Шоғырандырылыған бугалтерлік баланс

Реферат: бух уч1 15бет

Шоғырландырылған бухгалтерлік баланс

Мазмұны

Кіріспе………………………………………………………………...............4 

1. Негізгі  құралдар есебіне жалпы түсінік...............................................................6

1.1. Негізгі  құралдардың мәні және жіктемесі........................................................7

1.2. Негізгі  құралдардың тозу есебi және амортизацияны  есептеу әдісі..............9

2. Негізгі  құралдарды жөндеу және түгендеудің,  қайта бағалаудың мәнін ашу.............................................................................................................................25

2.1. Негізгі  құралдардың жөндеу есебі..................................................................27

2.2. Негізгі  құралдарды жалға алудың есебі.........................................................30

2.3. Негізгі  құралдардың бағалау, қайта бағалау  және түгендеу есебі...............36

3. Есептеу  бөлімі. Шоғырландырылған қаржылық  есеп жасау...........................41 

 Қорытынды......................................................................................................48 

 Пайдаланылған  әдебиеттер...........................................................................50 

 Қосымшалар.....................................................................................................51 

  
 
 
 
 
 
 

Кіріспе 

Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын  тартса ғана жүреді, ал ол еңбек заттары (шикізат, материалдар, сатып алынған  жартылай фабрикаттар) және еңбек құралдары (машина, станок) болып бөлінеді. Бұл  арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы белгісімен емес, олардың өндіріс  процесінде атқаратын роліне қарап  анықталады. Мысалға, заводта дайындалған  бу қазаны сол зауыт үшін дайын  өнім болып саналады; ал орнату үшін сатып алған субъект үшін осы  қазан еңбек құралы болып табылады. Осы қазанды келешекте қайта  сатуға алса, онда ол тауар болып  табылады.

 Негізгі  құралдар материалдық өндіріс  саласында да, өндірістік емес (әлеуметтік) салада да ұзақ уақыт бойы (бір  жылдан астам) қызмет етеді. 

 Осы  негізгі құралдарға: үйлер, ғимараттар, көп жылдық екпе ағаштары, машиналар  және құрал-жабдықтар (соның ішінде  автоматты машиналар және құрал-жабдық); машиналар және жабдықтар; өлшеу  және реттеу аспаптары және  қондырғылар мен лабораториялық  жабдықтар; есептеу техникасы;  басқа материалдар мен құрал-жабдық, көлік құралдары, құрал-сайман, өндірістік  мүлік және жабдықтар. Шаруашылық  мүлкі: жұмысшы және өнім беретін  мал, көп жылдық екпе ағаштар,  жерді жақсартуға (ғимараттарсыз)  шыққан күрделі шығын, басқа  да негізгі құралдар жатады.

 Кәсіпорында  негізгі құралдардың есебі №16 ХҚЕC-қа сәйкес ұйымдастырылады.  Осы стандарт негізгі құралдың  есебін жүргізудің, субъектіге жататын  меншік құқығын, шаруашылық пен  оперативтік басқару жүйесін  анықтайды. 

 Негізгі  құралдың бастапқы құны мынадай  жолмен анықталады:  

 Бірақ  та біз ұмытпауға тиіспіз әр  бір затты ұқыпты ұстамаса  онда ол бұзылып қалады негізгі  құралдарда сол сияқты бұзылуы  мүмкін. Бұндай жағдайда біз оның  бетін ала аламыз – жөндеу  арқылы. Жөндеу есебі кәсіпорынға  қажет. Негізгі құралдың естен  шыққан жағдайында өндіріс процесі  де тоқтауы мүмкін. Ал өндіріс  процесінің тоқтауы біздің пайда  табуымызға кедергісін жасайды.  Ал жөндеу арқылы біз өндіріс  процесінде көп жетіктіктерге  жетеміз.

1. Негізгі  құралдар есебіне жалпы түсінік 

1.1. Негізгі  құралдардың мәні және жіктемесі 

 Негізгі  құралдар дегеніміз - өндірісте  ұзақ уақыт бойы (бір жылдан  артық уақыт) пайдаланылатын, өзінің  бастапқы заттай нысанын (пішінін,  түрін) сақтай отырып, құнын шығарылған  өнімге, орындалған жұмысқа, көрсетілген  қызметке біртіндеп бөліп-бөліп  есептелген амартизациялық материалдық  активтерді айтады. Шаруашылық қызметте  пайдалануға арналған негізгі  құралдарды. Қайта caтyға немесе  ақшаға айналдыруға болмайды. Ақшалай  бағаланған негізгі қорлар негізгі  құралдар деп аталады. Олар  бухгалтерлік есепте осы бағамен көрінеді және субьект балансында көрініс табады. Негізгі құралдар ұзақ уақыт бойы, көптеген өндіріс циклы барысында пайдаланылады, олар бірте-бірте тозады және өзінің қасиеті мен түрін сақтай отырып, өз құнын бірте-бірте жаңадан өндірілген өнімге аударады.

 №  16 ХҚЕС бойынша негізгі құралдар - бұл еңбек құралы ретінде  материалдық өндіріс саласында  және өндірістік емес саласында  ұзақ уақыт бойы (1 жылдан аса)  қолда болатын материалдым активтер.

