Қазақстан Республикасында бүгінгі күннің жағдайында тұрғындарды әлеуметтік қорғаудың теориялық негіздері

ЕГЕМЕН ҚАЗАҚСТАННЫҢ САЯСИ ПРОБЛЕМАЛАРЫ

 

Қазақстан сыртқы саясат ведомствосының басшысы  Қасымжомарт Тоқаевтың Ұлыбританияға  жұмыс сапары аптаның басты саяси  оқиғасы ретінде бағалануда. “Үлкен сегіздіктің” белді мүшесі Британияның  дүниежүзілік саясат сахнасындағы негізгі ойыншылардың бірі екенін ескерер болсақ, бұл ел саясатының құлағын ұстап отырған лауазым иелерімен болатын кездесулердің мәні әрдайым айрықша назарда тұратыны түсінікті. 
Лондонға бұл жолғы сапары барысында Қасымжомарт Тоқаев Ұлыбритания сыртқы саясат ведомствосының басшысы Джек Стромен екі жақты келіссөздер өткізді. Дипломаттар Қазақстан-британ қарым-қатынастарының қазіргі жай-күйі мен келешегі төңірегінде келелі әңгіме құрды. Сұхбат барысында Орталық Азия өңіріндегі ынтымақтастық, сондай-ақ жаһандық күн тәртібінде, атап айтқанда таратпау мәселелеріне қатысты әлемді алаңдатып отырған белгілі жәйттер жан-жақты талқыланды. Дипломаттар екі жақты байланыстарда қол жеткен табыстарға қанағаттанушылық білдіретіндерін мәлімдеді. Министр Джек Строның 2004 жылғы ақпанда Қазақстанға сапарының нәтижелерін жоғары бағалай келе, біздің елімізде британдық тараптың қатысуын жандандыруға жәрдемдесуі құлаққағыс етілді. Байланыстардың тамырын тереңдетуге екі елдің саяси ерік-жігерімен бірге қомақты қаржы-экономикалық мүдделерінің жеткілікті деңгейі игі ықпалын тигізері анық. 
Әлемдегі демократиялық дамудың проблемалары төңірегінде ой қозғаған Британия дипломатиясының басшысы Қазақстанның саяси өзгерулер жасаудағы батыл қимылдары “көзге бірден байқалады” дегенді білдірді. Джек Стро мырза қазақстандық әріптесінің демократия қағидаттарына іс жүзінде беріктігін дәлелдеп келе жатқан елдерді қолдау қажеттігі жөніндегі пікірін толық қоштады. 
Министрлер қазіргі заманғы халықаралық қатынастардың ең өзекті деген мәселелері бойынша тараптар көзқарастарының ұқсастығын атап өтті. Ресми Лондон Қазақстанның таратпау режіміне, халықаралық лаңкестік пен экстремизм, есірткі тасымалы және де басқа бүгінгі адамзатты үрей құшағына итермелеп отырған зұлымдықтарға қарсы күреске қосып отырған үлесін жоғары бағалайды. 
 
