Дайын шетел инвестициясы

    АҚШ-пен  өзара қарым-қатынастардың жоғары деңгейін нығайту халықаралық қауіпсіздікпен энергетикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету бойынша өзара іс қимыл  негізінде құрылады. Экономикалық салада екі жақты ынтымақтастықты тереңдету  және Американдық инвестициялармен озық технологияларды тарту үшін қолайлы жағдайлар жасау жөнінде  шаралар қабылданды.

    Еуропалық одақпен, түйінді Еуропа елдермен жан-жақты  үндесу, сондай-ақ осы заманға проблемалармен қыр көрсетулерді шешу, бейбітшілікті, қауіпсіздікті және адамның негізгі  бостандықтарын қамтамасыз ету жөнінде  ынтымақтастық одан әрі дамиды. Еуропалық  инвесторлардың қызметі үшін қолайлы  жағдай жасау және Еуропалық компаниялармен  инвестициялық ынтымақтастық экономиканың шикізат емес салаларына шоғырланады.

    Көрші Орта Азия мемлекеттерімен ынтымақтастық  және ықпалдасу сауда- экономикалық және мәдени-гуманитарлық салаларда, сондай-ақ есірткі трафигі, адам саудасына  және өңірлік қауіп қатерлеріне  қарсы іс қимыл саласында дамитын  болады осы аталған іс шаралар  нәтижесінде Қазақстан мен әлемнің жетекші державалары геосаяси орталықтар арасындағы қарым-қатынастардың жаңа сапалы деңгейінде одан әрі дамуы елдің экономикалық дамуына сыртқы саяси жәрдемдесудің жатдануы, Қазақстанның қазіргі заманғы қарқынды дамушы мемлекет ретінде халықаралық арендадағы беделінің артуы күтіледі.   

    «Тікелей  инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы» ҚР-ның заңы, Салық кодексі, Кеден кодексі , «Шетел инвестициялары туралы» ҚР-ның заңы, мен 2003 жылға  дейін тікелей инвестицияларды  тартуға арналған неғұрлым маңызды  өндірістер тізімі отандық және шетелдік тікелей инвестицияларды ҚР-на тартуды реттейтін негізгі заңнамалық құжаттар болып табылады. Қазақстан эканомикасының салық жеңілдіктері мен префернцтер беруге жататын басым секторларының қатарына өндірістік инфрақұрылым, өңдеу өнеркәсібі, Астана қаласының нысандары, тұрғын үй, әлеуметтік сала мен туризм нысандары және ауыл шаруашылығы кіреді.

    Қазақстан Республикасы сыртқыт істер министрлігінің инвестициялар жөніндегі комитеті отандық және шетелдік  тікелеі  инвестициялардың экономиканың басым  секторларына баруына мемлкеттік қолдау жасаушы өкілетті орган болып  табылады. Республикадағы инвестициялық  ахуалды  жақстарту жөнінде ақпарттық -жарнамалық  қызыметті белсенді жүргізу, Қазақстан Республикасы президенті жанындағы шетел инвесторллар кеңесі мен оның бірлескен жұмыс топтарырың қызыметін үйлестіру, Қазақстан  республикасы заңнамаларында белгіленген  кепілдіктердің орындалуын қамстамассыз етуге ықпаллж жасау, сондай ақ инвесторларпдың  заңды құқыларын қорғау оларға мемлекеттік  қолдау шараларын көрсету инвесторлар  жөніндегі комитеттің ненгізгі міндеттеріне жатады.

    Тұрақты түрде конференциялар, семинарлар, жәрмеңкелер, дөңгелект үстелдер өткізіп, жарнамалық ақпараттық материалдар  шығарып тұру елдіің инвестициялық  мүмкіндіктерін көрсетудің неғұрлым тиімді құралдырының  бірі болып табылады. Бұл бағытта инвестициялар жөніндегі  комитет елдің инвестициялық  имиджін қалыптастырудағы және республиканың  инвестициялық мүмкіндіктерін презентациялау жөніндегні ақпараттық жұмыстарлың  жыл сайын Инвестициялар жөніндегі  комитет жасап, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қауласымене бекітілген ожспарын орындаудағы елшіліктердің, министрліктермен ведомствалардың  қызыметтерін үйлестіріп отырады. Қазақстан  Республикасының Швейцариядағы  елшілігінің күш жігерін үйлестіру  Алматыда тұңғыш рет дүние жүзілік  экономикалық форумның аясында Еуразиялық сатитты лайықты өикізуге жағдай жасады. Ол самит шетелдерден келген өкілдердің жоғары деңгейімен Қазақстан  республикасының инвестициялық  мүмкіндіктерін презентациялау жөніндегі  негізгі іс шара болуымен ереркшеленеді.

