы (топ басшысы – бас механик немесе бас конструктор);
• энергия жабдықтау тұрақтылығын зерттеу тобы (топ басшысы – бас энергетик);
• материалдық-техникалық жабдықтау мен көлікті зерттеу тобы (топ басшысы – директордың жабдықтау және өткізу жөніндегі орынбасары);
• өндірісті басқарудың тұрақтылығын зерттеу тобы (топ басшысы –директордың орынбасары немесе өндіріс-жоспар бөлімінің бастығы);
• кооперация бойынша сыртқы байланыстарды зерттеу тобы (топ басшысы –директордың орынбасары немесе сыртқы кооперация бөлімінің бастығы).

  Ірі өнеркәсіп  орында өндіріс сипатының өз  ерекшелігі бар құрылымдық бөлімшелерде кәсіпорын өндірісінің жалпы сипаты бойынша өндірістің тиісті түрі бойынша есептеме-талдау зерттеу топтары құрылуы мүмкін.

  Сонымен қатар  тұрақтылық мәселесін зерттеу  басшысының жанынан нысан АҚ  жоспарлық, жоспар-өндіріс, экономика  бөлімдері мен штабы есебінен нысан жұмысының тұрақтылығын бағалау нәтижесін қорыту және төрақтылықты кешенді зерттеу тобы құрылады.

  Нысан өндірісінің  құрылымы және басқару аппаратының  ұйымдастыруына байланысты топ  тізбесі мен құрамы өзгеруі  мүмкін.

  Шағын нысандарда  оның жете даярланған мамандарын  өз құрамына кіргізе отыра  кешенді зерттеу тобы ғана құрылады.

  өндіріс құрылымы  мен нысан басқару аппаратын  ұйымдастыруға байланысты топ  құрамы мен тізбесі өзгеруі  мүмкін.

  Шағын нысандарда  өз құрамына мығым даярланған  мамандарды тарта отыра кешенді  зерттеу тобы құрылуы мүмкін.

  Шаруашылық нысандарында зерттеу топтары өндіріс кәсіпорындарына орай, алайда ауыл шаруашылық нысаны басқару аппараты мен шаруашылық құрылымын ескере отырып құрылады. Бұл жағдайда өндірістік қондырғылар мен технологиялық процестер тұрақтылығын зерттеу тобының орнына ауыл шаруашылық техникасы мен қондырғысының, өсімдік пен мал шаруашылығының тұрақтылығын құрған жөн, оны осы сала бойынша бас маман басқаруы қажет.

  Зерттеудің даярлау  және өткізудің күнтізбелік жоспары  АҚ бастығының бұйрығына сәйкес  жасалады және негізгі шаралар  мен олардың орындалу мерзімін, мәселелерді пысықтау немесе жалпы жұмыс үшін тартылған адамдар құрамын қарастырады.

  Күнтізбелік жоспарларға  мыналар қосылуы мүмкін:

• мамандармен нұсқамалақ кеңес өткізу;
• мамандармен ықтималы тосын жағдайды және оның ғимарат пен адамдарға ықпалын зерттеу;
• ғимарат құрылысының жабдықтау сипаттамасын беру және олардың төтенше жағдайға төзімділігін бағалау;
• зақымдаудың қайталама факторларының ықпалынан, оның ішінде таяу орналасқан өте қауіпті нысандардың (өндірістің) бұзылуынан ықтимал шығын мен қирау ауқымын анықтау;
• электр, су, жылумен жабдықтау жүйесі және өндірістік байланыстар бұзылған жағдайдағы ТЖ-да нысан жұмысының тұрақтылығын бағалау;
• алынған материалдарды қорыту және нысан төзімділігінің деңгейін анықтау.

  Зерттеу басталғанға дейін оны өткізуге тартылған адамдарға жұмысты орындау туралы бұйрық, күнтізбелік жоспар, есептемелік топ бойынша жоспар және зерттеу жүргізу кезінде басшылыққа алынуға тиіс өзге құжаттар мен материалдар беріледі, сондай-ақ есептеме мен есеп беру құжаттарының түрлері даярланады.

