Негізгі бөлім

2.2 Қазақстанда есірткі  нарығымен күрес  шаралары 

       "Еліміздің барлық ірі облыс орталықтарында қазір өзіндік дербес есірткі нарығы қалыптасқан, апиын мен героин сататын аймақтық және халықаралық тасымал желілері жұмыс істейді деген деректі қынжыла айтуға мәжбүрміз". Бұл туралы бүгін ҚР ҰҚК-нің халықаралық есірткі саудасымен күрес басқармасы бастығының орынбасары Исатай Советов атап көрсетті.

        Орталық Азия аймағының аумағында мемлекеттердің ұйымдасқан қылмыстық құрылымдарын біріктірген тұрақты халықаралық есірткі сатушы желі қалыптасқаны "есірткі экспансиясының қаупін" арттыра түсуде". "Соның салдары іспетті нашақорлық эпидемиялық сипатқа көшті: жылдың басындағы жағдаймен еліміздегі кәмелеттік жасқа жетпеген, 15 пен 17 жас аралығындағы есірткіге тәуелділердің саны өткен жылғы осы мерзімдегі көрсеткішпен салыстырғанда 3 есе, 14 жасқа дейінгілердің саны 5 есе өскен, бұл - тек ресми мәліметтер ғана". Іс жүзінде есірткіге тәуелділердің саны түрлі мәліметтерге сәйкес рессми саннан 3-10 есе артық.

       "Аймақтағы елдер оңтүстіктен қуатты қысымға ұшырауда". "Есірткі саудасымен күреске бағытталған кез-келген шара Ауғанстан проблемасы шешілмейінше тиімді болмайды. Өйткені, қазіргі жағдаймен елімізде таралу ауқымына қарай да, есірткі саудасына бой ұру деңгейіне қарай да Ауғанстаннан шыққан апиын тобына жататын есірткі контрабандасына қатысты қылмыстық әрекеттер айрықша қатер төндіруде".

     Есірткі Астана мен Алматы қалаларында жыл өткен сайын ұлғайып келедi. Астана қаласы нашақорлардың саны бойынша республикадағы төртiншi орында екен. Қазақстанда ресми мәлiмет бойынша 5 мыңға жуық жасөспiрiм есiрткi тұтынса, солардың iшiнде токсикомандармен қосқанда 137 бала Астанада тiркелген. Астанадағы нашақорларды емдейтiн диспансердiң бас дәрiгерi Ольга Комарованың айтуынша, барлығы қалада ресми мәлiмет бойынша 3 жарым мың адам тiркеуде тұр. Жыл сайын олар 10-12 пайызға өсiп отырады дейдi дәрiгер. Есiрткi заттарын пайдалану жолында ақша үшiн нашақорлар көптеген қылмыстық iстерге баруда. Сонымен қатар, гигиеналық тазалықтың сақталмауынан оңайдан жазыла қоймайтын түрлi ауруларды да сол нашақорлар таратуда. Әлеуметтiк құрамы бойынша iндетке шалдыққандардың 74 пайызын нашақорлар құрайтын көрiнедi.

     Дәрiгерлердiң  пiкiрiне сүйенсек, жасөспiрiмдердiң көбiсi героин және синтетикалық есiрткiнi көп  пайдаланады. Бұның аяғының не болары белгiлi... Яғни, мөлшерiн асырып тұтынған адам өлiмi, ерте жаста мүгедек болу немесе ұзақ уақыт бойы емделуге тура келедi.

     Нашақорлардың басым бөлiгi қалалықтар. Оған ата-анасының баласын тым еркелетiп жiбергенi себеп болар. Бiр-екi баласына барлық жағдайын жасап, сұрағанын берiп  жаман үйреткендiктен бе қаланың  баласы есiрткiге құмар болады. Олардың  ойы зерек, айналадағы түрлi ақпараттардан  хабардар. Сондықтан елiктеушiлiк  те басым болып келедi дейдi сарапшылар. Есiрткi қазақ жастарының iшiне дендеп енiп барады деуге болады. Қыз-ұл деп бөлмейтiн бұл зауал кең  тарап жатыр. Бұрынырақта есiрткiнiң  таралуы тек қалаларда кездессе, қазiр түкпiрдегi қаймағы бұзылмаған қазақы ауылдарға да жеттi. Мысалы Оңтүстiк  Қазақстан, Қызылорда, Жамбыл облысы ауылдарынан  қалаға келiп емделушiлер көп.