Келіссөздер британ басшылығының Президент Н.Назарбаевты ағымдағы жылы Ұлыбританияға ресми сапармен келіп-қайтуға шақыруымен аяқталды. Сапар мерзімі дипломатиялық арналар арқылы анықталмақ. 
Сол күні әйгілі Букингем сарайында Қазақстан сыртқы саясат ведомствосы басшысының ағылшын корольдік отбасының мүшесі Йорк Герцогы (Элизавета Патшайымның екінші ұлы), Қазақстан-британ қоғамының тең төрағасы бекзада Эндрюмен кездесуі өтті. Жылы шырайда өткен бұл жүздесуде Қ.Тоқаев бекзада Эндрюге екі ел арасындағы мәдени байланыстарды нығайтуға қосқан зор рөлі үшін Елбасының алғыс сөздерін жеткізді. Салиқалы сұхбат барысында екі елдегі азаматтық қоғамдар арасындағы түрлі байланыстарды ынталандыру мақсатында аталған Қоғамның қызметін кеңейту жайына мән берілді.  
Йорк Герцогымен арадағы әңгімеде британ іскер адамдарының Қазақстандағы іс-қимылдарын ширату қажеттігіне назар аударылды. Мемлекет басшысының ұлттық экономиканы әртараптандыру және оны жоғары технология арнасына қою тұрғысындағы міндеттері бұған қолайлы мүмкіндіктер береді.  
Қасымжомарт Тоқаев Лондондағы “Директорлар институты” деп аталатын мәртебелі клубта британ бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерімен сұхбатында Қазақстанда либералды демократиялық қоғам орнатудың ауқымды істері жөнінде жан-жақты түсіндіріп, осы бағыттағы іс-шаралардың әлемдегі ықпалы аса зор британ баспасөзінде кеңінен жариялану жайынан ой бөлісті.  
Бұған дейін, сапардың алғашқы күндерінде, яғни 6 наурызда ҚР Сыртқы істер министрі Қ.Тоқаев британдық парламентарийлер – Қазақстан бойынша Партияаралық топтың мүшелерімен кездесті. 
Ұлыбритания Парламенті Сыртқы саясат жөніндегі комитетінің мүшесі сэр Патрик Кормак атынан берілген кешкі аста екі ел арасындағы саяси, экономикалық және гуманитарлық саладағы ынтымақтастықты тереңдету жолдары жан-жақты сөз болды.  
Қазақстан министрі британ депутаттарын Президент Н.Назарбаевтың халыққа Жолдауының негізгі ережелерімен таныстырып, экономикалық һәм саяси реформалардың жедел қарқынына назар аударды. Бұл орайда министр Мемлекет басшысының алға қойып отырған Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына ену жөніндегі стратегиялық міндетін жүзеге асыру жолында өзара ықпалдастықтың зор келешегіне тоқталды. Өйткені қазіргі кезеңде Қазақстанда британдық инвестициялар мен инновациялық технологияларды дамытуға қолайлы жағдайлар жасалған. 
Басқосуға Қауымдастар палатасының және Лордтар палатасының көрнекті өкілдері Либералды-демократиялық партияның экс-лидері Чарлз Кеннеди, лейборист-депутат, былтырғы жылы біздің елде өткен Президент сайлауына ЕҚЫҰ-ның қысқа мерзімді байқаушылар миссиясын бастап келген Брюс Джордж, депутат-консерватор Дэвид Тримбл, лордтар Андерсен, Килклуни және Фрейзер, сондай-ақ британдық танымал “Fіrst Magazіne” журналының бас редакторы Руперт Гудман және Ұлыбритания Премьер-Министрінің инвестициялар жөніндегі арнайы кеңесшісі сэр Андрю Вуд қатысты.  
Қазақстан сыртқы саясат ведомствосының басшысы “Каспий аймағы және Орталық Азия: аймақтық тұрақтылық, саяси және экономикалық өзгерістер” деген атпен Лондон қаласында 7 наурызда өткен ірі халықаралық конференцияның екінші күні негізгі баяндамашы ретінде сөз сөйледі. Бұл іс-шараны беделді “Wіlton Park” ұйымы ұйымдастырған болатын. “Қазақстан Каспий аймағының геосаясаты аясында” тақырыбындағы баяндамасын Қасымжомарт Тоқаев осынау ауқымды аймақтағы қауіпсіздік пен тұрақтылықты, экономикалық өркендеуді қамтамасыз етудегі еліміздің ұстанымын жеткізуге арнады. Шешен өз сөзінде Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі, көмірсутегі қорларын игеру және олардың әлемдік нарыққа тасымалдануына қатысты келелі мәселелерді кеңінен қозғады. 
Конференцияға қатысқан Еуропа мен Американың беделді ғылыми-зерттеу орталықтарының жетекші сарапшылары, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері, сондай-ақ Орталық Азия және Кавказдың саяси орталарынан келген мамандар Қазақ елінің кең ауқымды стратегиялық маңызды аймақтағы орнықты дамуды қамтамасыз етудегі талассыз рөлі жөніндегі пікірлерін ортаға салды.  
Конференция кезінде Қ.Тоқаевтың Еуропалық Одақтың Орталық Азия бойынша арнайы өкілі Ян Кубишпен екеуара кездесуінде еліміздің ЕО-мен ынтымақтастығы әңгіме өзегіне айналды.