  Күнтізбелік жоспарда  көрсетілген шаралар 2 кезеңге  бөлінеді.

  І зерттеу кезеңі – негізгі, созымдылығы біріншіден бастап екі айға дейін – нысан тұрақтылығының зерттелуін жүргізу, оның барысында бірінші кезекте төтенше жағдайдағы тұрақтылық бағаланады.

  Бұл кезеңде зерттеудің  төмендегі мәселелері қарастырылады:

• төтенше жағдайлардағы нысанның барлық элементтерінің қисындылығын бағалау;
• қайталана фактордан ықтимал зақымдану мен қирау сипатын және дәрежесін анықтау;
• ықтимал ахуалды болжау нәтижесі бойынша нысан жағдайын талдау;
• жабдықтау және өндірістік байланыстар жүйесінің сенімділігін бағалау;
• ТЖ-да өнімдер шығаруды қамтамасыз ететін барлық жұмылған өндірісті бағалау.

  Мамандардың әрбір  тобы өз қызметінің саласында  қажетті есептеме жүргізеді және оны жүргізілген талдау негізінде қорытындылайды.

  Бұл кезеңде мына  міндеттер шешіледі:

• Төтенше жағдайдағы өндіріс қызметшісінің қорғалуын бағалау;
• өндірістің барлық буынындағы ғимарат пен құрылыстың, станок, лабаратория, технологиялық қондырғысының, электр, газ, бу, жылу, отынмен жабдықтаудың тұрақтылығын анықтау;
• жабдықтау мен кооперативтік байланыс жүйесінің аралас кәсіпорындармен – жеткізімшілерімен тұрақтылығынан және жол мен тасымалдау әдістерін, қор көлемдері мен оларды сақтау шарттарын зерттеу;
• осал учаскелерді және төтенше жағдайлардағы нысан төзімділігін жалпы бағамен анықтау.

Зерттеу (жұмыс) топтар жүргізген  зерттеулердің жекелеген нәтижесі кестеге, схемаға, графикаға, диаграммаға  енгізіледі. Зерттеудің бірінші кезеңінің  нәтижесінде мына мәселелерге жауап алынуға тиіс:

• әр түрлі төтенше жағдайда нысан қандай бүліншілікке ұшырады;
• қандай бүліншілікте нысан жұмысын жалғастыра алады және қандай бүліншілік оны тоқтату себебі бола алады;
• қандай бүліншілік кезінде нысан қираған өндірісті өз күшімен қалпына келтіре алады;
• сыртқы қайталама факторлардан ықтимал бүліншіліктің көлемі мен сипаты қандай.

  Зерттеудің  ІІ кезеңі – созымдылығы 10-15 күн – нысан жұмысының тұрақтылығын көтеру бойынша шаралар жоспарын әзірлеу және зерттеу материалын қорыту. Бұл кезеңде мына мәселелер шешіледі:

• нысан аумағындағы жұмыс ауысымын қорғау бойынша шараларды анықтау, жұмыс ауысымының кестесіне, қауіпсіз аймақтағы демалушы ауысымды қорғауға қатысты мәселелерді шешу;
• жұмыс көлемін, материал, күш және құралдар, қаржыландыру көзін қамтитын нысан күштерімен бейбіт уақытта өткізілетін тұрақтылықты көтеру бойынша шараларды анықтау;
• жоғары тұрған органдар шешуді талап ететін және олардың көмегімен немесе күштерімен іске асырылатыншараларды, сондай-ақ ғылыми-зерттеу, жобалау конструкторлық, технологиялық және өзге ұйымдық күштермен қосымша пысықтауға мұқтаж шараларды анықтау;
• ТЖ аумақтық органдарының келісімін талап ететін шешімдерді даярлау;
• Бейбіт және соғыс уақытындағы төтенше жағдайдағы нысан тұрақтылығын көтеру бойынша шараларды анықтау;
• әлсіз және орташа қирау, зақымдану кезінде қалпына келтіру жұмыстарын жылдам жүргізуді қамсыздандыратын шараларды анықтау.

