Кедендік баждың мәні және оның маңызы

Қазақстан Республикасының  Ғылым және Білім Министрлігі

С.Аманжолов атындығы Шығыс  Қазақстан Мемлкеттік Университеті

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

РЕФЕРАТ

 

 

 

 

 

 

 

 

Тақырыбы:Кедендік төлемдер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жоспары:

      I.  Кіріспе

      II. Негізгі   бөлім:

         2.1.Кедендік  баждың мәні  және  оның маңызы

         2.2.Кедендік  төлем мен салық түрлері

         2.3.Кедендік  төлем ставкаларының түрлері,  төлеу тәртібі және есептеу тәртібі

    2.4.Кедендік  төлемді    анықтаудың  өндірістік  жағдайларын шешу                   

III.Қорытынды

     IV.Пайдаланған   әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

        Қазақстан   Республикасының  халықаралық   қатынастар  жүйесінде  толық    жарамды  субъект  ретінде   қызмет  жасауы,  экономикалық   кеңістік  шеңберінде   өзінің  ұлттық  мүдделерін  айқын   анықтауын  талап  етеді.  Қазіргі  таңда  мемлекетіміз  сыртық  сауда  саясатын  жаңа  әріптестерді  іздестіруге,  олар  арқылы  сату  нарықтарын  кеңейтуді    көздейді.  Осындай  жағдайда   дамыған   ел  өз  шекараларын   ашып,  реттеудің  әкімшілдік  әдістерін  ғана  қолдана   алады.  Ал  біз  үшін  әзір  мұндай   реттеуді  жүзеге  асыруға   мүмкіндігіміз  жоқ,  себебі  ұлттық  экономикамыз  әлсіз   болып,  халықаралық  деңгейде  болып  жатқан  құбылыстар  мемлекетке  зор   әсерін  тигізеді.

   Сонымен,  сыртқы  экономикалық  қатынастарын  ары   қарай  дамыту,  халықаралық   байланыстарын  реттеуді  тиімді  асыру  үшін  мемлекеттік   басқарудың  маңызды  элементтерінің  біреуін  -  кедендік  жүйені  әлемдегі   үнемі  болып   жатқан  өзгерістерге   сай   қалыптастырып,  шет  елдермен  сауда  қатынастарын  реттейтін   кедендік  тәсілдерінің  тиімділігін   жоғарлататын  жаңа  енгізулерді   үнемі  қарастырып  отыру   керек.     Кедендік  тарифтерді  реттеу  кеден  саясатының  негізгі  бағыты болып  табылады.  Оның  себептері  бірнеше:  біріншіден, кедендік  төлемдер   бюджеттің   кіріс  жағынан 75%-ке  дейн  бөлігін  құрайды,  өйткені   Қазақстан  дамушы  елдер   қатарына  жатады  (дамыған   мемлекеттерде  бұл  көрсеткіш  40%  мөлшеріінен  аспайды);  екіншіден,  халықаралық  эконмикада  жүріп  жатқан    либерализацияға   қарамастан  ұлттық  экономиканың  әлсіз дамыған  салалардағы    өндірушілерді  шет  ел  бәсекелестерден   қорғау    мөселі  біз   үшін  маңызды  рөл  атқарады. 

   Мемлекеттің  жан-жақты   қарым-қатынасан  реттеудің   қажеттілігі  өседі,  өйткені   мемлекеттердің  өзара  тәуелсіздігі   күшеюде.  Әлемдегі  барлық мемлекеттер   әр түрлі  тәсілдермен  өздерінің   сыртқы  сауда  қызметін  реттейді.  Сыртық  экономикалық  қызметті  реттеудің  алғашқы  әдістерінің   бірі – мемлекеттердің  ұлттық  кеден  бақылау  жүйесін   тиімдік  жүргізу   халықаралық   қатынастарда  бекітілген  нормаларда  және ережелерге  сәйкес  болу  керек. 

   Қазақстан  Республикасының   экономикасы  қазір  өте   тұрақсыз,  қиын  кезеңнен  өтуде.  Сондықтан  оған  әртүрлі   сыртқы  сауданы  реттеу  тәсілдері,  бүкіл экономикалық  қатынастарда  саны  үнемі  көбейіп  тұратын  қорғау  шаралары  қажет.

