Қазақстан және Түркия қатынастары

     Түркиядағы қазақ диаспорасы екі ел арасындағы байланыстардың одан әрі нығаюына өзіндік үлес қосып отыр. Бүгінгі таңда Түркиядағы қандастарымыздың мақсаттарының бірі – Қазақстан мәдениет орталығын ашу.

3. Қазақстан-Түркия арасындағы туристік байланыстар

      Қазіргі уақытта туристік жолмен дүниежүзінің бірқатар мемлекеттері жақсы дамып, мемлекеттік бюджетке көптеген кіріс кіргізуде. Олардың қатарында туристік жолмен көптеген елдермен тығыз байланыс орнатқан Түркия мемлекеті де бар.  Бұл мемлекетте туризм  мемлекет бюджетіне өте үлкен кіріс кіргізетін негізгі экономикалық саласы болып табылады.   Түркия шоп-турларымен белгілі. Сондай-ақ мемлекет отельдері дүние жүзінде комфортты отельдердің бірі болып келеді. Бірақ ең бастысы тарих және архитектура ескерткіштері көп шоғырланған мемлекет болып табылады.

           Түркияда туризм нақты елдің және оның халқының тарихымен, мәдениетімен, салт-дәстүрлерімен, рухани, сонымен қатар діни құндылықтарымен танысуға барша мүмкіндік бере отырып, мемлекет қазынасына пайда әкелетін жүйе ретінде дамуда. Пайда келтірумен қатар, туризм елдің әлем қауымдастығы мен азаматтар алдында танылуының алып факторы болып табылады.

  Қазіргі уақытта туроператорлардың көпшілігі Жерорта теңізі елдерімен жұмыс жасауда. Ол елдер арасында Түркия аса танымал.

  Түркия дүние жүзінде туристерді ең көп тартатын мемлекеттердің бірі. Туристерді ең көп қабылдайдын елдер арасында Түркия үшінші орынды алады. Жыл сайын бұл мемлекетке әлем туристердің 46% келеді.

  Түрік Республикасы Кіші Азия мен Шығыс Фракия жерінде Еуропа мен Азия аралығында Дарданелла, Мәрмәр теңізінің және Босфор сулары екі құрлықты бөлетін жерде орналасқан мемлекет. Елдің мәдениеті уникалды, ал тарихы ежелгі Византия тарихы сияқты бай мемлекет. Түркия жағалаулары Клеопатра, Ескендір Зұлқарнайын сияқты ұлы тұлғалар есімдерімен байланысты. Түркия дегенде Апостол Павел мен оның «Ефесеняндарға жолдауы», Гай Юлий Цезарьдің «Veni. Vedi. Vici.» сөздері, яғни «Келдің. Көрдің. Жеңдің» деген сөздері Зела деген жерде  Анкараның қасында пайда болған сөздері еске түседі.

   Түркия шоп-турларымен белгілі. Сондай-ақ мемлекет отельдері дүние жүзінде комфортты отельдердің бірі болып келеді. Бірақ ең бастысы тарих және архитектура ескерткіштері көп шоғырланған мемлекет болып табылады.

   Түркия – мозайкалы ел. Ол құрлықтық және аралдық бөліктерден тұрады. Ауылдары мен жағалаулары бір-бірінен ерекшеленетін тұрпат пен мінезге ие. Бір-біріне жақын орналасқан тарихи қалалардың өздері де айырымашылықтарға толы: біреуі шығанақ жағалауында салынып, құмды жағалауы және кең жағажайларымен тамсандырса, келесі теңізге қырлар бойымен саты-көшелер арқылы көтеріле биік жартастардан қарайды; үшіншісі фешенебельді қонақ үйлері мен мейрамханалары бар әсем кеме-клубына айналған.

   Қазіргі таңда, Түркиядағы туризмнің   дамығаны соншалықты, тiптi қалталы туристерден бастап қалтасы жұтаңдау қонақтардың көңiлiнен шығудың амалдары барынша жақсы жолға қойылған. Жалпылама туризм жайлы айтсақ, бiр туристiк турдың пакетi 1000 долларға шамалас. Бiрақ жыл сайын ел бюджетiне түсетiн пайданың өзi 20 миллиард долларға дейiн жетiп қалады. Бұл Түркияның туризм министрлiгi туристердiң жас ерекшелiктерiмен де санасып, қызмет көрсетудiң түр-түрiн ұсынады. Мұстафа Мұтлының айтуынша, егде жастағы адамдар көбiне Стамбұл мен Кониядағы тарихи сарайлар мен ескерткiштердi көруге ұмтылса, жастар мәдени ескерткiштерден гөрi теңiз суының бойында шомылып, қайықта жүзудi ұнатады екен. Өз кезегiнде елдiң туризм саласы шетелдiктерге барлық демалыс түрлерiн ұсынады: қысқы туризм – шаңғы тебу, жазғы туризм – теңiз бойында шомылу, мәдени-архитектуралық туризм – тарихи сарайларға серуен жасау, тағысын тағылары… Мұның бәрi де туристiң жақсы демалып, келесi жылы елге қайта келуi үшiн жасалынған сияқты.Осыған байланысты, бұл жұмыста Түркияның турістік жағдайын және оның халыққа маңыздылығы ашып көрсетіледі.