Қазақстан Республикасында бүгінгі  күннің жағдайында тұрғындарды әлеуметтік қорғаудың теориялық негіздері [ 65 бет ]

Жоспар

ЖОСПАР 
 
Кіріспе. 
 
1. Қазақстан Республикасында бүгінгі күннің жағдайында тұрғындарды әлеуметтік қорғаудың теориялық негіздері. 
1.1 Тұрғындарды әлеуметтік қорғаудың түсінігі және мәні. 
1.2 Әлеуметтік қорғаудың әлемдік тәжірибесі. 
1.3 Аумақтық процесстердің тұрғындар өмірінің деңгейіне және сапасына әсері. 
 
2. Оңтүстік Қазақстан облысының халықты әлеуметтік қорғау жағдайына талдау. 
2.1 Еңбек ресурстарын талдау. 
2.2 Кедейлік пен жұмыссыздықты талдау. 
2.3 Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша ардагерлер, мүгедектер мен аз қамтамасыз етілген азаматтарға әлеуметтік қолдау көрсетілуін талдау. 
 
3. Әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру және Оңтүстік Қазақстан облысының аз қамтылған тұрғындары тобының өмір сүру деңгейін көтеру жолдары. 
3.1 Кедейліктің себептері және олардан өту жолдары. 
3.2 Оңтүстік Қазақстан Облысының халықты әлеуметтік қорғау саласының негізгі көрсеткіштерінің болжамы. 
3.3 Оңтүстік Қазақстан облысында аз қамтамасыз етілген азаматтарды әлеуметтік қорғаудың жүйесін жетілдіру жөніндегі ұсыныстар. 
 
Қорытынды. 
 
Пайдаланылған әдебиет тізімі

Кіріспе

КІРІСПЕ. 
 