 Оған  мыналар жатады:

- жылжымайтын  мүліктер (ғимараттар, көпжылдық өсімдіктер  жәнежермен байланысты қозғалысы  және олардың мақсатына зиян  шектірмеу басқа объектілер);

- көлік  құралдары; 

- жабдықтар,  өлшеуаспабы, өндірістік және  шаруашылық құрал- саймандары  ірі және өнім беретін малдар  арнайы құралдармен басқа да  негізгі қорлар (кітапхана қор,мұражай  құндылықтары,жануар әлемінің экспорттары  автомобиль жолдары) және т.б. 

 Негізгі  құралдар көптеген құралдар бойына  пайдаланатын қасиетімен нысаның  сақтай отырып, жанама түрде тозады. өзінің құның жолдан жасалған  өнімге біртіндеп көшіреді.

 Жіктелу  топтарында өндіріс процесіне  қатысу сипатына қарай негізгі  қорлар былай бөлінеді: өндірістік  және өндірістік емес.

 Өндірістік  бұл - өндірістік процесіне тікелей  қатысатын немесе өндірістің  негізін құрайтын негізгі құралдар. Оның құрамына мыфналар жатады: өндіріс үйлер мен ғимараттар, машинамен жабдықтар,өлшеуіш және  реттеуші құралы өндірістік және  басқа да керек жабдықтар жұмысшы  өнім беретін малдар, көпжылдық  өсімдіктер енеді. 

 Өндірістік  емес - бұл тұтыну мақсатындағы  негізгі құралдар. Олар өндіріс  процесіне қатыспайды. Ол ұжымның,  мәдини, тұрмыстық қажеттігін қамтамасыз  етуге арналған (үйлер, ғимараттар, керек жарақтар, денсаулық сақтау, спорт) 

 Тиістілігі  бойынша негізгі қорлар былайша  бөлінеді: меншікті және жалданған. 

 Меншікті  – бұл субъектіге тиісті оның  балансында көрініс табатын негізгі  құралдар.

 Жалданған  - жалдау шарты бойынша онда  белгіленген мерзімге басқа субъектілердің  алынған негізгі құралдар.

 Пайдалану  сипатына қарай негізгі құралдар  былайша бөлінеді: қолданыстағы, қолданылмаған,  запастағы. 

 Қолданыстағы - бұл пайдалану сатысындағы негізгі  құралдар.

 Қолданылмаған  (тоқталған) - консерватцияға немесе  басқа себептерге байланысты  қолданылмай тұрған негізгі құралдар.

 Запаста  тұрған - қолданылып жүрген негізгі  құралдар жөнделу, жойылу, апатқа  ұшырау жағдайында олар алмастырудағы  негізгі құралдар.  

 Балапанова  Ә.Ж. мен Баймұханова С.Б. «Бухгалтерлік  есеп» оқу құралында былай  делініп жазылған: негізгі құрал  өндіріс процесіне қатысумен,  жылдар мерзімінің әсерімен, табиғат  күшінің әсер етумен пайдалану  процесінде біртіндеп тозады. Тозудың  екі түрі болады: табиғи және  сапалық (моральдық) (заман талабына  сай келмеуі).

 Негізгі  қорлардың табиғи тозуы олардың  өндіріс процесіне қатысу нәтижесінен  және негізгі құралдардың пайдалануға  тікелей қатыспай-ақ, түрлі сыртқы  факторлардың әсерінен: ылғалдан, атмосфералық  құбылыстар нәтижесінен, металдардың  тот басуынан, ескіруінен (тозудың  табиғи нысаны) пайда болады.

 Негізгі  құралдардың сапалық (моральдық)  тозуы техникалық процеске, өндіріс  әдістерін жетілдіруге және жаңартуға  байланысты болып келеді. Техника  мен технологияны жетілдіру жұмыс  істеп тұрған негізгі құралдардың  ұқсас өнімдерінің арзандауына  ықпал етеді. Осыған орай, пайдаланылудағы  негізгі құралдар өздерінің құнының  бөлігін жоғалтып, құнсызданғандай  болады. Машиналардың, жабдықтардың, үйлер  мен ғимараттардың барынша жаңа, неғұрлым жетілдірілген және  үнемді түрлерін, малдардың жаңа  немесе жақсартылған өнімді тұқымдарын, көпжылдық өсімдіктердің түрлері  мен сорттарын өндіріске енгізуге  байланысты пайдаланылып жүрген  негізгі құралдарды бұдан әрі  қолдану экономикалық жағынан  тиімсіз болып қалады.