4.Мәдени  қарым-қатынастары

    Еліміздің Түркия Республикасындағы Елшілігінде Қазақстан мен Түркия арасында дипломатиялық қатынастар орнағанының 20 жылдығына орай мерейтойлық конференция және салтанатты қабылдау болып өтті.

     Іс-шарада түрік саяси олимпінің «дуайені» - Түркияның 9-шы президенті Сүлеймен Демирел, ТР Парламентінің бұрынғы төрағасы Көксал Топтан, ТР Президенті әкімшілігінің басшысы Мұстафа Исен, биліктегі Әділет және даму партиясы (ӘДП) төрағасының орынбасары Хусейн Челик, ӘДП Бас хатшысы, Қазақстан-Түрік парламенттік достық тобының төрағасы Халюк Ипек, ТР Мәдениет және туризм министрінің бірінші орынбасары, ТР Сыртқы істер министрінің орынбасары, Түркияның мемлекеттік «ТРТ» телерадиокомпаниясының және мемлекеттік «Анадолы Ажансы» ақпараттық агенттігінің бас директорлары, сондай-ақ Түркияның іскер, мәдени, академиялық топтары мен БАҚ өкілдері қатысты.

    Тарихи айтулы күнге орай Қазақстанның Түркиядағы елшісі Ж.Түймебаев сөз сөйлеп, Қазақстан мен Түркия ынтымақтастығының негізгі кезеңдеріне, екіжақты ынтымақтастықтың жай-күйі мен келешегіне, екі ел арасындағы өзара тиімді экономикалық, ғылыми-мәдени және гуманитарлық байланыстарды нығайту мүмкіндіктеріне назар аударды.

     Өз сөзінде Түркияның 9-шы президенті С.Демирел екі бауырлас ел арасында дипломатиялық қатынастардың орнағанына 20 жыл толғанын мерекелеудің маңызын атап өтті және осы кезең ішінде біздің еліміздің саяси және экономикалық жетістіктерін жоғары бағалады. «Қазақстан әлемдік аренадағы саяси салмағы мен беделі жылдан-жылға өсіп келе жатқан ірі мемлекеттердің бірі болып табылады. Менің бауырым және досым, құрметті Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың ұлы үлесі осы», - деп атап көрсетті Түркияның бұрынғы президенті.

      Ол қазақстандықтарға табыс тіледі және Қазақстан-Түрік ынтымақтастығының одан әрі нығаюына сенім білдірді.

Түбір бір тектес екі ел арасындағы саяси-экономикалық, мәдени-рухани байланыстардың көпіріне айналған ақпараттық саяси кеңістік те осынау байланыстардың өзіндей жыл санап мығым тартып, сапалы да салиқалы ақпарат алаңы қалыптасып келеді.

ХХІ ғасыр  басы – екі ел арасындағы саяси  және экономикалық, қоғамдық және әлеуметтік қарым-қатынастардың жаңа кезеңі басталғанының куәсі. Оған дәлел, Түркия Н.Назарбаевтың түркітілдес елдер Парламенттік Ассамблеясын құру жөніндегі бастамасын қолдайды. Бүгінде екіжақты ынтымақтастық саясат, сауда-экономикалық, мәдени-гуманитарлық салаларда дамуда. Парламенттік байланыстарды дамыту, ТҮРКІСОЙ аясындағы өзара қарым-қатынастар, мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық мәселелері келіссөздердің маңызды тақырыбы болып отыр.

Бүгінде Қазақстан және Түркия елдері арасындағы ақпараттық қарым-қатынастың қалыптасып, дамуында ең жетекші орында бұқаралық  ақпарат құралдары тұратыны сөзсіз. Қазақстанда алғаш болып екі ел арасындағы ақпараттық кеңістікке жол салған республикалық деңгейде басылымдардың бірі – «Қазақстан Zaman» халықаралық газеті және «DA Қазақстан» халықаралық мәдени-интеллектуалды журналы. Аталған халықаралық басылымдардың Қазақстан ақпараттық кеңістігіндегі түркі мәдениеті мен өркениеті да«Келешек үшін бәріміз жауаптымыз!». Бұл «Қазақстан Zaman» халықаралық саяси-қоғамдық газетінің ұстанымын айқындаушы ұраны. Түркі әлеміне ортақ рухани және мәдени құндылықтармен қатар, еліміздің тәуелсіздігі мен дамуын шынайы тілектес дос ниетімен қолдап-қуаттайтын, бағамдап-бағдарлап баға беретін басылым беттерінде салиқалы да сындарлы материалдар легі үзілген емес. Басылым тәуелсіздік алған жылдары, яғни 1992 жылы 17 қаңтарынан бастап қазақстандық баспасөз нарығында жарық көрген бірден бір халықаралық газет ретінде танымал.

