Даларпжозпекткл

Экономикалық қылмыстарды тергеу әдістемесі құрылысы жағынан – ұрлық, адам өлтіру, жолкөлік оқиғасы қылмыстарын және басқа да қылмыстарды тергеу әдістемесінен айырмашылығы айтарлықтар көп емес. Басқа қылмыстардағыдай элементтер экономикалық қылмыстарынан да көрініс табады, яғни қылмыстық-құқық, қылмыстық-процестік актілер ескертіледі, сол схемалар бойынша ұсыныстар жасалады.

Барлық жеке әдістемелер алдымен  экономикалық қылмыс түрінің нақты  бір қылмыстық-құқықтық сипаттамасына  сүйенеді. Қылмыстық – процессулдық негіздер – тексеру әрекеті кезеңінен  бастап қылмыстық істі қөзғауға дейінгі  және айыптау қорытындысын жасау кезеңін аяқтай отырып жеке әдістеменің барлық кезеңдерін өткізеді.

Экономика саласында жасалатын  қылымстық әрекеттің өзіндік  қасиеті  келесідей әрекеттерді  жүргізуден тұрады- қылмыстық әрекеттің  белгілерін қарастыру қиын болғандықтан алдын ала тексеру әрекеттерін жүргізу қажеттілігі туындайды, содан кейін ғана тергеудің  алғашқы, кейінгі және қорытынды кезеңдері басталады. Барлық жеке әдістемелерді ұсыныстар алғашқы шараларды жүргізу мен басқа да кезеңдері бойынша шектеледі.

Тергеудің бастапқы кезеңінде кейінге қалдыруға болмайтын жедел әрекеттер жүргізіледі. Жорамалданған қылмыскерді анықтағанша тергеуші қызу түрде жұмыс жасайды. Кейінгі кезеңінде негізгі жұмыс оның кінәлі екендігін дәлелдеуге байланысты жүргізіледі. Қорытынды кезең айыптау қорытындысын жасаудан тұрады.

Экономика саласына байланысты жасалатын  қылмыстарды тергеу барысында әр түрлі формадағы арнайы білімдерді пайдалануға тура келеді. Сондықтан  да тергеу ( құжаттарды қарау, компьютерлік техникаларды қарау, тінту, жауап алу  және т.б.) әрекеттерін жүргізуге мамандарды қатыстыру; ревизия, аудит тағайындау; сот- сараптамасын тағайындау; мамандармен кеңес жасау талап етіледі.

Жеке әдістеменің құрылысы келесідей  элементтерден тұрады:

• Қылмыстық-құқықтық  негіздерден;
• Экономикалық қылмыстардың криминалистикалық сипаттамаларынан;
• Типтік ситуациялардан және тергеудің алғашқы кезеңінен;
• Тергеудің кейінгі кезеңінен;
• Экономикалық қылмыстарды тергеу кезінде арнайы білімдерді қолданудан;
• Тергеушінің әр түрлі қызметтермен өзара қарым қатынас жасауынан.

Экономикалық қылмыстар бойынша  өңделген әрбір жеке әдістемелерден аталған барлық элементтер көрініс  табады.                                

Дәрістерді оқу процесінде оқытудың қазіргі заманғы тәсілдерін, инновациялық технологияларды қолдану. Компьютерлік слайдтарды кинопроектормен көрсету, интерактивті тақтаны пайдалану, алдын ала  студенттерге дайындалған тарату материалдарын қолдану.

 

Тақырып № 20 Кәмелетке  толмағандардың жасаған қылмыстарын  тергеу әрекшеліктері

Жасы толмағандармен жасалған қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы. Дәлелдеуге жататын жағдайлар. Қылмыстық іс қозғау туралы шешім қабылдау. Тергеушінің анықтама органы, жасы толмағандармен жұмыс жасау инспекциясының қызметкерлері және учаскелік инспекторлармен өзара әрекеттестігі. Болжамдар сипаты және тергеуді жоспарлау. Типтік тергеулік ситуациялар. Жасы толмағандармен жасалған қылмыстарға көрсететін белгілерін анықтауда криминалистикалық білімдерді пайдалану. Жасы толмағандармен жасалған қылмыстарды тергеу спицификасын анықтайтын психологиялық және басқа да факторлар. Оқиға болған жерді қарау. Ұстау, жасы толмаған күдіктінің жеке басын тінту. Жауап алу. Тану үшін ұсыну. Беттестіру. Аталмыш қылмыстардың алдын алу шаралары.

Заңға сәйкес кәмелеттік жасқа толмағандар  болып 14 жастан 18 жасқа дейінгі жеке тұлғалар саналады. Көбіне бұл тұлғалар үлкен, яғни жасы кәмелетке толып кеткен, әрекет қабілеттігіне ие адамдар қылмыстарды істейді.