Әлеуметтік саланы және адам ресурстарын дамыту Ќазаќстан үшін ұзаќ мерзімді басты мәселе болып саналады.Әлеуметтік мәселелер мемлекет үшін басты мәселелердіњ ќатарында болады және болып ќала береді. 
Әлеуметтік саладаѓы мәселелерді шешу аз ќамтылѓан азаматтарѓа әлеуметтік ќолдау көрсету үшін кешендік тілді ќолдануды талап етеді Осыѓан орай тұрѓындардын бұл топтарын әлеуметтік ќорѓаудын берік тетіктері ќажет. Мәселен зањдар арќылы бекітілген экономикалыќ ќұќыќтыќ және әлеуметтік толыќ жүйесінде. Бұл жаѓдай өмір фактілерін тұраќтандыруѓа ќарсы тұратын әрекеттерді іздестіруді талап етеді, олардыњ ішінде бірінші сатыда жұмыссыздыќ, инфляцияны тұрѓындардын кедейлігін жою тұрады және бұл жаѓдайда әлеуметтік ќорѓау біреуге арќа сүйеушілікті және адамдарды бірімен-бірін тендестіруге алып келмеуі тиіс. 
Ќазаќстан үшін нарыќтыќ ќатнастарѓа өту ұлттыќ экономиканыњ өзіне тән даму жолдарын іздестіруді ќажет етеді,бұл өз жаѓынан әлеуметтік саясаттыњ жања үрдістін ќұрастыруды керек етеді. Оныњ ішінде бүтіндігі және баланстануы адамдардыњ материалдыќ жаѓдайын ынталандырушы ќоса олардыњ рухани және жеке ќуатын ынталандыруда әсер етеді. Бұлдай саясат өзініњ күшіне енетін белсенді азаматтыњ жања түрімен байланысты болып олар үкімет мемлекетті өзініњ экономикалыќ және әлеуметтік ќұќыќтарын ќорѓаушы ретінде санайды.  
Ќазаќстанда әлеуметтік саясатты ќалыптастыру процессі тұрѓындарды әлеуметтік ќорѓаудыњ жања түрлерін оларды іске асырудын берік тетіктерін іздестіруді, сонымен ќатар әлемдік үлгілерге сай болуды талап етеді. Нарыќтыќ реформа әлеуметтік ќорѓау жүйесін ќұратын нарыќтыќ ќұрылымдарѓа келуді және одан туындайтын ќажетті экономикалыќ өзгерістерге оныњ дамуына кедергі жасамауды талап етеді. 
Бұл жаѓдайды ќамтамсыз ету үшін наќты баѓдар және тактикалыќ сипаттаѓы стратегиялыќ маќсаттар болуы тиіс. Бұндай жүйені ќалыптастыру әлеуметтік саясатты ќайта ќарастырумен және бірінші кезекте әлеуметтік ќорѓау субъектілердін ќызметін өз-ара ќайта бөлумен байланысты болады. 
Әлеуметтік ќорѓаудын маќсаттары бір жаѓынан белгілі бір себептерге байланысты ќолайсыз жаѓдайда ќалѓандарды ќорѓауда болса, келесі жаѓынан ќоѓамды әлеуметтік ќатты наразылыќтан әр түрлі деструктивтік оныњ ішінде экономикалыќ ортадан туындайтын әсерден ќорѓауда болады. Әлеуметтік проблемаларды аумаќтар дењгейінде шешу проблемалары үкіметтін негізгі маќсатты болып табылады. 
Әлеуметтік ќорѓаудын аумаќтыќ жүйесін жетілдіру әлеуметтік реформаларыныњ негізгі баѓыты болуы тиіс, себебі тек аумаќ денгейінде ѓана олардын әлеуметтік экономикалыќ табиѓи демографиялыќ, экологиялыќ және басќада ерекшеліктерін толыќ түрде есепке алуѓа болады, ал оларды орындау оларды ќанаѓаттандыратын тәсілдермен ұсыныстарды түзеу арќылы мүмкін болмайды. 
Ерекшеліктердіњ болуы, әлеуметтік ќорѓаудыњ ауырлыѓын мемлекетпен аумаќтарѓа ауыстыруды аумаќтыќ саясаттыњ мәнін көтеруді талап етеді. Осыѓан орай ќалыптасатын үрдісті зерттеу әлеуметтік ќорѓаудыњ аумаќтар дењгейінде және ќалыптасуыныњ және жетілуініњ жолдарын іздеудіњ ќажеттілігін мойындайды. 
Бұл дипломдыќ жұмыстын маќсаты тұрѓындарды әлеуметтік ќорѓаудыњ үрдісін және зањдылыѓын іздестірудін жолдарын аныќтауды көздейді және олардын негізінде әлеуметтік ќорѓаудын мемлекеттік және аумаќтыќ дењгейдегі ќызмет атќару тетігін және әлеуметтік ќорѓаудын тәрбиелік ќалпын түзуді талап етеді. Дипломдыќ жұмыс кіріспеден және үш тараудан,ќорытындыдан және пайдаланылѓан әдебиеттер тізімінен тұрады.

Қолданылған әдебиеттер

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ  
ТІЗІМІ. 
1. ’’Ќазаќстан Республикасы 2000-2004. Дамау маќсаттарында көмек көрсету бойынша БҰҰ рамалыќ баѓдарламасы’’ (ЮНДАФ). 2000 ж. 
 
