Қазақстан Республикасының туризм саласындағы маркетингті дамыту және жетілдірі жолдары

2.2. Қазақстан Республикасындағы  туристік кәсіпорынның маркетингтік  іс- әрекетің талдау.

Қазіргі уақыт немесе кеңейтілген  маокетинг категориясында кәсіпорынның сыртқы ортамен өзара әрекет ету  жүйесі ретінде қарастыра отырып, осы ортада кәсіпорынның тұрақты  жағдайын қолдауға бағытталған зерттеу  процесіне негізделе отырып, кәсіпорындарда маркетинг жүйесінің қалыптасуы сипаты зерттеледі. 
Рыноктың қатынастарға өту кезіндегі маркетингті ұйымдастыру процесіне сыртқы ортаның өзгерістері, соның ішінде заң шығару базасының жетілдірілуі айтарлықтай ықпал етеді. Сыртқы ортаның қалыптасқан факторлары жағдайын талдау отандық кәсіпорындарда маркетинг жүйесін ұйымдастыруды қаржыландырудың жетімсіздігін объективті анықтайды. Бұл осы іскерлікте тәжірибе тапшылығымен қатар нарық шарттарында білікті жұмысты қамтамасыз ету үшін қажет маркетинг жүйесінің ресурстың әлуетті элементтерінің барлық түрлерінің (кадрлық, қаржылық, техникалық, әдістемелік және т. б.) жеткіліксіздігіне әкеледі.

