Киын балалармен әлеуметтік жұмыс

В) Қыдырымпаздыққа, қаңғыбастыққа, қрлыққа, бұзақылыққа,.

    3. Жеке басының мінез-құлқын жөндеуге, өзін-өзі тәрбиелеуге талаптануы.

А) түзеуге талаптану, әрекеттенбеу;

Ә) мінезін түзеуге  сенімді, сенімсіз.

Б) мінез-құлқын жөндеуді ойластырмау, болашағына көз жетпеу, көз бояушылық жасау.

    4. Қиын балалардың жалпы адамгершілік қасиетіне мінездеме.

Әрбір қиын балаға жинақталған  мінездемелерді белгілі бір жүйеге келтіріп, оларды қайта тәрбиелеуде  жеке тәрбие жұмыстарын ғылыми тқрғыдан  ұйымдастырған жөн.    

 

 

 

 

III Қиын балаларды қайта тәрбиелеуде әлеуметтік педагогтың жұмысын жетілдіру шаралары.     

 

             Әрбір қиын балаға жинақталған мінездемелерді белгілі бір жүйеге келтіріп, оларды қайта тәрбиелеуде жеке тәрбие жұмыстарын ғылыми тқрғыдан  ұйымдастырған жөн.     Осы саладағы қайта тәрбиелеу әдісінің бірі- этикалық әңгімелесу, ол оқушыны зерттеп тануда, тәрбиелеуде, қайта тәрбиелеуде және жеке тәрбие жұмыстарында өз ерекшеліктерімен танылуда.

   Әңгімелесу – оқу-тәрбие процесінде ең қажетті құрал. Оқушының жеке уайым қайғысы, кейбір моральдық нормаларға жатпайтын іс-әрекеттері, жанұя жағдайындағы ыңғайсызкеліспеушілік қылықтары жайлы этикалық мәселелерді  оқушылар ұжымы арасында жария етуге болмайды немесе қиын баланың басынан өткен оқиғаны немесе әртүрлі жағдайлардағы дұрыс түсінуге әңгімелесу, сырласу арқылы көзін жеткізеді.

Сонымен қиын оқушылармен әңгімелесуге қойылатын талап, олардың дара және жас ерекшеліктерін жан-жақты білу қажет.

     Қиын балалармен тәрбие жұмыстарын жүргізуде  көңіл аударарлық әдіс-  олардың бейім- қабілеттерін ескеріп, қоғамдық мәні бар тапсырмалар беру және оларды педагогикалық талаптар қою.  Көптеген қиын балалардың мінез-құлықтар стеротипін өзгертіп адамгершілік қасиеттерге бағдар беруге олардың ұнамды психикалық күйлерін, яғни  қуанышты эмоциясын пайдалана білсек,  мектептегі қызықты да тартымды қоғамдық жұмыстарға белсенді қатыстыруға болар еді.

           Ата-ана мен педагогтың мақсаты, ұйымдасқан, бірлескен іс - әрекеттің белгілі бір кезеңі бойынша жүзеге асады. Дұрыс ұйымдастырылған жұмыс жасырын үйретушілік сипатқа ие.

Педагог отбасылық тәрбиенің  жағымды жақтарына сүйенеді. Оны  жан-жақты тартып, жағымсыз жағын жоюды қолданады.

 Ата-ана мен педагог арасындағы бір-біріне деген сенімділік бірінші және шешуші шарт.

Педагогтың  екінші бір  маңызды міндеті отбасын педагогикалық  бірлік- дағдылармен қаруландыру, оларды теориялық және практикалық түрде меңгеру.

Дұрыс ұйымдастырылған  педагогикалық қарым- қатынастың аяғы балалардың ғана емес жалпы сынып тәрбие жұмысына алып келеді.

Қиын балалардың өскен  ортасын яғни отбасының жай-күйін талдағанда, кейде отбасының өзі бала тәрбиесіне кері әсер беретіні анықталып отыр.

