Қазақстан Республикасының инвестициялық саясаты

                       Мазмұны

Кіріспе..................................................................................

I. Инвестиция түсінігі және мәні..........................................5

    1.1 Инвестициялар мәні және олардың нысандары..............5

    1.2 Қазақстан экономикасының инвестициялық қызметіндегі тенденциялар.....................................

    1.3 Инвестицияның қызметті жетілдіру жолдары.......

II. Қазақстан Республикасына шетел инвестицияларын тартудың мәселелері мен перспективалары............................

2.1 Шетел инвестицияларын тарту мәселелері және оларды шешу жолдары

2.2Шетел инвестицияларын Қазақстан экономикасында қолдану........................................

III. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ  ЗАҢНАМА...............................

      3.1  Инвестициялық  заңнаманың  пайда  болу  және  даму  тарихы

       3.2  Қазақстан  Республикасындағы   инвестициялық  заңнама  дамуының  негізгі  кезеңдері..................................................33

Қорытынды.........................................................................

   Қолданылған әдебиеттер.......................................................50 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                                
 

                                        
 
 
 
 
 
 

                                         Кіріспе 

   Бұл тақырыпты алғандағы мақсат  еліміздің  инвестициялық саясаттың ролін, яғни алатын орнын, маңыздылығын, тәуелсіз елімізге қажеттілігін атап көрсету .

   Оған  дәлел 2005 жылдың 18-ақпандағы Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына  Жолдауы. Онда еліміздің 1990- жылдардың  басындағы экономикалық ахуалынан  неден басталғаны туралы айтылады. Қазақстанның іщкі өнімінің екі есе  ұлғаюына, нарықтық экономиканың құрылуына  инвестицияның тигізген әсері мол  болды. Жолдауда « Экономикаға 30 миллиард АҚШ долларындай тікелей шетел  инвестициясы тартылды. Бұл бүгінгі  Қазақстанның тұрақты, тиімді әрі сенімді  әріптес екенін барша инвесторларға  көрсетеді» деп  айтылуы инвесторлармен қатар еліміздің экономикасының даму жолына түскендігін, әлем Қазақстанға  өз қаржысын салғысы келетінін көрсетеді. Өйткені инвестиция дегеніміз  табыс  табу және капиталды ұлғайту мақсатымен өндірістік және басқа да қызметтерге  қаржы жұмсау болып табылады, яғни қаржы үнемі жұмыс істеуге  басқаша айтқанда, қандай да бір  табыс түсетін жұмысты немесе іске жұмсалынуы тиіс. Елбасы  Н.Ә.Назарбаевтың ең алғашқы, яғни 1997 жылы 10-қазанда Алматы қаласында өткен Республика белсенділерінің  жиналысындағы «Қазақстан – 2030»  барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы» Жолдауында шетел инвестициясы тоқталды.

   «Шетел  инвестицияларын тиісінше қорғауды және пайданы кері қайтарып алу мүмкіндіктері  бұрынғысынша назарда бірінші кезектегі  мәселелер қатарында ұсталады.» -деп атап өтілуі инвестициялардың  еліміздің экономикасын дамытуға қажеттілігін көрсетеді.

   2003 жылдың 9-сәуірдің Президенттік Қазақстан  Жолдауында үкімет 2015 жылға дейінгі  Индустриялық - инновациялық даму  бағдарламасын әзірлеген: 

   Инвестициялық сипаттағы тікелей мемлекеттік  шығасылардың жылына орта есеппен 38 миллиард теңге (250 миллион доллар) болатынын  жоспарлап отырмыз. Бұл қаражаттың едәуір бөлегі өндірістік және ғылыми инфрақұрылымды жасақтау мен жаңартуға  жұмсалатын болады.

   Индустриалық - инновациялық даму бағдарламасын  іске асыру мақсатында даму институттарының  жүйесі құрылады әрі капиталданатын болады.