     Көп жастардың аузынан: «Бұл жай ғана шөп. Аздап басың айналады. Ертесiне басыңның ауырғаны болмаса, ешқандай тәуелдiлiк  жоқ» деген сөздердi жиi естимiн. Демек, олар бұны уақытша ермек деп түсiнедi. Оның артында не тұрғанын естiгенмен, мән бере қоймайды. Мамандардың мәлiмдеуiнше, бұрынғыдай апиын емес, қазiр жасөспiрiмдер күштiсiн - героиндi пайдаланады.

     Полиция өкiлдерi осы ауыр есiрткiнiң көбеюiнен  қауiптенiп отыр. Нарколог дәрiгерлердiң  мәлiмдеуiнше, бiр грамм героин 8 нашақорға  бiр мәрте егуге жетедi. Қазiргi таңда iрi қалаларда түрлi ойын-сауық  орындары жетерлiк. Ол жердi, әрине, жастар жайлайды. Iшкi iстер министрлiгi өкiлдерiнiң  айтуынша, есiрткi тарату қылмысы осындай  жерде басым. Полиция күшiмен Қазақстанда  мыңға жуық көңiл көтеру мекемелерi тексерiлген. Олардың бiразында есiрткi тұтынған адамдар анықталды. Бiрақ, заңдардағы олқылықтың кесiрiнен клуб иелерiн жауапқа тарта алмаймыз дейдi полиция өкiлдерi. Әкiмшiлiк кодекстiң 319-бабымен жауапқа тартуға болады. Бiрақ, онда осы басшылар нашақорлықтың  барлығын бiле тұра шара қолданбаса ғана жауапқа тартылады делiнген. Полиция  таратқан ақпаратқа сәйкес, Қазақстанда  жыл сайын 20 тоннаға жуық әртүрлi есiрткi алынады. Ресми көрсеткiштердi тек он еселегенде ғана нашақорлар санының нақты көрсеткiшiн елестете аламыз, дейдi мамандар. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Қорытынды 
 

      Қазіргі кезде заңсыз есірткі айналымының ғаламдық жүйесіне кіріккен Қазақстан Азиядан Европаға жүк тасымалдайтын бірден-бір қолайлы дәліздің рөлін атқаруда. Есірткінің ошағы-Ауғанстанда өндірілетін есірткінің

5-15 пайызы  әйгілі Жібек жолымен, яғни  қазақ даласы арқылы өтеді  екен.

Бұл- ауған  апиыны тасымалданатын әлемдегі ең негізгі  үш бағыттың бірі. БҰҰ-ның мәліметтері  бойынша 1 гектар жерге апиын еккен  ауғандық шаруалардың табысы 1 гектардан  жиналған бидайдан түсетін табыспен салыстырғанда бірнеше есеге  көп екен. Осыған орай, еліміздегі құқық  қорғау органдарының негізгі күші ірі  есірткісі жасаушылармен қылмыстық  топтарды құрықтауға жұмылдыруда. ІІМ- нің деректері бойынша соңғы  уақытта 9 қылмыстық топтың жолы кесілген. Биыл есірткі сатумен айналысқан 2 аса ірі ұйымдасқан қылмыстық  топ құрықталып, 1600-ден астам есірткіге  қарсы қылмыстар ашылған. Еліміздегі барлық құқық қорғау органдары бірігіп, заңсыз айналымнан 28 тоннаға жуық есірткі  түрлерін тәркілеген, бұл көрсеткіш  өткен жылмен салыстырғанда 20 пайызға  көп екен. Онымен қоса, 2008 жылы Қазақстандық Орталық Азиядағы бес елдің ішінен героиннің  үштен бір бөлігі тәркіленген. Бұл көрсеткіш есірткі нарығы мен транзиттік әлеуеті бізден он есе үлкен Ресейдегі көрсеткішпен теңесіп тұр.