Баланстық құн – кез келген жинақталған  амортизация және құнсызданудан  жинақталған залал шегерілгеннен  кейін актив танылатын сома. Өзіндік  құн – бұл активті сатып  алу үшін немесе тұрғызу кезінде  берілген төленген ақша қаражаттарының немесе ақша қаражаты баламаларының  сомасы немесе өзге қарсылама берудің  әділ құны, не бұл қолданылатын жерде  мұндай активті басқа Халықаралық  стандарттардың, мысалы, 2-«Үлестік құралдар негізіндегі төлемдер» IFRS нақты  талаптарына сәйкес оны бастапқы тану кезіндегі бағалау сомасы. Амортизацияланатын құн – жойылу құны шегерілген, активтің бастапқы құны немесе бастапқы құнының  орнына көрсетілген басқа сома. Амортизация  – активтің амортизацияланатын құнын  оның пайдалы қызмет мерзімінің ішінде жүйелі түрде бөлу. Нақты ұйымға арналған айрықша құн – ұйымның  болжамына сәйкес қандай да бір активті  пайдалануға және оның пайдалы қызмет мерзімінің соңында шығып қалуына  байланысты, не қандай да бір міндеттемені өтеуге байланысты пайда болатын  ақшалай қаражаттар тасқынының дисконтталған  құны. Әділ құн – жақсы хабардар, осындай мәміле жасағысы келетін  және бір-біріне тәуелсіз тараптардың  арасында мәміле жасаған кезде активті  айырбастауға болатын сома. Құнсызданудан  болған залал - активтің баланстық құнының  оның өтелетін сомасынан асып түсетін  сома. жылжымайтын мүлік, үйлер мен  жабдықтар мынадай материалдық  активтерді білдіреді: тауарлар мен  қызмет көрсетулерді өндіруде немесе жеткізуде пайдалануға, үшінші тұлғаларға жалға өткізуге, немесе әкімшілік  мақсаттарға арналған; және бір кезеңнен астам уақыттың ішінде пайдалану  көзделетін. Өтелетін сома – екі  мәннің ішіндегі үлкені: активті таза сату бағасы және оны пайдалану құндылығы. Активтің жойылу құны – егер осы  актив, болжауға болатындай, пайдалы  қызмет соңында болатын мерзімге және жағдайға жететін болса, шығып қалуға болжанып отырған шығындарды шегеріп, активті өткізуден ағымдағы кезеңде ұйым алатындай есептік сома. Пайдалы қызмет мерзімі – бұл ұйымның активті пайдалануы күтілетін уақыт кезеңі; не активті пайдаланудан ұйым алады деп болжанып отырған өндіріс бірлігінің немесе сол сияқты бірліктердің мөлшері.

 Амортизацияланған  құн бастапқы құны мен жою  құнының арасындағы айырма. Амортизациялық  аударым әрбір есептік кезеңнің  шығысы ретінде танылады.

 Жаңадан  пайдалануға берілген негізгі  құралдар бойынша амортизация  есептеу келіп түскен айдан  кейінгі айдың бірінші күнінен  басталады, ал шығып кеткен  негізгі құралдар бойынша - шыққан  айдан кейінгі айдың бірінші  күнінен бастап тоқтатылады. 

 Толығымен  амортизацияланған негізгі құралдар  бойынша амортизацияны есептеу  қорлардың құны өнімнің (жұмыстың, қызметтің) құнына толықтай ауысқан  айдан кейін туатын айдың бірінші  күні тоқтатылады. 

 

 Жалға  алынған негізгі құралдар бойынша  амортизация есептеуді жалға  беру шартының немесе шарт  талаптарына сай жалға беруші  немесе жалға алушы жасайды. 

 Одан  басқа, мына төмендегі негізгі  құралдар бойынша амортизация  есептелінбейді: жер, өнім беретін  малдар, кітапхана қоры, мұражай  құндылықтары, ескерткіш архиектурасы  мен өнері, ортақ пайдаланатын  автомобиль жолдары. 

 Құнсызданудан  болған залал - активтің баланстық  құнының оның өтелетін сомасынан  асып түсетін сома, жылжымайтын  мүлік, үйлер мен жабдықтар  мынадай материалдық активтерді  білдіреді. 

Ал бюджеттік  мекемелер бойынша тозудың есептеу  әдісін таңдау құқығы өкілетті органдардың  еншісінде болады.

 Дүйсембаева  К.Ш. «Бухгалтерлік есеп» оқу  құралында жазылғандай негізгі  құралдар өндіріс процесіне ұзақ  уақыт бойы қатыса отырып абиғи  нысаны) табиғи-климаттық жағдайлардың  әсерінен басталады. Нәтижесінде  негізгі құралдар құнының бөлігі  жоғалады.

 Негізгі  құралдардың моральдық тозуы  техникалық прогреспен, өндіріс  әдістерінің жетілуі және жаңаруымен  байланысты. Техника және технологияны  жетілдіру қолданыстағы негізгі  құралдарға қатысты өндірісті  арзандатуға мүмкіндік тудырады. Соған байланысты пайдаланудағы  негізгі құралдар өз құнының  бөлігін жоғалта отырып, құнсыздана  бастайды. Өндіріске неғұрлым жетілген  және үнемді машина, жабдық, үй  мен ғимараттар түрлерін, жануарлардың  тұқымдарының, көпжылдық өсімдіктердің  түрлері мен сараптарының жаңа  және жақсартылған, неғұрлым өнімдірек  түрлерін жасалуы мен ендірілуі  қолданыстағы негізгі құралдарды  одан әрі қолданудың экономикалық  тиімділігін көрсетіп берді.