   Соның ішінде, қазірдің өзінде жинақтаушы, сондай-ақ тұрақтандырушы уәзипалар атқарып  жатқан Ұлттық қор бар.

   Қазақстанның  инвестициялық қоры құрылатын болады. Ол капиталына үлестік қатысу арқылы қосылған құны жоғары тауарлар өндіретін  қазақстандық компаниялардың құрылуына  жәрдемдесуге тиіс.

   Ғылыми - техникалық және кәсіпкерлік салалардың тұрақты өзара іс - қимылын қамтамасыз ету мақсатында Инновациялық қор  құрылып, оған инновациялар мен венчурлық  кәсіпкерлікті дамыту мен енгізу жөнінде неғұрлым кең өкілеттіктер жүктеледі.

   Инвестициялық саясат. Он жылдықта  әлеуметтік – экономикалық салада жалпы ішкі өнімді екі есе ұлғайтуды, сөйтіп, негізінен алғанда, кедейшілік мен жұмыссыздық проблемасын шешуді міндетімізге алған.

   Экономика саласында 2004 жылы экономикалық өрлеудің барынша жоғары қарқынына жету басты  міндет ретінде алға қойылып отыр.

   Мұның өзі инвестициялардың тез өсуіне және жалпы ішкі өнімдегі жинақтау нормасының артуына тікелей байланысты.

   Экономикалық  өсімнің жоғары қарқынын тұрақты  ұстап тұру үшін біздің таяудағы 4-5 жылдың ішінде негізгі капиталдың ІЖӨ -ге қатысты жалпы жинақталу көлемін 28 пайыз деңгейіне дейін жеткізуіміз  керек. Соның ішінде мемлекеттік  инвестициялардың ІЖӨ жөнінде 2-ден 4 пайызға дейінгі өсіміне жету шарт.

   2003 жылы мемлекеттік бюджеттің асыра  орындалатыны, сөйтіп көкейге қонымды  маңызды деңгейге - бір триллион  теңгеге жақындайтыны қазірдің  өзінде білініп отыр.

   Сондықтан, 2003 жылдың ішінде–ақ бюджетті нақтылай түсу қажет, ал экономиканың стратегиялық салаларында жұмыс  істейтін мемлекеттік  ірі кәсіпорындар акцияларының пакеттерін сатудан алынған жоспардан тыс  түсімдерді  Ұлттық қорға жіберу керек.

   Осыған  орай мен Үкіметке 2003 жылдың бюджетін Парламентте нақтылаған кезде артылған қаражатты жинақтауға, сондай-ақ әлеуметтік дамуға  бағыттауды тапсырамын.

   Мемлекеттік инвестициялар . Индустриалық- инновациялық даму бағдарламаның іске асырылуын қамтамасыз ететін қаржы институттарын құру мен капиталдандыру мақсатында :

   - Даму банкінің жарғылық капиталын  ұлғайтуда және оның кредиттік  жадығатын молықтыруға – 12 миллиард  теңге;

   - құрылатын Қазақстан инвестициялыққорының  жарғылық  капиталына – 23 миллиард  теңге ;

   -  құрылатын Инновациялық  қорға  – 36 миллиард теңге;

   - Экспортты сақтандыру жөніндегі  корпорация құру үшін -7.7 миллиард  теңге жіберуді ұсынамын.

   Жеке  инвестициялар .Біздің экономикамыздағы жеке сектордың рөлі барған сайын арта беруге тиіс. Бүгінгі таңда зейнетақы жинақтау жүйесінің жиынтық капиталы 300 миллиард теңгеге жуықтап отыр. Банк жүйесіндегі депозиттер 600 миллиард теңгеден асып түсті.

   Банктердің  жиынтық меншік капиталы бір жылдың ішінде үштің біріне ұлғайып, миллиард доллардан асып түсті, ал экономикаға  берілген кредиттер соңғы үш жылда 4.5 есе көбейді.