5сурет – Кәсіпорындарда  маркетинг жүйесін ұйымдастырудың  негізгі объективті проблемалары. 
Осы көрсетілген суретте өтпелі кезенде маркетинг жүйесін ұйымдастырудың объективті проблемаларын анықтайтын факторлар келтірілген. Қазақстан кәсіпорындарында маркетинг жүйесін ұйымдастырудың мәселелерін шешу үшін салалық өзгешеліктерді есепке алу маңызды болғандықтан қоғамдағы жетекші салалардың кәсіпорындарындағы маркетинг ерекшеліктері болып табылды. 
«SANAT» компаниясы тур пакеттерін шығарушы және туристік қызметті іске асырушы болып табылады. Көрсетілетін қызмет түріне келетін болсақ, ол шетелдерге туристерді жіберу және шетел туристерін қабылдау, сәйкесінше оларға туристік қызмет көрсету рыногында – 7 жыл. Ол өзін ішкі және халықаралық туризм облыстарында өзін — өзі жақсы жақтарынан көрсетті. Негізгі өнімі Қазақстан территориясы мен Қиыр және Таяау шетелдерге турларды ұйымдастыру және визалық көмек көрсету болып табылады. 
ЖШС-ң қызметінің заңды негізгі, Жарғы және құрылтай құжаттары болып табылады, онда қоғамның құжаттары, ЖШС-ң құрылтайшыларының құқықтары мен міндеттері көрсетілген. ЖШС-ң құрылтайшылары компанияның міндеттері бойынша жарғылық қорға салған өздеренің салымарынмен жауап береді. 
Егер де туристік фирманың туристік жылдамасы қалай есептейтіні қарастырсақ, оған мысал ретінде Туркиядағы бірнеше отельге 10 күндік демалыста туристер үшін турпутевка бағасын қымбаттатын – авиа билет. Себебі, Қазақстанның авиа компанияларының қойылымдары өте жоғары. Мысалы, Москва – Анталия рейсі туристер үшін барып келу 110 доллар, ал Алматы – Анталия рейсі – 350 доллар, демек рейстер үшін туржолдама бағасы арзан түседі. 
«SANAT» компаниясы орташа мөлшердегі компания болғандықтан, ол үшін ұсынылатын маркетинг бөлімшесі қызметкерлері саны 5-7 адам. Олардың арасында фукциялар келесідей бөлінеді: 
• бөлім басшысы – бөлімді жалпы басқару; маркетингтік іскерлік стратегиясын құру; 
• бөлім басшысының орынбасары – қызмет рыногын оқу, дәстүрлі және жаңа қызметтеріне сұранысты анықтау; 
• сыртқы және ішкі ортаны бақылайтын маркетолог, яғни болып жатқан өзгерістердің маркетинг стратегиясына әсерін анықтап, оған тузетулер енгізуі керек; 
• туристік өнімдерге сұранысты қанағаттандару үшін қажет өндірістік ресурстарды анықтау бойынша маркетолог; 
• балаларды құру бойынша маркетолог; 
• басқа ұйымдармен қатынас, жарнама және қызмет сапасы бойынша маркетолог. 
Қызметтің бәсекелік қабілеттігі – бұл рынокта жемістілікті анықтайтын қызметтің (тауарды) тұтынушылық және құндық сипаттамалар жиынтығы. Бұл көп фукционалды түсінік, күрделі категория, рынок шарттарында тауарға сәйкес сипатталып, тұтынушылар талаптары тек сапалық, техникалық, эстетикалық сипаттамалары ғана емес, сонымен өткізудің экономикалық және коммерциялық шарттары бойынша анықталады. 
«SANAT» компаниясы рынокта табысты әрекет ету үшін қызметтің бәсеке қабілеттілігін анықтап, нәтижесінде туристік қызмет топтарын 3 топқа бөледі: 
1. бәсекеге қабілетті туристік қызмет; 
2. бәсекеге қабілеттік деңгейіне жеткізуді талап ететін туристік қызметтер; 
3. өндірістен шығаруға жататын туристік қызмет. 
Рынокқа қызметті жылжыту жүйесінің негізгі құрамдастары – жарнама, жекелей сатулар, сатуды ынталандыру, қоғаммен байланыстар екенін 1.2. тарауда қарастырдық. 
Жарнаманы жоспарлау оңтайлы түрде, яғни ең аз шығынмен қалаул нәтижеге жету – рынокқа белсенді әсер ету, өндірушіден тұтынушыға (туристке) қызметтің жылжуын жеделдетуге ықпал ету мүмкіндігін береді. Осыдан басқа, жоспарлау бір мәртебелік акциялардан жете ойланылған, ортақ идеямен байланысқан, бір мақсаттары бар шараларға, яғни жарнама кампаниясына өтуге жағдай туғызады. 
«SANAT» компаниясындағы жарнамалық кампанияның мақсаты – берілген өнімнің рынокта жылжуы, отандық туристік фирмалардың арасында жетекші орында болу. 
Белгілі мақсатқа арналған мақсатты аудиторияны таңдау: туристік қызметті сегменттеу рыногы туристік қызметтерді тұтынушылардың төрт деңгейі қолайлырақ екендігін көрсетеді. 
Бірінші деңгей – тұтынушылар; 
Екінші деңгей – ұйымдар – тұтынушылар; 
Үшінші деңгей – жергілікті кәсіпорындар – турагенттер басшылары; 
Төртінші деңгей – шетел кәсіпорындары — турагенттер басшылары. 
Фирманың маркетингтік бюджеті 20000 АҚШ долларын қамтиды. Жарнамалық кампанияның құны – 11350 АҚШ доллары (10 кесте). Таяу шетелдерде өнімнің құны 100 АҚШ долларынан басталады. 
Жарнамалық кампанияның құрылымына келетін болсақ, рынокқа шығу мен жарнамалық кампанияларды рационалдау үшін жарнамалық кампанияларды жүргізу бойынша бөлім құру керек. 
Жарнамалық кампанияларды жүргізу бөлімі жарнамалық кампанияны басқару және қадағалау бойынша орталық топтан тұрады (өзіне шығындарды калькуляциялаумен айналыстатын әріптестерін қосады).

