Өңдірістік практика бойынша есеп

    Құрал-жабдықтарды  толық пайдалану мәселесін орнатылмаған  әрекетсіз құрал-жабдықтардың санын  минимумге түсіруден қорытындыланады.  Осы мақсатпен нақты бар, орнатылған  және жұмыс жасайтын құрал-жабдықтардың  мөлшерін сипаттайтын шамаларын  жақындастыру қажет. «Мұнайгазқұрылыс»  АҚ бойынша құрал-жабдықтар мәліметтері №4 кестеде келтірілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Құрал-жабдықтар бойынша мәліметтер».

 

Құрал-жабдықтар	Базистік жыл	Есептік жыл	Ауытқу
1. Нақты бары, бірлік	59	68	+9
1.1. Орнатылған, бірлік	41	51	+10
1.1.1. Қозғалыстағы, бірлік	26	31	+5
1.1.2. Қозғалысқа түспегендігі,  бірлік	15	11	-4
1.2. Орнатылмағаны, бірлік	18	17	-1

 

 

      Қолда бар құрал-жабдықтарды өндіріске қатыстыру дәрежесі және оны өндірісте қолдануды келесі көрсеткіштер сипаттайды, ол көрсеткіштерді есептеу үшін №4 кесте мәліметтерін пайдаланамыз.

Пайдаланымға  берілген құрал-жабдықтардың үлесі  – бұл орнатылған құрал-жабдықтардың нақты бар құрал-жабдықтарға қатынасымен  анықталады.

2006 ж. = 41/59 = 0,69   2007 ж. = 51/68=0,75

      Іс жүзінде жұмыс жасайтын  құрал-жабдықтардың үлесі – қозғаалыстағы  құрал-жабдықтардың орнатылған құрал-жабдықтарға  қатынасымен анықталады:

2006 ж. = 26/41 = 0,63   2007 ж. = 31/51 = 0,61

      Паркте бар құрал-жабдықтардың  пайдалану дәрежесі – бұл қозғалыстағы  құрал-жабдықтардың нақты бар  құрал-жабдықтарға қатынасымен анықталады.

  2006 ж. = 26/59 = 0,44   2007 ж. = 31/68 = 0,46

     Бұл есептеулерден көріп отырғанымыздай  есептік жылы пайдалануға берілген  құрал-жабдықтар үлесі 0,06(0.75 –  0.69) көбейген, бұл орнатылмаған құрал-жабдықтар  санының азаюына алып келеді.

     Нақты жұмыс жасайтын құрал-жабдықтардың  үлесі 0,02 (0,61–0,63) төмендеген, берілген  жағдайда бұл көрсеткіштің төмендеуі  құрал-жабдықтардың тозуы және  пайдалануға жарамсыздық себебінен  үлкен көлемде құрал-жабдықтардың  жұмыстан шығу есебінен болып  отыр.

     Нақты бар құрал-жабдықтарды пайдалану  дәрежесінің көрсеткіші 0,02 (0,46 –  0,44) өскен, бұл көрсеткіштің өсуі  кәсіпорын паркте бар құрал-жабдықтарды  тиімді қолданатынын сипаттайды 

     Бірақ та паркте бар құрал-жабдықтарды  пайдалану деңгейінің өсуі құрал-жабдықтардың  қайтарымының өсуіне алып келмейді. Материалдық өндіріс сферасында  күрделі проблема болып құрал-жабдықтардың  толық сменалық және ішкі сменалық  тұрып қалуларын қысқарту табылады.

    Жұмыс  жасап тұрған құрал-жабдықтарды  тиімді арттыру 2 жолмен жүргізіледі:  экстенсивті (уақыт бойынша) және  интенсивті (қуаттылығы бойынша).

    Құрал-жабдықтарды  пайдаланудың экстенсивті жолын  сипаттайтын көрсеткіштер - құрал-жабдықтар  саны, соның ішінде әрекетте жоқ  еңбек құралдарының үлесі, істен  шыққан уақыты (машина уақыт), машина  және станок паркінің құрылымы.

     Құрал-жабдықтарды интенсивті пайдалану  1 машина/уақытта өнім шығару көрсеткіштерімен  сипатталады, яғни оның өнімділігімен.  Құрал-жабдықтарды экстенсивті пайдалануды  талдау оның жұмысының уақыт  балансын қарастырумен байланысты, ол келесі уақыт қорларын қосады:

• құрал-жабдық өлшемінің календарлы уақыт қоры (талданатын кезеңге календарлы күндер санының көбеюі арқылы есептелінеді);
• номиналды уақыт қоры (бір кезеңде жұмыс сменасының көбеюі жұмыс сменасының  уақыттық ұзақтығына тең);
• тиімді уақыт қоры жоспарланған кезеңнің ішінде тиімді пайдаланылатын уақыт мөлшерімен анықталады. Ол номиналды уақыт қорына тең, тек оның ішінен жөндеуге, модернизацияға, профилактикаға және құрал-жабдықтардың жапсырмаға кететін уақытын шегерімен тасталады.
• пайдалы уақыт – құрал-жабдықтардың нақты жұмыс уақыты, жоспарлық емес тұрып қалуларды шегеріп тастағандығы тиімді жұмыс уақыт қоры секілді анықталады.