Қазақ және түрік тілдерінде жарық көретін  «Қазақстан Zaman» газетінің беттерінде түрік жұртына ортақ ақпараттық және рухани дүниелердің алаңы  қалыптасып келеді. Басылымның «Ақпарат», «Саясат», «Қоғам», «Жер жаһан», «Білім және ғылым», «Түркі дүниесі» , «Аймақтар айнасы», «Қамшыбасар», «Жанайқай»,  «Ұлттық мүдде», «намысың қайда, қазағым», «Тіл», «Отбасы», «Алаша әлемі», «Тарих», «Таным» т.б. айдарлары қазақ және түрік қоғамындағы жылдам ақпараттар, елеулі оқиғалар мен рухани жаңалықтардың жаршысына айналып отыр.

Бүгінде апталық газет Қазақстан  мен Түркия арасындағы ақпараттық кеңістіктің ұлғайып, халықаралық сипат алуына ықпал етуде. Мәселен,  «Түркі дүниесінде» «Түркі әлемі  өркениниеттер диалогында», «Түркі жұртының жаһан көшінде бірігуі» сияқты мақалалар циклі Алматыда өткен түркі елдері ғалымдарының халықаралық жиынынан, сондай-ақ Қарағандыда өткен Түркия Республикасының апталығы күндерінен жарияланған материалдар ақпараттық үндестіктің бастауы болмақ. 

«DA Қазақстан» халықаралық мәдени-интеллектуалды журналы Еуропа және Орталық Азияның  түркі тектес елдерінің ақпараттық рухани алаңына айналып отыр. Басылымның  қамтып отырған аумағы да өзінің көтеретін жүгіндей. Өйткені «DA» Диалог Еуразия Платформасы үндестіктің, жалғастықтың, сабақтастықтың ортақ  ақпараттық алаңына айналып отыр. Бүгінде Албания, Македония, Румыния, Босния, Герцеговина, Түркия, Әзербайжан, Қырғызстан, Қазақстан, Молдова,  Моңғолия, Нахчеван, Ресей Федерациясы, Дағыстан, Татарстан, Тува, Новосібір, Тәжікстан, Түркменстан, Украина сияқты елдердің масс-медиа нарығына таралып отырған «DA» басылымы түркі өркениетінің жалпыадамзаттық рухани құндылықтарының насихатшысы, жаршысы.

ҚОРЫТЫНДЫ 

     Түркия - Қазақстанның тәуелсізідігін алғашқы болып таныған ел. Бүгінгі күні екі ел арасындағы түрлі саладағы қарым-қатынас жақсы дамып келеді. Қазақстанда түрік фирмалары құрылыс салуда ерекше белсенділік танытып отыр, ал мәдени салада түріктер Қазақстандағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесіне ерекше көңіл бөліп, оны жөндеу жұмыстарына қаржы бөлген еді.

     Сондай-ақ, екі мемлекет арасында саяси, экономикалық, білім және ғылым саласындағы әріптестік, мәдени байланыстар жалғасын табуда. Бүгінде Түркияда қазақ тілінде білім беретін арнайы мектептер ашылған,  ал біздің елімізде ер балаларға арналған «Қазақ-түрік» лицейлері жұмыс атқаруда. Осылайша бауырлас мемлекеттер арасында білім және ғылым саласындағы байланыстар қарқынды жалғасуда.

     Түркиядағы қазақ диаспорасы екі ел арасындағы байланыстардың одан әрі нығаюына өзіндік үлес қосып отыр. Бүгінгі таңда Түркиядағы қандастарымыздың мақсаттарының бірі – Қазақстан мәдениет орталығын ашу.

    Түркия мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынас жақсы дамып келеді, болашақта бұл бұдан да жақсы дами түседі деген сенім бар. 
 
 
 
 
 
 

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

1.Батырша-ұлы Сайлау.Дипломатиялық қызмет және Халықаралық қатынастар. - Астана, 2011 ж. 

2.Тоқаев Қ.К. Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты. - Алматы, 2000ж.

3.СІМ-нін  сайты.