 

        1.1. Кеден  бажының   мәні,  оның   маңызы

  Кеден  саясаты   Қазақстан  Республикасының   ішкі  және  сыртқы  саясатының  құрлымдық  бөлігі  болып   табылады. Қазақстан  Республикасының   кеден  саясатының  мақсаттары  мынадай:

1.Қазақстандық  нарықты   қорғау

2.Қазақстандық  өндірушілер   мен  тұтынушыларды  қорғау

3.Экономикалық  дамуын  ынталандыру

4.Экономикадағы құрлымдық   қайта  құруды  жүргізуге   жәдемдесу

5.Монополизмге  қарсы   әркекет  пен  бәсекелестікті  қолдау

6.Экспортық  ынталандыру   және  импортты  алмастыру   өндірісті  қолдау

7.Шетел  инвестициялардың  назарын  аудару

8.Сауда  саясатының  мәселелерін  шешу

  Тауарлар  мен  көлік   құралдарын  Қазақстан  Республикасының   кеден  шекарасы  арқылы  өткізу  кезінде  және  Қазақстан   Республикасының  заңында   қарастырлған  басқа  дажағдайларында,  кедндік  төлемдер  мен салықтар  төленеді, оны  өндіріп  алу   кеден  бөлімдеріне  жүктелген.

  Кеден  баждары  бюджетке  құйылатын  міндетті  төлемдердің  бір  болып   табылады.  Олар түрлері  мен   белгілері  бойынша жіктеледі.  Халықаралық  тәжірбиеде    көбірке  таралғандары  импорттық   және экспорттық баждар  болып   табылады.  Импорттық  кеден   баждары  елдің  аумағына  әкелетін  таурларға  салынады. Ол ұлттық  немесе  еркін   жүретін  валюта,  төлеушінің  еркі  бойынша  төленеді  және  мемлекет  пайдасына  аударылады.

    Кеден   бажы -  импортталатын жүктерге  салынатын салық,  кеден аумағында тауар әкету барысында кеден органдарының  өндіріп алынатын  төлемі  және    Қазақстан Республикасының   кеден органдары тауарды Қазақстан Республикасының   кеден аумағына  әкелген кезде немесе  тауарды аталған аумақтан   әкеткен кезде    алатын  және  осындай әкелу немесе  әкетудің  ажырамас  шарты болып табылатын кеден төлемдерінің  түрі.

 

                              Кеден  бажының  түрлері

 Әкелінетін  және  әкетілетін  тауарларға  кеден  баждарымен  қатар  Қазақстан  Республиасының  заңымен  қорғаушы, демпингке   қарсы  және  өтемдік  баждар  қарстырлған.

   Қорғаушы  баждар  -  қандайда  бір тауарды Қазақстан Республикасының аумағына  жеткізу жағдайында  кеден баждарының  мөлшкрінен  жоғары  кеден органдарының  өндіріп алатын  баждары.

   Едендік  баждар  мөлшерлері  біртұтас  болып   табылады  және келісім  түрінде   тауар   алмастырушы тұлғалардан   тәуелділікте  өзгертуге  жатпайды.

   Әкелінетін  және  әкетілетін тауарларға  кеден   баждарының мөлшерлерін  Қазақстан   Республикасының   үкіметі   белгілейді  және  оларды  ресми   жариялануынан  отыз күн   өткеннен  кеәін  күшіне  енеді.

  Қазақстан  Республикасында   кейбір тауарларға  уақытша қорғау баждары әрекет  етеді

  Демпингке  қарсы  - Қазақстан  Республикасының     кеден  аумағында  оның  экспорттық  елдегі бәсекелестік  бағсынада   төмен  баға  бойынша  тауар   әкелу  жағдайында  қолданылатын  баждар.