2. ''Жарќын болашаќ үшін кедейшілікпен күресу. 2000 жылы Ќазаќстандаѓы адам дамуы туралы ұлттыќ есеп беру''. БҰҰ-њ даму баѓдарламасы. Алматы, 2001 ж. 
 
3. ''1999 жылы Ќазаќстанда адам дамуы туралы ұлттыќ есеп''. БҰҰ-њ даму баѓдарламасы. Алматы, 2000 ж. 
 
4. ''Кедейшілік сөйлейді''. САНДЖ агентігі. Алматы, 2001 ж. 
 
5. ''Әлеуметтік серіктестік мәселелері жөніндегі салыстырмалы зерттеулер мен зањдар''. Авт/ќұрастырушы Каролина Ньюман. Халыќаралыќ бейкоммерциялыќ ќұќыќ орталыѓы. 2000 ж. 
 
6. ''Оњтүстік Ќазаќстан облысыныњ халќын 2002-2005 жылдары әлеуметтік ќорѓаудыњ облыстыќ кешенді Баѓдарламасы''. 
 
7. ''Оњтүстік Ќазаќстан облысыныњ 2002-2005 жылдарѓа арналѓан мүгедектерді оњалту'' Баѓдарламасы. 
 
8. ''Оњтүстік Ќазаќстан облысыныњ 2003-2005 жылдарѓа арналѓан кедейлік пен жұмыссыздыќ төмендету'' Баѓдарламасы. 
 
9.''Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы''. ЌР Зањы 
 
10. «Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы ЌР Зањы іске асыру жөніндегі шаралар туралы». ЌР Үкіметініњ № 1685 ќаулысы 2001 жылы 24 желтоќсан. 
 
11. ''Ќазаќстанныњ үкіметтік емес ұйымдары: кеше, бүгін, ертењ''. Ќазаќстандаѓы БҰҰДБ, 2002 ж. 
 
12. ''Ќазаќстанныњ ауылдыќ аудандары: типологияныњ (тұрпаттаманыњ) жања аспектілері''. Ќазаќстандаѓы БҰҰДБ, 2002 ж. 
 
13. ''Ќазаќстан Республикасыныњ 2010 жылѓа дейінгі дамуыныњ стратегиялыќ жоспары'', 2001ж. 
 
14. Ќазаќстан Республикасыныњ «Наќты тұлѓаларѓа баѓыттал- 
ѓан мемлекеттік әлеуметтік көмек туралы».  
 
15. 2001-2005 жылдарѓа арналѓан Ќазаќстан Республикасыныњ «Анамен баланыњ денсаулыѓын ќорѓау» баѓдарламасы 2001ж. 
 
16. 2003-2005 жылдарѓа арналѓан Ќазаќстан Республикасыныњ кедейлікті ќысќарту туралы мемлекеттік баѓдарламасы. 2003ж. 
 
17. ''Оњтүстік Ќазаќстан облысыныњ әлеуметтік-экономикалыќ дамуы'' Ќазаќстан Республикасыныњ статистика жөнінлегі агентігі Оњтүстік Ќазаќстан облысыныњ статистика басќармасы, Шымкент, 2005 ж.  
 
18. «Жұмыспен қамту мәселелері сұрақтар мен жауаптарда». Оңтүстік Қазақстан облысы әкімшілігінің «Кадр» оқу-ақпарат орталығы мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны, Шымкент, 2004 ж. 
 
19. Қазақстан аймақтарының цифрлары. Ќазаќстан Республикасыныњ статистика жөнінлегі агентігі Оњтүстік Ќазаќстан облысыныњ статистика басќармасы, Шымкент- 2005  
 
20. «Оңтүстік-Қазақстан облысындағы халықтың тұрмыс деңгейі» Ќазаќстан Республикасыныњ статистика жөнінлегі агентігі Оњтүстік Ќазаќстан облысыныњ статистика басќармасы, Шымкент, 2005 ж.  
 