     Тиімді  тәжірибелі педагог ұзақ жылғы  бай тәжірибесін бала тәрбиесіне орынды жұмсай білсе, бұл салада оң нәтижелерге қол жеткізуі сөзсіз. Ал керісінше әйтеуір күнім өтсе болды деп, жалақының ықпалында кетсе, бұдан өзгелер тәрбие аларлықтай бір нәрсе шыға қоюуы қиын.  Қысқасы бұл кәсіп енжарлықпен селқостықты, жүрдім-бардым тірлікті көтермейтін кәсіп.

Тәрбиесі қиын балалар  әдетте өмір тәжірибесінің таяздығынан, ерік-күшін аздығынан кездескен қиыншылықты жеңе алмай, тағдырдың тәлкегіне түседі. Қиын балалар ұғымы 1920-1930 жылдарда тәрбие мәселесінде қолданып жүрді. 1950-1960 жылдары қайтадан қолданысқа енді. Ал қазір мұндай балалар көп.

«Қиын балаларды» екі  топқа бөлуге болады;

Біріншісі- тән кемтарлығы және жан-жарақаты барлар.

Екіншісі-  отбасында, мектепте тәрбиеленуден шет қалған, жеке басын қалыптастыруда сыртқы кері факторлардың, әлеуметтік жағдайының әсері болған  және өтпелі кезеңнің күрделілігінен мінезі дұрыс қалыптаспай қалған.

     

             3.1. Қиын балаларды қайта тәрбиелеу және коррекциялау жолдары, оларды жетілдіру жолы.     

 

Адамның баласын заман өсіреді. «Кімді-кім жаман болса, оның заманының бәрі кінәлі» деп  Абай атамыз айтқандай, бала тәрбиесіне бәріміз; мектеп, ұстаз, қоршаған орта, қоғам жауаптымыз.

  Ата-бабамыз бізден бұрын бала психологиясын танып, адамның  жан дүниесіне үңіле білген және оны ұрына білген. Мысалы, «баланы 5-7 жасқа дейін патшадай сила, 10-15 жасқа дейін құлша жұмса, 15-17 жасынан ақылға ақыл қосар дос, жолдасыңдай сыйла» деген ғибраты баланың даму психологиясын жас ерекшеліктеріне қарап, сипаттап,  саптап бөліп қойғандай. Осы кезеңдердің бірінен атап кетсек тәрбиенің күрт бұзылуы даусыз. Ал бұл қасиет дәл қазіргі уақытта бізге өте қажет; баланың ішкі дүниесіне үңіле білу, жан сезімін түсіну, ұғыну, оған көмектесу.

Орта білім дамыту тұжырымдамасында   «Қоғамымыздың ірге тасын нығайту мақсатында ең алдымен адамгершілік, ізгілік, имандылық тәрбиесін көркейту керек» делінген. Сондықтан қоғам талабына сай  психология, педагогика ғылымдарының жетістіктерін пайдалана отырып, дені сау, ұлттық сана-сезімі жоғары рухани  ойлау дүниесі биік, мәдениетті басқада игі қасиеттері қалыптасқан Қазақстан азаматын тәрбиелеу баршамыздың міндетіміз.

    Осынау өмірдегі  әрбір жасөспірімге тән қасиет-ешкімге бағынышты болмай, қатар құрбыларымен бірге ойнап, бірге күліп, ішкі жан сырларын да бірге бөлісу. Қоғамымыздың ірге тасын нығайту мақсатында жүруде.

 Педагогикалық шешім;