 

      2006 жыл

● календарлы уақыт қоры = 365 · 24 = 8760 сағ.

● номиналды уақыт қоры  = 258 · 2·6 = 310 сағ.

● тиімді уақыт қоры = 3107 – 459 = 2648 сағ.

● пайдалы уақыт қоры = 2648 – 904 = 1744 сағ.

     2007 жыл

● календарлы уақыт қоры = 365 ·24 = 8760 сағ.

● номиналды уақыт қоры = 260·2·6 = 3120 сағ.

● тиімді уақыт қоры  = 3120 – 362 = 2758 сағ.

● пайдалы уақыт уақыт = 2758 – 847 = 1911 сағ.

    

     Талданып отырған кәсіпорын бойынша  құрал-жабдықтардың жұмыс уақыт  қорлары туралы мәліметтер №5  кестеде көрсетілген: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Уақыт  қорларының бастапқы мәліметтері»

 

Көрсеткіштер	Базистік жыл (2006)	Есептік жыл (2007)	% орындалуы	Абсолютті өзгеріс
1. Календарлы уақыт қорлар	8760	8760	100
2. Номиналды уақыт қорлар	3107	3120	100,4	13
3. Тиімді уақыт қорлар	2648	2758	104,2	110
4. Пайдалы уақыт қорлар	1744	1911	109,6	167
5. Жоспарлы уақыт қорлар	1723	1936	112,4	213

 

    2007 жылы уақыт бойынша құрал-жабдықтарды пайдалану коэффициенттері:

Календарлы уақыт қоры = 1911/8760 = 0,218

Номиналды уақыт  қоры = 1911/3120 = 0,613

Тиімді уақыт  қоры = 1911/2758 = 0,693

Жоспарлы  уақыт қоры = 1911/1936 = 0,987

    Кестеде  келтірілген мәліметтер бойынша  былай қорытынды жасауға болады: базистік жылмен салыстырғанда  нақты номиналды уақыт қоры 100,4% құрайды. Құрал-жабдықтар жұмысының  календарлы (100%) және номиналды (100,4%) уақыт қорының проценттерінің  әр түрлі болуы нақты жұмыс  күндерінің саны және ауыстырылу  коэффициенті ескерілгеннен сәл  төмен болғанын көрсетеді. Базистік  кезеңге тиімді уақыт қоры 104,2% құрады. Базистік жылда құрал-жабдықтарды  жөндеуге 459 маш./сағ. (3107 - 2648) кеткен. Нақты  есептік жылда жөндеуге 362 маш./сағ. (3120 - 2758) кеткен немесе алдыңғы  жылға қарағанда 97 маш./сағ. кем  болған.

    Базистік  жылда құрал-жабдықтардың белгіленген  көлемінде оның тиімді жұмыс  қоры 2648 ма./сағ. құрады. Ал өндіріс  бойынша жоспарды орындауға қажетті  уақыт – 1723 маш./сағ. Сәйкесінше  құрал-жабдықтардың белгіленген  көлемінде кәсіпорынның 925 маш./сағ. (2648 - 1723) пайдаланбаған уақыты қалады. Бұл 1999 жылы құрал-жабдықтардың  жоспардан тыс тұрып қалулары  болған. Жоспар бойынша өнім шығаруға 1936 маш./сағ., демек, нәтижесінде 25 маш./сағ. (1911-1936) құрал-жабдықтардың  тұрып қалулары болған. Бұдан  басқа кәсіпорын 847 маш./сағ. (2758-1911) тиімді немесе мүмкін уақытын  пайдаланбады. Осылайша тиімді пайдаланбаған  және тіпті пайдаланбаған уақыттың  толық көлемі (97+925+847)=1869 маш./сағ.  құрады.

    Бұл  кәсіпорынның жіберіп алған мүмкіндіктеріне  айғақ болады. Кәсіпорынға құрал-жабдықтардың  жұмыс уақытын тиімді пайдалану  үшін бақылауды күшейту қажет.  Есептеуіш техникалық қолдануына  негізделетін автоматтандырылған  жұмыс уақытын бақылайтын және  есептейтін құралдар қолданған  орынды.