       Соңғы жылдары Ауғанстан мен  Пәкістан аумағынан төнген қауіптің  ұлғаюына байланысты ел Үкіметі  нашақорлық пен есірткі бизнесіне  қарсы басты үш бағыттқа негізделген  іс- шараларды қолға алып отыр. Олар: бірінші бағыт-АҚШ, Германия, Ресей, Қытай және Орталық Азия  елдерінің арнайы қызметтерімен  бірлесіп ауған және Пәкістан  жерінен Қазақстанға бағыт алатын  есірткі жолын кесу үшін ынтымақтық  әрекеттер жүргізу, екіншісі-оңтүстіктегі  шекарада бақылауды және жедел  іс-қимыл жасауды күшейту. Үшінші  бағыт-еліміздің аумағында, әсіресе  Алматы, Шымкент, Қарағанды, Астана  қалаларында жедел іздестіру  іс-шараларын ұйымдастыру.

      Былай қарағанда тұрмыстық тұрпатынан  гөрі саяси сипаты басым болып  кеткен нәубеттен қауіп-қатер  мол. Біріншіден, есірткі саудасы  Қазақстан, Ресей және Беларусь  үштігінің біртұтас кедендік  одағын құруға кері әсерін  тигізіп отырғаны белгілі. Қазақстан  Үкіметі үш ел арасындағы келіссөздер  процесін жеделдетуді қалап отыр.

   Өйткені соңғы кездері еліміздегі  есірткінің шырмауына түскендердің  саны өсіп келе жатқаны алаңдатушылық  туғызуда. Сондықтанда ақ ұнтаққа  оп-оңай елітіп кететін жас  ұрпақпен тәрбие жұмысы күшейтілуде.

   Мектептерде жасөспірімдерді есірткі  ортасынан қорғайтын инспекторлар  институты дамып келеді. Екіншіден  жастар көп жиналатын ойын-сауық  орындарында бақылау іс-шаралары  күшейтіліп, есірткі тұтыну фактілері  анықталуда.

      ІІМ жасөспірімдерді түнгі сағат  22-ден таңғы 06-ға дейін көңіл  көтеретін мекемелерде жүрілуіне  шектеу қоятын заң жобасын  дайындады. Қазіргі кезде бұл  заңның жобасы Парламенттің қарауында  жатыр. Жасөспірімдерге арналған "комменданттық сағат" енгізу тәсілі Ресейдің бірқатар аймақтарында қабылданып, өзін-өзі ақтап шығыпты. Үшіншіден, оқушылар мен студенттер арасында нашақорлықты ушықтырмау үшін оқу орындарында қабылданар кезде қан құрамындағы есірткіні анықтайтын арнайы тестен өткізу ережесі бекітілген. Бұл жоғарыдағы нақты мысалдарды келтіріп отырған себебіміз, адам санасын түбегейлі улайтын қауіпті кеселден келер ұрпақ өкілдерінің бойларын аулық ұстауға бейімделуі керектігі.

       Жастар еліміздің ертеңгі жарқын  болашағы десек, олар болашаққа  саналы да салауатты, қажы-қайраты  мығым, дені де делі де сау  күйінде жетуі керек.

     Нашақорлық-бүкіл жұртшылық болып  күресетін, қоғамға да адамзатқа  да қауіпті кесел. 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Қазақстан Республикасында нашақорлыққа және есiрткi бизнесiне қарсы күрестiң 2009 - 2011 жылдарға арналған бағдарламасы, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2009 жылғы 27 мамырдағы N 784 Қаулысы
2. Баландин А., Баландина Л., Джанибеков В. Самые опасные наркотики. — Изд. «Гроссмедиа», 2008
3. Сердюкова Н. Б. Наркотики и наркомания. Ростов н/Д., 2000
4. Егемен Қазақстан газеті. 2006 №25