1. әрбір қиын баланы жан жақты зерттеп, мінез құлқының  бағыт бағдарын айқындау, оның ішіндегі адамгершілік ниеттегі  қасиетін іріктеп алу.
2. Әрбір оқушының адамгершілік сынды тәрбиелерін құра біліп, соның негізінде тәртіпті, айналасындағы өмірге дұрыс көзқарасты, ұжымшылдық, қарым-қатынас қалыптастыруды ұйымдастыру.
3. әрбір жеке адамның ерекшеліктерімен мүмкіндіктерін және шығармашылық талап-тілектеріне орай қабілетімен икемділіктерін дамыту, қоғамдық жұмыстарға қатыстыру.
4. кейбір қиын оқушылардың оқу тәрбие процесінде  және ұжымдық өмір  қатынастарына ұсқынсыз ауытқулықтар болса, дер кезінде қол ұшын беріп, одан сақтандыру.
5. дербес ерекшеліктерін ескеріп, оның адамгершілікті сыр сипатын, оқу тәрбие процесінде дамытуды ұйымдастыру.
6. отбасында, мектепте, қоғамдық орындарда қандай жағымсыз әдет дағдылар баланың мінез-құлқына, жріс-тұрысына әсер ететінін анықтау.
7. қиын баланың бағыт бағдарындағы  тіректі адамгершілік қасиеті болмаса, соның негізінде қайта тәрбиелеу процесін құрудың  программасын жоспарлау.
8. дербес ерекшеліктерін ескеріп, оның адамгершілікті сыр сипатын оқу тәрбие процесінде дамытуды ұйымдастыру мен басқаруда және жеке басын силау, оның дамуына объективті жағдайлар туғызу.      Мұғалім мен оқушылардың қатынасуында көптеген жағдайлар бар. Рухани өсімнің үздіксіздігі, кіші мектептер жасындағы оқушының бір қалыпты жетілуден бастап, тез секіріп үзіліп кететін жеткіншек мінезінің қалыптасуы, мұғалімге оқушымен көріп жүрген қатынасудың өзінде өзін тыныш сезіну мүмкіндігін бермейді. Жеткіншек жасөспіріммен қарым-қатынастың жетілуі олардың көңіл-күйінің төмендеуіне байланысты күрделіленеді – ол жеңіл және еркіндіктен бастап, тез жараланатын күйбелектікке дейін өзгеруі мүмкін. Педагог кез-келген нақты жағдайда дұрыс бағытталған оқушының көптеген сапаларын жұмсартуға арналған ерекше жалғыз қатынасу жолын таба білуі қажет. Педагог тәрбиеленушілерін өз сезімдерін басқара алуға, шындықты қабылдай алуға, басқа адамдармен қатынасуын бағалай алуға үйреткені жөн.

Жанұя, мектеп, көше –  бұл әр баланың қарым-қатынас  сферасының ең басты негіздері, бұл  сфералардың кейбір модификациясына  қарамастан, баланың қатынасу ортасы және өмірлік тәжірибесі аз, қажеттілігі  кішігірім, еркіндік оянуы мағынасыз, соған байланысты оның ішкі әлемі тіршіліктің салмақты қамымен, әлеуметтік жаупкершілікпен былғанбаған, қоршаған орта жабық немесе басқа кейіпте фантазия секілді қалыптасқан. Баланың ақылына барлығы қызық болып көрінеді. Өйткені өмірден алынған әсерлер түрлі болып келеді. Бұрынғы кездегідей қазір де балалар мейірімге, жанашырлыққа бейім: өр көкіректік, қызғаныш, ең күшті тұлға болуға ұмтылу секілді қасиеттер бар. Олар келеңсіз жағдайларды тез ұмытса, табыстарын ұзақ уақыт есте сақтайды.Олар пәктігімен, өзінділігімен, тез өкпелегіштігімен ерекшеленеді. Бірақ бала есейген сайын өз сезімдерін көрсетуге ұялады.

Осыдан көрініп қалатын дөрекілік, жоғары және терең сезімдерін ашық елемеу, өз-өзін қандай бағамен болса  да көрсеткісі келу пайда болады. Мұғалімге әсіресе өз тәрбиеленушілерінің кейбіреулерінің жанұясындағы, достарымен, немесе оқудағы келеңсіз жағдайы болған кездері қиын тиеді. Бұның барлығы өз оқушылармен қатынасу кезінде жоғары педагогикалық мәдениетті, шыдамдылықты, әдептілікті ең бастысы тәрбиеленушімен болып жатқан жағдайды түсіне білуді талап етеді.