Мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының принциптері

       Қазіргі мемлекеттік аппараттың қызметі  мынадай қағидалармен реттеледі: мемлекет аппаратының ішкі құрылысы және құзыретінің нәтижелі, тиімді болуы. Ол үшін оның қызметі демократиялық, Конституциялық, заңдылық принциптерге сәйкес болуға тиіс. Мемлекеттің лауазымды адамдары, қызметкерлері нормаларды жоғары этикалық дәрежеде орындауы қжет. Мемлекеттік аппарат халықтың мүддесін қорғап, соны іске  асыруға міндетті. Халықтың мемлекетті басқару процесіне қатысуының демократиялық жолдары – оларды сайлауға қатысуы, халықтың өкілдері мемлекеттік аппаратты құрады, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына мемлекет кепілдік береді. Халық мемлекеттік аппараттың қызметіне көмек беру үшін қоғамдық ұйымдарды құрады, олар мемлекеттік аппаратпен байланысатын саяси жүйені құрады. Конституцияның 33-бабында «Азаматтардың тікелей және өз өкілдері арқылы мемлекеттің өкілдік, атқарушы және сот органдарының құрылуы мен жұмыс істеуі жөніндегі әрекетін жүзеге асыру мүмкіндігі» делінген. Қатысудың түрлері былай деп белгіленеді: мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарына жеке және ұжымдық өтініштер жолдау; мемлекеттік органдар мен өзін -өзі басқару органдары сайлау және оларға сайлану, референдумға қатысу, мемлекеттік қызметке кіру /1, 48-49б./.

       Мемлекеттік аппаратты ұйымдастырудың және оның қызметінің қағидалары – бұл мемлекеттік  органдарды құру мен олардың қызмет етуінің негізгі бағыттарын анықтайтын бастамашылық ережелер. Оларға мыналар жатады:

1. адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының артықшылығы қағидасы, бұл қағидаға сәйкес, мемлекеттік қызметшілер аталған құқықтар мен бостандықтарды мойындауы және қорғауы тиіс;
2. демократиялық қағидасы, бұл қағида мемлекеттік органдар қызметін қалыптастыру мен ұйымдастыруға азаматтардың кең көлемде қатысуын білдірді;
3. биліктің тармақтарға бөліну қағидасы, бұл қағида билік органдары мен лауазымды тұлғалар тарапынан заңсыз әрекеттерді болдырмауға негізделген;
4. заңдылық қағидасы, бұл барлық мемлекеттік қызметшілердің Конституцияны, заңдар мен заңға сәйкес актілерді сақтау міндеттілігін білдіреді;
5. жариялылық қағидасы, бұл қағида нақты бір мемлекеттік органдардың тәжірибелік қызметіне қатысты құқық субъектілерінің ақпараттармен танысуын білдіреді;
6. кәсібилік қағидасы, бұл қағида мемлекеттік аппарат қызметінде мейлінше кәсіби қызметкерлерді пайдалануға қолайлы жағдайлар жасайды;
7. алқалық пен жалғызіліктіліктің үйлесу қағидасы, бұл қағида мемлекеттік аппараттың демократиялық және бюрократиялық бастамаларының саналы сәйкестігін қамтамасыз етеді;
8. сайлаушылық пен тағайындаушылықтың үйлесіру қағидасы, бұл қағида мемлекеттік басқарудағы орталықтандыру мен орталықсыздандырудың тиімді байланысын білдіреді;
9. бағыныстылық қағидасы, бұл қағида мемлекеттік                  органдардың мемлекеттік аппараттағы әртүрлі деңгейде орналасқанын білдіреді /3, 22-23б./.

       ҚОРЫТЫНДЫ

       Қарастырып  өткен тақырыпты қорытындылай келсек,                 мемлекеттік аппарат дегеніміз – бұл мемлекеттік билік пен мемлекет функцияларын жүзеге асыратын мемлекеттік органдар жүйесі, басқаша айтқанда, мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын атқару билігі органдарының жүйесі.

       Сонымен, мемлекеттік аппарат өкілетті, атқару жане сот биліктерінің органдарына бөлінеді. Екіншіден, мемлекеттік органдар төменгі және жоғарғы органдарына бөлінеді. Үшіншіден, мемлекеттік органдар жоғарғы, орталық жане жергілікті органдарға бөлінеді.

       Ал, мемлекеттік органдар деп мемлекеттік  аппараттың өкімет билігіне өкілеттігі бар құрылымдық элементін айтамыз.  Мемлекеттік аппарат ұғымы мемлекеттік органдар түсінігінен ауқымды болып келеді. Екеуін шатастыруға болмайды.

       Кез келген елдің мемлекеттік аппарат  өз құрылымымен ерекшеленеді. Біздің Республикамыз егеменді, құқықтық мемлекет, демократиялық, зайырлы, әлеуметтік, тәуелсіз деп танылғаннан бері мемлекеттік аппаратта біршама өзгерістер болды. Осы өзгерістердің енгізілуімен мемлекеттік аппарат құрылымының әр элементі дербес, тәуелсіз кең өкілеттіктерге ие болды.

       Осы тақырыпта, жоғарыда айтылып кеткен ерекшеліктер мен өзгерістер  кеңірек  ашылды деп ойлаймыз. 
 
 
 
 
 
 
 

       Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 

1. Жоламан Қ. Д., Мұхтарова А. Қ., Тәукелев А.Н.

Мемлекет  және құқық теориясы. –Алматы, ҚазМу  баспа орталығы.                1999. 320б.

2.  Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік  қызмет туралы»                 Заңы. 27б.

3. Булгакова  Д.А. «Мемлекет және құқық теориясы».  Оқу құралы. Алматы. «Заң әдебиеті»  2004ж. 106б.

4. Ағдарбеков  Т. «Мемлекет және құқық теориясы» Оқулық. – Алматы: «Наз» баспа компаниясы, 2003. 328б.

5. Қазақстан  Республикасының «Парламенті және  оның депутаттарының  мәртебесі  туралы» Конституциялық Заңы. //Егемен  Қазақстан. 1995ж.              21 қазан.  3-5б.

6.  Қазақстан Республикасының Конституциясы. –Алматы, «Жеті жарғы».

2000ж. 48б.

7. «Қазақстан  Республикасының Үкіметі туралы»  Қазақстан Республикасының Конституциялық  Заңы. //Егемен Қазақтан 1999ж.                15 мамыр. 3-4б.

8. Қазақстан  Республикасының соттарының қысқаша  тарихи кезеңдері. Зерттеу нәтижесі. //Тураби. 1/2001 10-11б.

9. Амандықов  С.К. «Қазақстан Республикасының  Конституциялық құқығы». Оқу құралы. – Астана. 2001ж. 348б.

10. Мемлекет  және құқық негіздері. Оқулық. Алматы. 574б.

11. Қазақстан  Республикасының «Соттар және судьялардың құқықтық жағдайы туралы» Конституциялық Заңы. //Егемен Қазақстан. 2000ж.                28 желтоқсан. 3-4б.