   Мұның бәрі де экономикалық өрлеудің жоғары қарқынын қамтамасыз етеді және демеп  отырады. 
 
 
 
 
 
 

     

1. Инвестиция түсінігі және мәні

            1.1 Инвестициялар мәні және олардың нысандары.

     Экономикадағы инвестицияға әр түрлі көзқараста анықтама беріледі. Жалпы алғанда – бұл табыс алу мақсатында капитал салу.

         Қаржы көзқарасыны  алғанда – бұл бағалы қағаз  сатып алу, оған ақса салу. Инвестицияларды  қаржыландыру үшін жинақ ақшаның  бөлігін бөлу қажет., осыған байланысты инвестициялар келешекте өнім шығаруды арттырып, оны тұтыну үшін ағымдағы тұтынудан бас тартуды қарастырады. Макроэкономикалық тұрғыдан инвестициялар  нақты маңызға ие болады, олар негізгі  өндірістік қорларға(негізгі капиталға), тұрғын үй құрылысына және запастардың өсіміне салынатын салымға жұмсалатын шығын ретінде қарастырылады. Бағалы қағазды сатып алу макроэкономикалық көзқарас тұрғысынан, инвестициялау болып саналмайды.

   «Инвестициялар  туралы» ҚР Заңында инвестициялар  – бұл мүліктің барлық түрлері (жеке адам тұтынатын тауарларды қоспағанда), сондай-ақ лизинг шарты жасалған сәттен бастап қаржы лизингінің заттары, сондай-ақ инвестор заңды тұлғаның қаржылық капитал салатын оларға құқықтар немесе кәсіпкерлік қызметте пайдаланылатын тіркелген активтердің ұлғаюы.

   Ұлттығ  қоғамдық ұдайы өндірістің әр түрлі  фазаларында инвестициялау процесі; инвестициялайтын объектілерді құру жөніндегі  қызметті жүзеге асыру; және ең соңында  ір түрлі салаларда  жаңадан құрылған қорларды пайдалануға беру сияқты әрқалай  көрінеді. Инвестициялау процесінде жай және ұлғаймалы ұдайы өндірістің, өтеу және қорланудың көздері мен  міндеттері тоқайласып, инвестицияларда  ерекше құрылымдық бөлімшелердің айрықша  нысандары мен түрлерін туындатады. Халық шаруашылығы құрылымының тұрғысынан алып қарағанда инвестициялар күрделі құрылыс пен құрылыс атериалдары өнеркәсібі, күрделі құрылысқа бағдарланған машина жасау салалары инвестициялық саланың ерекше кешені ретінде қарастырылады.

   Инвестициялар мен инвестициялық қызметтің  келесідей сипаттамалары жеке аталады.

   Инвестициялық қызмет-бұл инвестициялардың салымы және оларды іске асыру жөніндегі практикалық іс-қимылдар.

   Инвестициялық қызметке жеке де, сондай-ақ заңды, оның ішінде шетелдік тұлғалар, мемлекеттер  мен халықаралық ұйымдар қатысуы  мүмкін.

   Инвестор-бұл  шешім қабылдайтын және меншікті немесе қарызға алынған ақшалай, сондай-ақ инвестициялық жобаға өзге де тартылған және олардың мақсатқа орай пайдалануын қамтамасыз ететін мүліктік зияткерлік құндылықтар.

   Қаржы емес т активтерге қаржы салымдары  мен инвестициялар жатуы мүмкін. Инвестициялар ақша салымының көзі бойынша меншік  және тартылған  көзге : меншік нысаны бойынша:отандық  және шетелдікке, мемлекеттік және жеке меншік көзге бөлінеді.