14 жастан қылмыстық жауаптылық  пайда болған қылмыстарға мыналар  жатады: кісі  өлтіру (ҚР ҚК 96 бап); денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіретін (ҚК 103 бап); ауырлататын мән-жайлар кезінде денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зардап келтіру (ҚК -104 бап); зорлау (ҚК 120 бап); адамды ұрлау (ҚК 125 бап); тонау (ҚК 178 бап); ұрлық (ҚК 175 бап); қорқытып алу (ҚК 181-бап); ауырлататны мән-жайлардағы бұзақылық (ҚК 257- бап) және басқа да Қылмыстық Кодексі 15 бабында белгіленген қылмыстар.

Жасөспірім- қылмыскер көңіл күйінің  бірқалыпта болмауы, тітіркенушілер арқылы жоғары эмоционалды қөзбалығымен  сипатталады. Қылмыс істеуге шешілу – бұл ережеге сай оның жас ерекшеліктеріне амес, тұлғаның тәрбиелік, жасөспірімнің әлеуметтік дамуының кемістігінің себептерінен  болады.

Берілген дәрежедегі істің  ерекшелігі – Қылмыстық Іс Жүргізу Кодексінде белгіленген мынадай  мән- жайларды  бірге анықтау қажет:  міндетті түрде жасы анықталады (туған жылы, күні, айы); жасөспірімді тәрбиелеу мен өмір сүруінің шарты; қылмыстың болуына ықпалы тиген есбептер; үлкен ұйымдастырушы адамдар мен басқа қатысушылардың болуы. Жасөспірімнің есі дұрыс еместік пен  ақылы кемдігі туралы деректердің болуы, сондай-ақ  оның әрекет кезіндегі өз ісін толық ұғынатындығы туралы анықтамалар болуы тиіс.

Осындай дәрежедегі істерді тергеудің  бастапқы кезеңінде келесі түрлі  тергеу жағдайлары пайда болады:

1. Қылмыскерді білмейтін жәбірленуші немесе куәгердің қылмыскердің сырт кейпі, өзін  ұстау өнері мен басқа белгілері бойынша  шамамен жасөспірім екенін анықтауы. Бұл жағдайда, қылмыстың жеке іздері болғанымен материалдарды іздестіруді анықтауда кемшілік туады. Әдетте мұндай жағдайларда: оқиға болған жерді қарау, жәбірленушіні, басқа көргендерді немесе материалды жауаптыларды жауаптау, суымаған, қылмыс іздері бойынша қылмыскерді ұстау мақсатында жедел іздестіру  іс шаралары қылмыскерді ұстау, жасөспірімді жауаптау және тұрғын жайы, оқуы немесе жұмысы бойынша тінту, жеке тінту, сот сараптамалары жұргізіледі;
2. Жәбірленуші мен  куәгерлерді және оның жасын біледі.

Бұл жағдайда әдетте мыналар жүзеге асады: жасөспірімдерді ұстау, оқиға  болған жерді қарау, ұсталғандарды  және көргендерді жауаптау, тануға көрсету, есепке алу бойыншаіздерді тексеру, тұрақты жері, оқуы немесе жұмысы бойынша тінту, жеке тінту, сот сараптамасын тағайындау.

Жасөспірімдердің қылмыстары бойынша  сот психологиялық сараптамамен шешілетін мәселелер тізімі:

- жасөспірімдердің санасының   даму дәрежесі қандай(жасын есепке  алу бойынша);

- жасөспірімнің ақыл ой дамуы  берілген жасқа сай қалыпты  дәрежеден бұрылған сипаты қандый;

- естерінің бұзылуының себептері  қандай, олар жүйке ауруының салдары  болып табыла ма;

- жасөспірім нақты мән- жайларды  дұрыс қабылдап және өз көрсетеплерінде  нақты айтуға  мүмкіндігі бар  ма;

- жасөспірім өз әрекеттерін  толық түсіне алады ма;

- жасөспірім өз әрекеттерін  толық басқара алады ма.

Дәрістерді оқу процесінде оқытудың қазіргі заманғы тәсілдерін, инновациялық технологияларды қолдану. Компьютерлік слайдтарды кинопроектормен көрсету, интерактивті тақтаны пайдалану, алдын ала  студенттерге дайындалған тарату материалдарын қолдану.

 

«Криминалистика» пәні бойынша тест

 

Криминалистиканың жалпы теориясына жатады?

Answer: Криминалистикалық идентификация теориясы

Answer:Тергеу экспериментінің тактикасы

Answer: Құжаттарды криминалистикалық зерттеу

Answer:Криминалистикалық тіркеу

Answer:Криминалистикалық методика

 

 «Криминалистиканың теориялық негіздері» бөліміне жатады

Answer: криминалистикалық идентификация теориясы

Answer: криминалистикалық тіркеу

Answer:ғылыми конференциялар мен симпозиумдарды жалпылау

Answer:криминалистикалық техника

Answer:криминалистикалық тактика

 

Криминалистика жүйесінің бірі  болып табылады?