    Құрал-жабдықтарды  ішкі сменалық қолдану дәрежесі  құрал-жабдықтардың жүктеу коэффициентін  (К_жүкт.) сипаттайды, ол нақты жұмыс уақытының (Т_н) тиімді уақыт қорына (Т_қ) немесе номиналды уақыт қорына қатынасымен анықталады:

                            К_жүкт. = 1911/2742 = 0,697

    Номиналды  уақытты пайдалану дәрежесі тиімді  уақыт қорының (Т_тиім.) номиналды уақыт қорына (Т_н) қатынасымен анықталады:

К'_р = Т_тиім./Т_н                                                                                            (23)

К_р = 2680/2742 = 0,977

     Қарастырылып жатқан көрсеткіштер  құрал-жабдықтар және жұмыс уақытын  пайдалану құрамы құрал-жабдықтарды  пайдаланудың экстенсивті формасын  сипаттайды.

     Қор қайтарымның факторлық жүйесінің  себепті байланысын талдау детерминирленген  факторлық үлгілерінің бірнеше  түрлерін жасауға мүмкіндік береді.

     Құрал-жабдықтарды пайдалануды толық ауыстыру деңгейін құрал-жабдықтарды ауыстыру коэффициенті (К_ауыст,) сипаттайды:

                             К_ауыст, = Т_ауыст./Т_күн./N_қ.                  (24)

           К_ауыст, = 18625/305/31 = 1,97                         (2001 жыл)

 

мұндағы:

Т_ауыст. - смена станоктарының жұмыс жасаған мөлшері;

Т_күн  - жұмыс күндер саны;

N_қ.     - қозғалыстағы құрал-жабдықтар саны

    Бұл коэффициент 2006 жылмен салыстырғанда істелетін жұмыс көлемінің өсуі есебінен 0,62 өскен, ол 2006 жылы 1,35 құрады.

Құрал-жабдықтың пайдалы жұмыс уақыты (Т_n):

 

Т_n  = Т_күн · К_ауыст. · t_ауыст. · К_жүкт.                       (25)

 

2006 жыл:  Т_n  = 305·1,35·6,0·0,469 = 1158,7

2007 жыл:  Т_n  = 305·1,97·6,0·0,697 = 2512,8

     2007 жылы құрал-жабдықтардың пайдалы жұмыс уақыты 1354,1 сағ. өсіп 2512,8 сағ. құрады.

     Құрал-жабдық бірлігіне өнімнің  ортасағаттық шығу көлемі (В_r), мың тенге:

 В_r = Q/N_күн/T_n                    (26)

 

2006 жыл:  В_r = 56997,8/26/1158,7 = 1,892

2007 жыл:  В_r = 152617/31/2512,8 = 1,952

     Қорқайтарымды  есптеу үшін бастапқы мәліметтер

№	Көрсеткіштер	Басзистік кезең	Есептік кезең	Ауытқу	Өсу темпі
1.	Өнім көлемі (Q) мың тг.	56997,8	152617	+95619	267,8
2.	Негізгі өндірістік қорлардың ортажылдық құны (Fc), мың тг.	66735	73855	+7120	110,7
3.	Негізгі өндірістік қорлардың активті  бөлігінің ортажылдық құны (Fc@) мың тг.	16352	23991	+7639	146,7
4.	Қозғалыстағы құрал-жабдықтардың ортажылдық құны (Fcg) мың тг.	14300	21446	+7146	149,9
5.	Негізгі қорлардың активті бөлігінің  үлес салмағы	24,5	32,5	+8	132,7
6.	Қорлардың активті бөлігіндегі  қозғалыстағы құрал-жабдықтардың үлес салмағы	87,5	89,4	+1,9	102,2
7.	Қозғалыстағы құрал-жабдықтар бірлігінің саны	26	31	+5	119,2
8.	Қозғалыстағы құрал-жабдықтар бірлігінің орташа құны, мың тг.	613,2	664,4	+51,2	108,3
9.	Жұмыс күндер саны, (Ткүн)	305	305	-	-
10.	Смена-станоктарының жұмыс жасаған  мөлшері, Тауыс.	10705	18625	+7920	173,9
11.	Ауыстыру коэффициенті, (Кауыст.)	1,35	1,97	+0,62	145,9
12.	Бір ауыстырудың ұзақтығы, (tауыс.) сағ.	6,0	6,0	-	-
13.	Смена ішінде құрал-жабдықтарды тиеу коэффициенті	0,469	0,697	+0,228	148,6
14.	Құрал-жабдықтардың пайдалы жұмыс  уақыты	1158,7	2512,8	+1354,1	216,9
15.	Бір құрал-жабдыққа ортасағаттық өнім шығару көлемі (Вч)	1,892	1,959	+0,067	103,5
16.	Қозғалыстағы құрал-жабдықтардың қорқайтарымы, тг.	3,99	7,12	+3,13	178,4
17.	Негізгі қорлардың қорқайтарымы, тг.	0,854	2,066	+1,212	241,9