    Инвестициялық жобалардың аймақтарда жүзеге асатындығына байланысты инвестициялық қызымет  белсенідлігін артыру және аймақтардың  даму деңгейін теңестіру мақсатныда инвестициялар жөннідегі комитет үнемі ірі қалаларды көшпелі семинарларменен  дөңгелек үстелдер өтікізіп тұрады сондықтан алдғы аптаның аяғында инвестициялар жөнінде самит өткізілмекші. Инвестициялар жөніндегі комитет 1997-жыл мен 2001-жылдың 6-қыркүйегі аралығында экономиканың басым секторларына арналаған отандық және шетелдік инвестициларға қолдау жасау жөнінде 266 келісім шарт жасасты. Мәлім болған инвсетицилардың жалпы көлемі 1609,5 млн, АҚШ долларын құрады, оның ішінде 1439 млн доллар негігзгі капиталға қосылған инвестициялар  болып табылады.

    2003 –жылдың 6 –қыркүйегіне қарасты  жоспарлы инвестициялардың жалпы  көлемі 1545,1 млн АҚШ долларын және  негізгі капиталға құйылағн инвестициялар  көлемі 1388 млн доллар құрайтын 231 келісім шарт жасалынды.  келісім  шарт бойынша  тартылатын инвсетициялық  келісімт шщаттырдың 

    50% -дан астамы  өндірістерді дамытуға байланысты жасалынған. Жасалынған  келісім шаттарға сәйкес  Туркия, Ұлыбритания, АҚШ, Корея және Германия елдері негізгі инвесторлар болып отыр.

    Бүтіндей  алғанда қазақстанда қолайлы  инвестициялық ахуал қалыптасқан  деп сеніммен айтуға болады. Ол ел экономикасының басым секторларын дамытуға шетелдік қана емес, сонымен қатар қазақстандық инвестоларды тартуға да барынша  жақсы жағдайлар жасалынатын  болады.                   

     3. Қазақстан Республикасының инвестициялық қызметті қаржыландыру барысында тартымды ресурстарында кездесетін мәселелер мен шешу жолдары

     3.1. Қазақстан Респулликасының инвестициялық қызметті қаржыландыру барысында кездесетін мәселелер 

       Инестициялық  саясатта кездесетін мәселелердің бірі: Осыдан бірер жыл бұрын «Қазақстан тарихында балмаған ірі ұтылыс»  деген мақала Караван газетінде  жарық көрді.

      «На этой неделе руководитель одиой из нацкампаний оставил в Алматинском казиио 430 тысяч долларов» деп жазыпты газет. Инвесторлар сияқты миллиардтаған қаржы салатын шетелде тұратын немесе Қазақстанда тұратын отандастарымыздың ішінде Қазақстан экономикасының өркендеуіне ықпал ете алатындай бай адамдар бар ма ? Жоқ қой. Бұл шыңдық. Біздің жас түркілердің де қалай байығанын білеміз. Әкелерінен қалған байлығы жоқ екенін, бесіктегі ана сүтін еметін баладан бастап, пайғамбар жасынан асқан кәріге дейін біледі. Мысалы, өнеркәсібі дамымай мешеулеп қалған, экалогиясы құрып біткен Қызылорда облысына Канададан келген «Харрикейн-Құмкөл» (қазіргі аты Рetro Kаzакshan) кампаниясы облыстық бюджетке ақша құймаса не болар еді? Мәселен, «Испат-Кармет» пен Харрикейнді жас түрік пен бұрынғы бір партократ алсын-ақ дейік. Екі облыста да бұрынғы байланыстың үзілуі кесірінен кәсіпорындар тоқтап жатты, он мыңдаған адамдар жұмыссыз ақшасыз қалды. Облыстардың қарыздары шаш-етектен, ол тіпті, жылдан-жылға өсе түсті. Соның кесірінен бюджетке салық түспей қойды. Қарағанды облысында 1 млн 400 мыңдай, Қызылорда облысында 603,8 мыңдай халық бар. Президенттің алдында үлкен жауапкершілік тұрды. Қалайда жаңа жүйеге көшіп, осы тығырықтан өте қысқа мерзімде шығып кетуді көздеді. Ол ушін екі облысқа тек қана инвестиция —  шетелдің капиталы ауадай қажет еді. Бұл кезінде өте дұрыс қабылданған шешім екенін өмірдің өзі көрсетіп отыр емес пе?