Answer: Криминалистикалық техника

Answer:тінту тактикасы

Answer:трассология

Answer:Криминалистикалық қарутану

Answer:криминалистикалық зерттеулер

 

Төмендегі заңдық ғылымдардың  қайсысы криминалистикамен неғұрлым тығыз байланысқан?

Answer: қылмыстық іс жүргізу

Answer:еңбек құқығы

Answer:криминология

Answer:әкімшілік құқығы

Answer: қаржы құқығы

 

Қай әдіс жалпы ғылымдық болып табылады?

Answer: синтез, анализ

Answer:криминалистикалық идентификациялау әдісі

Answer:ауызша суреттеу әдісі

Answer:қылмыскердің жеке тұлғасын зерттеу әдісі

Answer:қылмыстық статистиканы талдау әдісі

 

Криминалистиканың арнайы әдістерін көрсетіңіз

Answer: ИҚ сәулелері арқылы суретке түсіру әдісі

Answer:салыстыру әдісі

Answer: ұқсастық әдісі

Answer:ауызша суреттеу әдісі

Answer:түсажырату әдісі

 

Криминалистикалық диагностика  – бұл....

Answer: Диагностикалық мәселлерді шешу

Answer: Идентификациялық мәселлерді шешу

Answer:Жағдайлық мәселелрді шешу

Answer:Классификациялау мәселелерін шешу

Answer:Ауру қылмыскерге диагноз қою

 

Криминалистикалық идентификация -

Answer: сәйкестендіру, теңдестіру арқылы дәлелдемелер алу

Answer:диагностикалық зерттеулер

Answer:жағдайлық мәселелерді шешу

Answer: салыстырмалы зерттеу үрдісі

Answer:қылмыс туралы ақпаратты талдау

 

Криминалистикалық идентификацияның маңызы

Answer: жеке (индивидуалды) сәйкестікті анықтау

Answer:объектінің түрін анықтау

Answer:объектінің табиғатын анықтау

Answer: объектінің шығу тегін анықтау

Answer:біртектес объектілердің арасынан неғұрлым ұқсас объектілерді анықтау

 

Идентификациялауға жататын  объектіні көрсетіңіз

Answer: тапанша

Answer:гильза

Answer:гильзадағы атыстың іздері

Answer: оқ

Answer:тапаншадан атқан адам

 

Идентификациялауға көмектесетін объектіні көрсетіңіз

Answer: оқ

Answer: аяқ киім

Answer:тапанша

Answer:оқ атқан адам

Answer:адам саусағы

 

Идентификациялауға көмектесетін объектіні көрсетіңіз

Answer: тіс іздері бар ірімшіктің бөлігі

Answer:автомашина

Answer:адам

Answer:балға

Answer:балта

 

Идентификациялауға жататын  объектіні көрсетіңіз

Answer: адам

Answer:саусақ іздері

Answer:бұзу іздері бар құлып (замок)

Answer:гильза

Answer:тіс іздері бар шоколад бөлігі

 

Идентификациялық сараптама  тағайындауға материалдарды дайындаумен  кім айналысады?

Answer: тергеуші

Answer: прокурор

Answer:криминалист-маман

Answer:сарапшы

Answer:жедел іздестіруші

 

Ойдағы бейне бойынша  идентификацияны кім жүргізеді?

Answer: тергеуші

Answer:сарапшы

Answer:прокурор

Answer:криминалист-маман

Answer: судья

 

Топтық (жалпы) сәйкестікті  анықтау немесе алдын ала зерттеу

Answer: идентификациялық зерттеудің бірінші кезеңі

Answer: жеке идентификациялық зерттеу

Answer:диагностикалық зерттеу

Answer:дербес классификациялық зерттеу

Answer:қылмыскердің белгілі бір қылмыстық топқа жататындығын анықтау

 

Тергеуді жоспарлау  – бұл ...

Answer: тергеуші іс-әрекеттерінің алдын ала құрылған бағдарламасы

Answer:тергеудің процессуалдық түрі

Answer:анықтау органы мен тергеушінің арасында пайда болатын тергеу әрекеттері

Answer:мақсатқа жетуге бағытталған іс-әрекеттер

Answer: іздеу шараларын іріктеу

 

Жоспарлаудың логикалық  негізі

Answer: тергеу болжамы

Answer:оқиға болған жерді қараудың нәтижесі

Answer:сарапшы қорытындысы

Answer:жедел-іздестіру қызетінің ақпараты

Answer:қылмыс іздері

 

Тергеу кезінде жүргізілетін іс-әрекеттердің жиынтығы және оларды белгілі кезекпен, тактикалық айламен  қисындастырып жүргізу әдісі  қалай аталады?

Answer: тактикалық комбинация