 

Шаруашылық  жүргізуші объектілеріндегі жұмыс  тұрақтылығын бағалау

 

  Шаруашылық жүргізуші  объектілеріндегі жұмыс тұрақтылығын зерттеу әдістемесі оның төтенше жағдайларда толық қорғалуын қамсыздандырылмайтындығын ескереді, алайда, оның жұмысының тұрақтылығын көтеру – мүмкін және қажет. Кәсіпорынның жұмыс істеу негізі мыналардан тұрады:

• өндірістік қызметшілер (жұмысшылар, инженерлік-техникалық қызметкерлер, қызметшілер);
• өндірістік (станоктік), лабараториялық, технологиялық және өзге қондырғылар орналастыратын ғимарат пен құрылыс;
• электр, су, бу, жылу, отынмен жабдықтау жүйесі;
• басқа нысандармен өндірістік және кооперативтік байланыстар жүйесі;
• кәсіпорында жинақтау үшін материалмен және оның қорымен жабдықтау.

   Өндірістің осы  элементтерінің кез келген қызметінің  бұзылуы өнім шығаруына ықпал  етеді, уақытша тоқтауға немесе  өндірістің біржола тоқтауына  алып келеді. Шаруашылық нысанына келтірілуі мүмкін зақым туралы айтқанда, олар өндірістік және өзге нысандар мен адамдарға ықпал ету сипаты бойынша мынадай түрлерге бөлінуі мүмкін:

• қирау, зақымдану (адамдар мен хайуанаттардың жарақаты, контузиясы);
• тұтану, өрт (күйік, адамдар мен хайуанаттардың көрмей қалуы);
• зақымдану (адамдар мен хайуанаттардың радиоактивтік, химиялық, бактериологиялық, сондай-ақ әр түрлі өндірістік және табиғи газдармен зақымдануы);
• су басуы.

  Өндірістік авария, апат және зілзала пайда болған  жағдайда зақымданудың бір түрімен қатар бірнеше түрі орын алуы мүмкін.

  Нысан тұрақтылығын бағалау негізінде нысанның және оның аумағындағы адамдардың, хайуанаттардың, өсімдіктердің әр түрлі зақымдануының салдары қаланған.

  Зақымданудың алғашқы  факторы ретінде соғыс уақытындағы қазіргі зақымдау құралдарының зақымдағыш факторларының өзін және бейбіт уақыттағы өндірістік авария, апат және зілзаланы санау қалыптасқан.

  Қайталама зақымдау  факторлары алғашқы факторлардың  ықпалының салдары болып табылады.

  Нысан жұмысының тұрақтылығын қарастыра отыра мыналарды бағалау керек:

• нысанның бастапқы зақымдағыш құралының ықпалына төзімділік деңгейі;
• қайталама факторларының пайда болу мүмкіндігі және олардың ықпалынан зақымдану сипаты;
• ҚӘУЗ ықпалына нысан жұмысының төзімділік деңгейі;
• Нысанның басқару жабдықтау мен өндіріс байланыстар жүйесінің сенімділігі.

  Нысан келбетін  талдау, оның орналасқан ауданын  зерттеуден басталады, ол карта (жоспар) және ТЖ аумақтық (қалалық, аудандық) органның мәліметтері бойынша зерттеледі.

  Нысанның топографиялық орналасуына талдау жүргізіледі:

• Аумақ құрылысының сипаты, қоршаған нысан (құрылыс құрылымы, тығыздығы мен түрі);
• Осы аумақта қайталама зақымдау факторларының пайда болуы ретінде қызмет ететін кәсіпорындардың болуы (гидроторап, химиялық өнеркәсіп нысандары);
• Жапсарлас жердің табиғи жағдайы (орман алқабы – ықтимал өрт көзі, жер бедері);
• Жолдың ауданының метеорологиялық жағдайының болуы;
• Жауын-шашынның көлемі, жердің бағыты, сондай-ақ топырақ сипаты мен топырақ астында жатқан су тереңдігі.

  Бұдан кейін әрбір  зерттеу тобы өзге мақсат етіліп  қойылған міндеттерге тікелей  қатысты мәселелерді зерттеп  талдайды.