  Өтемдік  баждар  – мынадай  жағдайларда   қолданылатын  баждар:

• өндіру  немесе  экспорттау  барысында  тауарлардың  Қазақстан  Республикасының     кеден  аумағына әкелінуі;
• өндіру  барысында  тауарлардың  Қазақстан  Республикасының    кеден аумағының  шетке  әкетілуі

Кедендік  хаттау  үшін  кеден  алымдары - Қазақстан  Республикасының   кеден  шекарасы  арқылы  өткізлетін  саудалық  мақсаттағы  тауарлардан  емес, халықаралық  пошталық  жөнелтулердің  күзетілмейтін  жүктері  орналасқан  көлік  құралдарының  кедендік  хатталуы барысында  өндіріп  алынады.

  Кедендік  хаттау    үшін  кеден  алымдары, сондай- ақ, кеден  режімінің  өзгеруі   барысында  өндіріп  алынады.

  Кедендік  хаттау үшін  алым  мөлгері кеден құнының  0,2  пайызын құрайды.

 Қазақстан  Республикасы  мен ТМД елдері  арасындағы  бекітілген  еркін  сауда (берілген  келсімдер  жағдайларымен   сәйкес)  немесе  кедендік  одақ  туралы  келсімдер   негізінде  ТМД   елдерінен  Қазақстан   Республикасына  әкелінетін  және  Қазақстан  Республикасынан ТМД  елдеріне  әкелетін  тауарлар  қатнасына кедендік  хаттау  үшін  кедендік  алымдар  төленбейді. Берілген  келсімдер   мен тиісті кедендік  хаттау  үшін  кедендік  алымдар  Қазақстан  Республикасының   төмендегі  елдермен  өзара әрекеті барысында өндіріліп  алынбайды:  Ресей  Федерациясымен, Беларусь  Республикасымен, Қырғызстан  Республикасымен,  Тәжікстан  Республикасымен  және  Армян    Республикасымен.

     Маусымдық   кедендік  бажы  - тауарлар  әклу  мен  әкетуді   жедел  реттеп  отыру  үшін  Қазақстан  Республикасының   Министрлер  Кабинеті  маусымдық   бажды   қолдана  алады.  Бұл   орайда  кеден  тарифіне  көзделген   кеден  бажының  ставкалары   қолданылмайды.  Маусымдық баждың  қолданылу мерзімі  ол белгіленген   сәттен  бастап   4 айдан   аспайды.

  Арнайы кеден   бажы:

 Егер  тауарлыр    Қазақстан  Республикасының   аумағына соншалықты  көп  мөлшерде  немесе  осындай  өнім  өндіретін   отандық  өндірісшілерге  зиян  келтіретін  немесе  тікелей   бәсекелес тауарлар  арқылы  зиянды   қауіп  төндіретін   жағдайларда   әкелінетін  болса, қорғану   шарасы  ретінде; 

  Осы  салада  Қазақстан   Республикасының  мүддесін  бұзатын   сыртқы  экономикалық  байланыстарға   қатушыларға  ескеру  шарасы  ретінде,  сондай-ақ  Қазақстан   Республикасының   заңдары мен   айқындалатын  жағдайда  нысапсыз  басекелестіктің   жолн  кесу  шарасы  ретінде;

Басқа  мемелекеттер  мен  олардың  одақтары  тарапынан  Қазақстан  Республикасының   мүдделеріне  нұқсан  келтіретін  кемсітушілік  және  өзге де  әрекеттеріне  жаап  шарасы  ретінде  қолданлады.

   Қазақстан  Республикасының   кедендік  аумағына  әкелінетін  және  бұл  аумақтан   алып  кетілетін тауарлар мен  көлік   құралдарына  кедендік  баждар  салынады.  Кеден  баждары –  тауарларды,  бағалы  заттарды, әр  түрлі  қозғалатын  мүлікткі, оның  ішінде кеден  вдомствосының   бақылауы  астында  шекара  арқыл  өткізлетін  жылу, электр  және  т.б.  энергияларды  әкелу,  аумақтан  асырып өткізу  немесе  алып  кету кезіндегі  кеден   органдарымен  алынатын  міндетті  түрдегі  мемлекеттік  ақшалай   алымдар.  Баж  салынатын тауарлар  мен  баж мөлшерлемелерінің   тізімі     Қазақстан  Республикасының   Кедендік  тарифінде   көрсетілген.  Дамушы  мемлекеттерден   импорталатын    тауарларға   кеден   бажының   преференциялдық    мөлшерлемесі   салынады.  Ең   аз  дамыған   елдерде   шығарылған  тауарларды     әкелу     кезінде   преференциялдық    0   мөлшерлеме   қолданылады.  Өнеркәсіптік     дамыған   мемлекеттердің   дамушы   елдер   үшін  преференциялары   Біріккен    Ұлттар   Ұйымының   қарауында   ұйымдастырылған   преференциялар   жалпы   жүйесіне   кіреді. 