3-кесте – Фирманың  маркетингтік бюджеті 
Құны Қажеті Шығыны 
Көрмеге қатысу Көрмедегі 1шаршы м. Аудан – 2000 долл. Тауардың имиджін жасау -500 долл., дизайн – 500долл. 10 шаршы метр 2000долл. 
500долл. 
500долл. 
Теледидардағы 
роликтер 
1 мин.- 10000 долл. 5 секундтан 2 ролик тематикалық бағдарлама. 1000долл. 
Радио ролик 1 мин.- 1000долл. 10секундтан 6 ролик 1000долл. 
Журналдағы жарнама Жарнама ¼ бет – 500 долл. 4 жарнама 1/8 беттен 1000долл. 
Газеттегі жарнама Жарнама ½ бет – 600 долл. 8 жарнама ½ беттен 4800долл. 
Басылған қағаздар 1 беті – ¼ долл. 1000 бет 250 долл. 
Компьтерлік тор Бетті құру – 2000 долл.(тіркеу) +100 долл. 
(дизайн) 1 Web бет 300долл.

Нәтижесі: 11350

Ал жарнамалық кампанияны жүргізу уақыты 2005 жылдың қантар- мамыр  айлары. Бұл уақытты таңдау, осы  маусымдарда ең көп туристік көрмелер болатынымен негізделген. 
Өнімнің кеңінен бағытталған түрлеріне берілген өнімге демографиялық мүдделері міндетті түрде ескеру қажет. 
Жарнамалық кампаниялар жүзеге асыруды өткізу бөліміне беру керек. Қоғамдық жаналықтарды электронды құрылымдар арқылы қолдану туралы жарнамалық агенттіктерге жүгіну жақсы. Берілген жарнамалық агенттер жарнаманы теледидар мен радиоға жібереді, шағын компаниялар тауар туралы бағдарлама түсіре алады. 
Сайтта құру мен дизайнын жасау дизайнерлік компьютер фирмаларына жүктеледі.

Қорытынды 
Әрбір туристік фирмаға қандай елге саяхаттарды ұйымдастыру, қандай түрімен және қызметтердің қандай түрімен туристік пакетті толықтыру керектігін өзі шешуге тұра келеді. Стратегиялық шешімдер қабылдағанда туристік фирмаларға рыноктың қажеттіліктері мен түріне сүйенеді. Тұтынушылардың қажеттіліктерін білу ең маңызды мәселе екенін бәріне түсінікті. Осының мақсатында туристік фирмалар маркетингтік зерттеулер жүргізеді. Маркетингтік зерттеулердің негізгі бағыттары болып рыноктың сыйымдылығы мен конъюнктурасы, тұтынушылары, бәсекелестер, жабдықтаушылар, делдалдар, өнім табылады. Туристік кәсіпорын маркетингі көптеген факторлар әсеріне байланысты (экономикалық, табиғи, элеуметтік – мәдени және т.б.). Кәсіпорын маркетингі практикасындағы факторлар мен оларды қоладанудағы күрделі өзгерістерді қарастыру керек. Мысалға, қазіргі кезде көптеген елдер бос уақытын спорт пен демалысқа кетіруге тырысады, туристік фирма іс — әрекетіне бейімделуге және туризм сферасындағы т.б. даму беталысын көрстеу міндеті болып табылатын туристік маркетингті дамыту үшін жаңа перспективаларға жол ашады. Мысалы, Қазақстан Республикасында негізінен спорт, жүзу, аң аулау саласына бағытталған. Ғылым мен техниканың дамуы туристік қызметтің массалық өндірісінң құралдарын жетілдіруге мүмкіндік берерді. Туризм индустриясындағы туристік маркетингке компьютерлік техниканы енгізу керек. 
Туристік фирмалардың қызметін жетілдіру үшін туристік фирмаларға тек қана маркетингпен айналысатын бөлімдер ашу қажет. Бұл маркетингтік бөлімдердің қызметтері келесідей болуы тиіс: 
1. Бәсекелестерді зерттеу; 
2. Агенттік тораппен жүмыс істеу; 
3. Арнайы көрмелер мен кездесулерге қатысу; 
4. Презентацияларды ұйымдастыру; 
5. Ұйымдарға демеушілік көмек көрсету; 
6. Оперативті маркетинг; 
7. Жарнамалық әрекет. 
Бәсекелестерді зерттеу мақсатында маркетингтік бөлімнің қызметкерлері тұрақты негізде БАҚ — на мониторинг, өзінің агенттерінен және кәсіби көрмелерде ақпарат, бәсекелестердің қызметімен байланысты мәліметтер жинауы қажет. Бәсекелестердің каталогтары, және ондағы тарифтер зерттелуі тиіс. Бұл каталогтардан олардың тарифтері қандай, олар қандай отельдер ұсынады, туристік пакет қандай қызметтерден тұратынын білуге