21. «Еңбек және халықты әлеуметтік қорғауды ұйымдастыру» Оңтүстік Қазақстан облысының еңбек және халықты әлеуметтік қорғау депортаменті, Шымкент, 2004 ж. 
 
22. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында» атты Қазақстан халқына Жолдауы, 2005 жылы 18 ақпан. 
 
23. «Ең төменгі күнкөріс деңгейі туралы» ҚР Заңы, Астана, 1999 жылы 16 қараша. 
 
24. Қазақстан Республикасының Халықты әлеуметтік қорғау тұжырымдамасы, ҚР Үкіметінің 2001 жылғы 27 маусымдағы № 886 қаулысы. 
 
25. Әлеуметтік реформаларды 2005-2007 жылдар аралығында одан әрі тереңдетуге арналған Бағдарлама.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қазақстанда социологиялық көзқарастардың қалыптасу негіздері 

 

Социологияның ғылым ретінде пайда  болуына алдымен әлеуметтік-саяси  және социологиялық идеяларды қалыптастыратын  әлеуметтік ойдың даму кезеңі негіз  болған. Социологиялық ой қоғам, оның өзара байланыстары, әлеуметтік қатынастар, әлеуметтік шынайылықтың теориялық конструкциясының құрылымы туралы көзқарастардың, ұғымдардың жиынтығын білдіреді, ол белгілі бір тарихи уақыт ішінде белгілі бір әлеуметтік-саяси және экономикалық жағдайларда қалыптасады. Ол заңдардың, механизмдердің, зерттеу амалдарының айқын ресмиленген және қатаң жүйесін қалыптастырудың негізі болып табылады.

Батыстың  социологиялық тұжырымдамаларының қалыптасуы мен дамуы ерекшелігі бірқатар теорияларда көрініс табатын өнеркәсіптік капиталистік қоғам дамуының тарихи кезеңдерімен байланысты. Ресейде социология "ұлттық өзіндік сана нысанына”, "ресейтануға” айналды. Социологиялық ойды зерттеушілер жазғанындай, орыс социологы (әлеуметтік философы) "жалпы қоғамды”, "жалпы әлеуметті” және т.б. сирек зерттеген, ол Ресейді зерттеген, тіпті абстрактілі ұғымдарды қолданған кезде де бұл оның тарапынан "таза ғылымға” жасалған саналы немесе еріксіз құрмет болатын, ал іс жүзінде ол не Ресейді, не жалпы әлемді тұтасымен қарастырған болатын [1, 255-б.]. Орыстың социологиялық ойы "өзіндік зерттеумен”, "өзіндік рефлексиямен” сипатталады - бұл оны идеялық және рухани жағынан қазақ ағартушылығымен және қазақстандық ойшылдардың әлеуметтік-саяси ілімдерімен жақындастыра түседі.

Қазақстанда әлеуметтік ойдың қалыптасуы қазақ халқының қоғамдық және әлеуметтік болмысының, дүниетанымының, әлеуметтік құндылықтар жүйелерінің айрықша нысандарына байланысты өзіндік ерекшеліктері бар. ХІХ ғасырдағы - ХХ ғасырдың басындағы әлеуметтік және әлеуметтік-саяси ілімдер қалыптасуының объективті шарттары мынадай факторлар болды: 1. рухани көтерілу - мәдениет, тарих, жаратылыстану, әдебиет өркендеді, сондай-ақ халықтың саяси және әлеуметтік санасы сапалық жаңа деңгейге көтерілгені атап өтілді; 2. әлеуметтік-саяси даму - Қазақстандағы патшалық отаршылдық саясат әкімшілік, сот нормалары арқылы қоғамдық құрылымның дәстүрлік нысанының өзгеруіне әкеп соқты.