   Қаржы салымдары деп басқа заңды  тұлғалардың бағалы қағаздарына  ақшалай қаражаттың, материалдық  және басқа да құндылықтардың салымы, мемлекеттік және жергілікті қарыздардың пайыздық облигациялары, елдің аумағында құрылған басқа заңды тұлғалардың жарғылық капиталдары, кәсіпорындардың шет елдердегі капиталы,, сондай-ақ заңды тұлғаның басқа заңды тұлғаға берген қарызы аталады.

   «Инвестициялар  туралы» Қазақстан Республикасының  Заңына сәйкес портфельдік (қаржы) инвестициялар-басқа  кәсіпорындардың акцияларына, облигацияларына, басқа да бағалы қағаздарына, активтеріне  салынатын салым. Қаржы салымы нақты  өндіріске салынатын инвестициялардың қосымша көзі болуы мүмкін. Портфельдік инвестициялардың бөлігі-материалдық өндірістің әр түрлі салалары кәсіпорындарының акцияларына салынатын салымдардың өзінің тегі бойынша өндіріске салынатын тікелей инвестициялардан ешқандай айырмашылығы болмайды.

   Кәсіпорын жүзеге асырған қаржы салымы қарыз  бен кредитті өтеу мерзіміне байланысты ұзақ мерзімдіге (бір жылдан асатын) және қысқа мерзімдіге (бір жыл ішінде табыс алатын) бөлінеді.

   Қаржы емес активтерге салынатын инвестициялар- бәл негізгі капиталға салынатын инвестициялар, күрделі жөндеуге жұмсалатын шығындар, жер телімдері мен табиғатты пайдалану объектілерін сатып алуға жұмсалатын инвестициялар, материалдық емес активтерге (патенттер, лицензиялар, бағдарламалық өнімдер, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік – конструкторлық әзірлемелер және т.б), материалдық қаражатының запасын арттыруға салынатын инвестициялар.

   Негізгі капиталға салынатын инвестициялар  деп негізгі қорларды сатып алуға, құруға және ұдайы жаңғыртуға (объектілердің жаңа құрылысы, оларды кеңейту, қайта жаңарту мен техникалық қайта жарақтандыру, машина, жабдық, құрал мен аспаптар сатып алу, негізгі отарды қалыптастыру, көп жылғы өсімдәктер және т.б аталады) жұмсалатын шығындардың жиынтығы аталады.

   Материалдық емес активтер – бұл жер телімдерін, табиғатты пайдалану объектілерін пайдалануға арналған патенттер,лицензиялар, құқықтар, авторлық құқықтар, ұйымдастыру шығындары, сауда белгілері, тауарлық белгілер, бағдарламалық өнімдер, нау-хау жіне т.б.

   Негізгі құралдарды  күрделі жөндеу жабдықтарды, машиналарды, көлік құралдарын, ғимараттар мен құрылыстарды күрделі жөндеуге бөлінеді.

   Материалдық айналым қаражатының запасын  толықтыруға жұмсалатын инвестициялар  – бұл айналым қаражатының  запасқа түсімінен және олардың  кетуінен пайда болатын шығын  және өнімнің запасқа түсуі мен  олардан алудың арасындағы айырма ретінде  анықталады.

   «Инвестициялар  туралы» Қазақстан Республикасының  Заңына сәйкес нақты инвестициялар  – жаңа кәсіпорын құруға және жұмыс  істейтін кәсіпорындарды қайта жаңартып, техникалық жарақтандыруға жұмсалатын салым. Кәсіпорын бұл жағдайда-инвестор, ол қаражат салып өзінің өндірістік капиталын – негізгі өндірістік қорларды және оныі жұмыс істеу үшін қажетті айналым қаражатын арттырады.

   Осы орайда меншікті және тартыл,ан құралдар инвестициялық процесті қаржыландыру көзі болып табылады.

   Меншікті  құралдарға:

• Кәсіпорындар мен ұйымдардың иелігінде қалатын пайда;
• Амортизация;
• Қорланым;
• Сақтандыру органдары залалды өтеу түрінде төлейтін сомалар жатады.