     Кеден  баждарының   мөшерлемелері      Қазақстан   Республикасының  Үкіметімен  бекітіледі,  бірыңғай  болып   табылады  және     Қазақстан   Республикасының  кеден  шекарасынан  тауарларды  өткізетін тұлғаларға, мәміле  түрлеріне,  кеден заңдарында  көрсетілген кездерінен басқа   жағдайларға байланысты  өзгертілмейді,  және  ресми   жарияланғананан   кейін   30 күн   өткен  соң   күшне   енеді.  Кедндік  рәсімдеу  үшін кедендік  баждан  тыс,  төленетін  кедендік баж   сомалары,  кедедік  баждың  бір  түрінен  әр  түрлі  валютамен төлеу кедендік органының  рұқсаты қажет.     

 

        1.2. Кедендік  төлем мен  салық   түрлері 

 Қазақстан  Республикасының   кеден   шекарасы  арқылы  тауарлар  мен көлік  құралдарын  өткізу  кезінде  және     Қазақстан   Республикасының  «   Қазақстан   Республикасында  кеден  ісі   туралы»  Заңмен бекітілген  басқа  да  жағдайларда кеден   төлемдерінің  келесі  түрлері   алынады:

• кеден  бажы;
• Қазақстан Республикасының кеден органдары лицензияны  беру үшін  алым;
• тауарларды  кедндік  алып жүру  үшін  кеден  алмы;
• кедендік  рәсімдеу  бойынша  маманның  біліктілік  куәлігін  беру  үшін  алым;
• кедендік  рәсімдеу  үшін  кедендік  алым;
• алдын  ала  шешім  қабылдау  үшін  төлем;
• ақпарат  және  консультация  бергені  үшін алым.

  Салықтар -  тауарлар  мен  көлік  құралдарын  Қазақстан   Республикасының  кедендің  шекарсы   арқылы  өткізуге  байланысты   алынуы  Қазақстан  Республикасының   кеден  органдарына  жүктелген   ҚҚС  мен  акция  және  бұл белгіленген  мөлшерде  жән  көрсетілген  мерзімдерде   мемлекеттің  өзінің қызметтері  мен  міндеттері  жүзеге  асырудың  көзі  болып  табылатын  ұлттық  табыстың  бір  бөлігі.  Салықтар  мемлекеттің  құрлуы  мен   қатар  қалптасты  және мемлекеттің   өмір  сүріп  дамуының  негізі  болып  табылады. 

         Салықтың   түрлері

1. Қосылған  құн  салығы 
2. Корпарациялық  табыс  салығы
3. Жеке  табыс  салығы
4. Әлеуметтік  салығы   және  т.б.

Заңды  және  жеке  тұлғаларға  мемлекеттік  органдар  көрсеткен  қызмет  үшін  олардың   міндетті  төлемдері  төлемдер  болып  табылады.  Осы  төлемнің  сомасы  жергілікті  бюджетің    табысына  түседі  немесе  белгіленген  үлесте  бюджетке   және  сәйкес  ұйымға  қосылады,  олардың  қызметін  дамыту,  ілгерлету, шығындарын бөлшектеп  немесе  толғымен  өтеу  үшін  қызмет көрсеткен ұйымның,  мекеменің  қарауына  толығымен  түседі.

   Төлемдерд  өтеу  қаржылық  тұрғылары  және жргілікті   бюджеттерге  есптелетін, сонымен   бірге  мүліктік  құқықты   техникалық  процедураларды  және  тіркеулерді, объкетінің  қызметінің  белгілі  бір  жағдайын  бекітуді  қосатын  қызметтің кең   аумағында  жүзеге  асырлады.