ХІХ ғасырдың аяғында Қазақстанның қоғамдық ойында қазақ ағартушылығы қалыптасты, оның жарқын өкілдері Шоқан Уәлиханов (1835 - 65), Абай Құнанбаев (1845 - 1904), Ыбырай Алтынсарин (1841 - 89) болды. Қазақ ағартушылығының философиялық мұрасы Қазақстан ғылымында кеңінен зерттелген, онда қазақ ағарту ісінің екі кезеңі қарастырылады:

1. Классикалық кезең - Ш.Уәлихановтан, А.Құнанбаевтан және Ы.Алтынсариннен бастау алады;

2. Дамыған ағарту ісі кезеңі. Оның өкілдері М.Сералин, С.Торайғыров (1893 - 1920), С.Дөнентаев [2].

Белгілі ғалым С.Зиманов ағарту ісінің даму процесі кезең-кезеңімен өтеді: білім  беруді насихаттаудан бастап саяси бостандықты талап етуге және оған қол жеткізу үшін күресуді талап етуге дейін деп жазады. Сонымен қатар, ағарту ісіне баға бере отырып, зерттеушілер қандай да бір ұлттық "негізде” пайда болған кез келген ағарту идеологиясы өзінің мәні бойынша интернационалдық болып табылады, себебі ең алдымен ұлттық емес, әлеуметтік және ұлттықтан жоғары проблемаларды, яғни буржуазиялық қоғамдық қатынастардың қалыптасу дәуіріндегі түбегейлі әлеуметтік проблемаларды күн тәртібіне қояды деп жазады. ХІХ ғасырдағы қазақ ойшылдарының қызметі жалпы ағартушылық, әлеуметтік проблемаларды өз елінің экономикалық, әлеуметтік-саяси және рухани жағдайлары арқылы шешуге бағытталды [2, 10-б.].

Ағарту  философиясына тән белгі бұқара халықты білімге, білім беруге, мәдениетке, озат идеяларды қабылдауға және т.б. жұмылдыру болып табылады. Сол кездегі қоғамдық ой алдында тұрған басты мәселе қоғамның әлеуметтік прогресі және оны дамыту проблемалары болды. Ағартудың әлеуметтік философиясында қоғамдық қатынастардың даму деңгейі, меншік нысандары, қоғамның әлеуметтік құрылымы, таптар және қоғамның таптық жіктелуі, әлеуметтік теңсіздіктер және оны жоюдың жолдары, мемлекет және мемлекеттік басқару нысандары, отбасы және қоғам, қоғам және жеке тұлға туралы мәселелер, сондай-ақ оқыту, тәрбие және педагогика мәселелері қамтылған [3, 75-б.]. Сонымен қатар, билік пен басқарудың айрықша құзырлығын, қоғамның саяси ұйымын және ондағы режимді талқылай отырып, ағарту ісі қоғамның сезімтал тұстарын қозғамай тұра алмайды және мемлекеттік билікке сөзсіз қарсы келеді. Егер де ол мемлекеттік биліктің қызметіне ықпал етуге ұмтылса, онда ол оған оппозицияда болады [4, 8-б.].

Қазақстандағы социологиялық көзқарастардың қалыптасу  процесі Батыс Еуропада социологияның  ғылым ретінде қалыптасуымен  қатар жүрді. Қазақ ойшылдарының теориялық мұраларын шартты түрде үш бағытқа бөлуге болады. Бірінші бағыт Ыбырай Алтынсариннің, Шәкерім Құдайбердиевтің, Ахмет Байтұрсыновтың (1873 - 1938) білім (білім беру) социологиясы саласындағы еңбектерімен және қызметімен байланысты. Олар білімді, оның әлеуметтік маңыздылығы мен құндылығын насихаттауды мақсат етті. Ыбырай Алтынсарин бұл проблемаға адам жасының психологиясы мен әлеуметтік педагогика тұрғысынан қарады.