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1. Академия рынка: маркетинг/пер.  с фр. (Дайан А., Букерель Ф., Ланкар  Р. 
др.); науч.ред. Худакормов А.Г. — М.: Экономика, 1993. — 572 бет. 
2. Багиев Г.Л., Тарасевич В.М. Маркетинг. СПб: СПБУЭФ, 1996. — 74 б. 
3. Бейжанова А.Т. Қазақстан Республикасындағы туризм саласындағы 
маркетингтің дамуы. // Вестник КазНУ: серия экономическая. — 2004. — № 4 
-с. 52-53. 
4. Голубков Е.П. Маркетинпстратегии, планы, структуры. — М.: Дело, 1995. - 
192с. 
5. Жих Е.М., Панкрухин А.П., Соловьев В.А. Маркетинг: как завоевать 
рынок? — Л.: Лениздат, 1991.- 250 с. 
6. Шеденов У.К., Ильясов Д.Қ. Теория маркетинга и менеджмента в сфере 
услуг. Алматы: Қазақ университеті, 2002. — 150 с. 
7. Ілиясов Д.Қ. Маркетинг: теориясы мен практикасы. Алматы: Қазақ 
университеті, 2002. — 222 б. 
8. Борисова Ю.Н Маркетинг в туризме. М.: Рос. Межд. Академия туризма, 
1996.-56 с. 
9. Котлер Ф. Маркетинг: Гостеприимство и туризм. Учебник для вузов/ пер. с 
анг. под ред. Р.Б.Ноздревой. — М.: ЮНИТИ, 1998. — 787 с. 
10. Дурович А.П. Маркетинг в туризме. Минск: НПЖ «Финансы, учет, 
аудит», 1998. — 199 с. 
11. Основы менеджмента туризма / под ред. Квартального В.А. М.: Финансы и 
статистика, 2001. — 125 с. 
12. Введение в бизнес туроперейтинга / под ред. Айгистовой О.В. М.: Рос. 
Межд. туризма, 1997. — 64 с. 
13.Алтынбаева Б.А. Рынок туристических услуг. Учебное пособие: Основы 
рыночной инфраструктуры. — Алматы: Экономика, 1997. — 125 бет. 14.Кабушкин Н.И. Менеджмент туризма: учебное пособие. — Минск: БГЭУ, 
1999.-144 с. 
15.Юрик Р.А. Маркетинг как необходимый инструмент управления 
турфирмой. // Маркетинг в Росии и за рубежом. — 2004. — № 2 — с. 109-118. 16.Нысанбаев С.Н., Садыханова Г.А. Маркетинг негіздері. — Алматы: Қазақ 
университеті, 2000. — 111 бет. 
17.Маркетинг. Учебник под ред. Романова А.Н. М.: Банки и биржы, 
ЮНИТИ, 1995.-560 с. 
18.Сапрунова В.Б. Туризм: Эволюция. Структура. Маркетинг. — М.: Ось, 1997. 
-89с. 
19.Экономика современного туримза / под ред. Карповой. М.: Финансы и 
статистика, 1998. — 225 с. 
20.Котлер Ф. Маркетинг негіздері: ағыл. ауд. — Алматы: «Жазушы», 2000. - 
550 бет. 
21.Пузикова Е.П., Честпиков В.А. Международный туристический бизнес. М.: 
1997.-35 с.