         Әлгі екі облыстағы компанияны қазіргі жағдайға жеткізу үшін , енді оған миллиардтаған ақша, жаңа көзқарас, жаңа менеджмент, озық техналогиялар керек емес пе? Оған миллиардтаған қаржыны қайдан алады ? Біреуі өзміздің коммерциялық банктен алса, екіншісі облыстағы банктен алуы керек. Өздерінде сонша ақшаның жоқ екені рас қой. Өзіміздегі банктен ақша алғанан гөрі мемлекетке шетелден өзімен бірге ақша алып келген капиталистер тиімді емес пе? Алғашқы жылдары біздің банктерде ондай қаржы жоқтың қасы еді. Қазақстанға ірі қаржының екі-ақ рет түскенің білемін:

       1.Елбасы  қаржыға амнистия жариялағаннан  кейіп, 100 қалталы қазақтың шетелге  тыққан 500 миллион долларын зорға  дегенде қайтардық.

        2. Гиппер инфляция кезінде қазіргіАлматы.  қаласының әкімі И.Н.Тасмағамбетов  мырза «Қара-Шығанақ» кең орнына  түскен 600 миллион долларды Елбасының атынан бюджетке аударғанын бүкіл халық алдында айтты.

       Сондықтан мемлекеттік мүддені бірінші  орынға. қойып, барды бар, жоқты жоқ  дегенміз жөн шығар.

     Инвестициялық іс-әрекет әлеуметтік факторларды ескере отатрып реттелінбесе, онда ол жалпы  дағдарысқа апаратын негізгі себептердің  біреуі болып табылады. Сондықтан  да экономиканы, соның ішінде ннвестицияны әлеуметтік тұрғыдан талдап, соның  негізінде "әлеуметтік және экономикалық кұрылымдарды қатер қалыптастырып, ескеріп отырғанда ғана дүниежүзілік және аймақтық дағдарыстардан құтылуға болады. Инвестицияның жоғарғы қарқынмен  дамуының, жақсы экономикалық көрсеткіштердің  халықтың әл-әуқатына тікелей әсері  мол. Бұған дәлелді инвестициямен  жан-жақты қамтылған батыс аймақтардан  көптей көруге болады. Мысалы, Маңғыстау  облысындағы "Өзенмұнайгаз" кәсіпорны  мен Өзен әкімшілігі арасында 2004—2006 жылдарға арналған екіжақты келісімшарттың негізінде әлеуметтік инфрақұрылымды қаржыландыру көздері анықтальгп, іске асырылып жатыр.  Яғни инвестициялардың тартымды екенін ескере отырып, әлеуметтік саланы, инфрақұрылымды дамытуға бағытталған  инвестицияларды тартуды қолға  алу керек. Бұл мәселеде, яғни экономиканың әлеуметтік бағыттылы-ғын күшейтуде  мемлекеттің ролі ерекше.[7;14]

     Әлеуметтік  жобалар тез кайтарымды және де табысты  жобаларға жатпайды. Сондықтан да бұл саладағы жобаларды кепілдік беру арқылы, бюджеттен қаржы беру арқылы жүзеге асыру кажет.  

       Әлеуметтік жобаларды қаржылаңдырудың  бір түрі - ол мемлекеттік несиелендіру. Қазақстан Республикасының заңдарына  сәйкес органдары тек қана  аймақгық парлар бойынша тікелей  карызы бар. Осы жоспарларға  жергілікті атқарушы оргаңдардың  карыз алу негізінде каржжыландыруды  көздейтін жобалар қамтылады.  Бұл қарыздарға жергілікті бюджет  кепілдік береді.

       Сонымен қатар шетел инвестициясын әлеуметтік салаға тартудың тағыда бір тиімді әрі озық әдістеріне муниципалдық құнды  қағаздар шығару жатады. Инвесторлар  үшін көптегсн корпоративтік құнды  кағаздардың тиімділігін есксре отырып, мемлекеттік құнды қағаздардың  Казақстан кұнды кағаздар нарығын|да инвестициялық белсенділікті арттыратын негізгі тетік екенін атап өткен  жөн. Ұзақ мерзімді қаржылардың өтімділігін  арттыруды қамтамасыз ету 
үшін, оның қорына қаражат және басқа да бағалы қағаздар рыногында айналымда жүрген банкілік акцепттерді, коммерциялық кағаздарды, тауарлық- 
несиелік корпорациялардың брокерлік карыздары мен куәліктерін, орналастырады.

       Коммерциялық  банктердің инвестициялық қызметтен  табатын кірістері, экономикалық факторлар  мен ұйымдастырушылық жағдайларға  байланысты болады, яғии мемлекеттің тұрақты дамыған экономикасы, өндіріс және кызмет саласындағы әртүрлі меншік түрлері, бағалы кағаздар және оның нарықтық субьектілерін дамыған рыногының болуы, бағалы қағаздарды шығару және оларды айналымға келтіріп реттейтін зандылық актілер мен ережелердің дұрыс ұйымдастырылған жүйесі және бағалы кағаздардың жоғары сапалы топқа жататын түрлерін айналымға келтіру сияқты маңызды қызмет саласында шешуші роль атқарады.

     Қазіргі кезде бұл банктерсіз бағалы қағаздарды сату өте қиынға түседі. Көптеген компаниялар  инвестициялык банктердің көмегінсіз үзақ мерзімді ақша қаражаттарын ала  алмаған болар еді. Кейбір мемлекеттердің қазіргі төжірибесінде мүндай банктер  компанияның бағалы қағаздарын орналастырумен айналыепа-сада, компаниялар қүрылып  қызмет ете алмайды.

     Инвестицияны  әлеуметтік салаға тартудың көрсетілген  бағыттарынан басқа да істеріне кепілдік қоры, ипотекалық несиелендіру  де инвестицияның  тұрақты, уақыт талабына заңдық нысандар кұру жатады.

     Сонымен, инвестициялық процесті пайда табу  арқылы  әлеуметтік тиімділікке  жеткізетін процесс үрдісінде қарастыру  керек. Инвестциялық іс-әрекетті,  оның тиімділігнше экономикалық факторға кем  әсер етпейтін әлеуметтік факторларды  ескермей жасау мүмкін емес. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

       Эконамиканың  дамуында жақсы қалыптасқан ол инвестициялық  саясат. Экономикадағы бағаны ырықтандыру  және қайта құру саясатының арқасында  пайда болған 136 аса ірі және орташа тауар өндірушілердің біріктіретін индустриялық базаның маңызы зор.

       Мәселен, жаңашылдықты пайдалану мақсатында көптеген ірі жоба іске қосылған. Оның ішінде: "Алкан Пэкеджинг" жауапкершілігі шектеулі серіктес (ЖШС), "Райымбек Агро" ЖШС, "САФ" әйнек компаниясы, "Вимпек" спирт зауыты, "Ерка" ЖШС, СП аккумулятор зауыты, "Эфекс Карағанда" Жабық акционерлік қоғам (ЖАҚ), Ақ жол" ЖШС, "Шамалған спирт" ЖШС, "Зеленый дом" ЖШС. "Алтын нан' ЖШС, "Кнауф Гипс Капшағай" ЖШС, ″Қазақстан қағазы" ЖАҚ бәсекеге төтеп беретін ыңғайда толық қуатында жұмыс істеуде. Айталық, қазіргі кезде қайта өндеу кәсіпорындары шығарған өнімнің көлемі ғасыр басындағы мөлшерден еселеп артып отыр.