Психология пәнінің зерттеу обьектісі

Жоспары

І. Психологияның зерттеу объектісі.

ІІ. Психология пәнінің мақсаты мен міндеттері.

ІІІ. Психологиялық құбылыстардың классификациясы.

І. Психологияның зерттеу объектісі.

Психология -- психикалық құбылыстардың (жан қуаттарының)

Психикалық құбылыстар бізді қоршап тұрған сыртқы

Ерте замандарда пайда болып, ғасырлар бойы

Олар дүниеде табиғатқа бағынбайтын, одан оқшау

Жан туралы ғылыми түсінік ежелгі гректердің

Психикалық әрекетті осылайша екі түрлі көзқарас

Психологиялық ғылыми білімдердің тарихы екі кезеңге

Психологияның даму тарихы жоғарыда аталған ғұламалармен

ІІ. Психология пәнінің мақсаты мен міндеттері.

Психология пәні. Психикалық құбылыстарды зерттеп, оның

Психология ғылымының табиғи және қоғамдық сипаты.

Психика туралы жалпы түсінік-жанды нәрселердің болмыстағы

Психология пәніне берілген анықтаманың әр түрлі

Психика мен сананың дамуын маркстік ұстаным

Психология ғылымының салалары және психологиялық тәжірибенің

Психология ғылымының пәнаралық байланысы.

Психологияны зерттеу әдістері. Психиканы зерттеуде итроспекция

Психологиялық зерттеу әдістері: бақылау, әңгімелесу, адам

Салыстырмалы-генетикалық әдіс. Психикалық үрдістср үлгісін жасау,

Психологиялық зерттеулерде математикалық әдіс пен техникалық

Психологияның түрлері:

1. Тәлім-тәрбие (педагогикалық) психологиясы. Бұл пәннің

Тәлім-тәрбие психологиясының мынадай тармақтары бар: а)

2. Жас кезеңдерінің психологиясы - әр

3. Арнаулы психология. Бұл адам дамуының

Арнаулы психологияның мына тармақтары, атап айтқанда:

4. Еңбек психологиясы - адамның іс-әрекет

Еңбек психологиясының мақсаты - әр түрлі

Авиациялық психология ұшқыштарды оқыту мен ұшу

Ғарышкерлік психология - адамның салмақсыздық пен

Еңбек психологиясында арнайы зерттелуге тиісті күрделі

5. Медициналық психология дәрігерлердің қызметі мен

6. Әскери психологияның ең басты міндеті

7. Әлеуметтік-психология адам мен қоғам арасындағы

а) Үлкен, ірі топтардағы психологиялық-әлеуметтік жағдайлар.

ә) Кіші (шағын) топтардағы психологиялық-әлеуметтік жағдайлар.

б) Қоғамдағы адамның қасиеті мен әлеуметтік-психологиялық

8. Спорт психологиясы спортшылардың іс-әрекетіндегі психологиялық

Әрбір ғылымның өзәне тән зерттеу объектісі

Психология, психика, деген түсініктер гректің «псюхэ»

Адамдар күнделікті өзара қарым-қатынас нәтижесінде бірін-бірі

Адамның өмірден көріп - білгені, естігені,

ІІІ. Психологиялық құбылыстардың классификациясы.

Жалпы психология - пихика дамуының жалпы

Жалпы психология ғылымын зерттеу нәтижелері бұл

а) Психикалық процестерге, әдетте, адамның таным

ә) Психологиялық кейіп көңіл-күй мен аффекттерді,

б) Психиалық қасиеттер әрбір адамның жеке

Материалистік ілім психикалық процестер мен ерекшеліктерді

Психика, сана - материяның ең жоғары

Психология адам жан дүниесінің әрқандай қыры

Адамның жеке басына тән психологиялық қасиеттердің

Адам өз психологиясының дамуы процесінде ақыл-ойын,

Әлеуметтік ортада азаматтың адамгершілік қасиеттері мен

 

 

 

 

 

 

 

Зерттеудің көкейкестілігі: Педагогикалық психология әр түрлі себептерге байланысты көптеген басқа ғылымдармен байланысты. Біріншіден, ол ғылыми білім үшбұрышының ортасында орналасқан жалпы психологиялық білімнің нақты саласы болып табылады. Екіншіден, оның басқа ғылымдармен байланыста болуының себебі, білім беру процесі өз мақсаты мен мазмұнына сәйкес әлеуметтік мәдени тәжірибені беруші болып табылатындажәне осындай мәдениетте бүкіл өркениеттік білімдердің таңбалық, тілдік формада шоғырландырылғанына байланысты. Үшіншіден, оның зерттеу пәні өзі танып білуші және танып білуге үйретілуші, басқа да көптеген адамтанушы ғылымдармен зерттелінетін адам болып табылады.

Педагогикалық психология, мысалға, педагогика, физиология, философия, лингвистика, әлеуметтану, т.б. ғылымдармен үздіксіз байланыста екені анық. Соның өзінде педагогикалық психология - жалпы психологиялық білімнің деген сапасы деген тұжырымдама оның осы білімдердің негізінде, яғни, психикалық даму, оның қозғаушы күштері, адамның даралық және жас ерекшеліктері, оның тұлға ретінде жетілуі мен дамуы жайлы білімдердің негізінде қалыптасатын білдіреді. Сондықтан педагогикалық психология психологиялық білімдердің, басқа салаларымен (әлеуметтік психология, дифференциалды психология), ең алдымен, жас ерекшелік психологиясымен байланысты.

Педагогикалық және жас ерекшелік психология бір-бірімен осы ғылымдардың зерттеу обьектілерінің ортақтығымен байланысты. Яғни, олардың зерттеу обьектісі дамып келе жатқан адам болып табылады. Бірақ жас ерекшелік психологиясы «адам психикасының жас ерекшелік динамикасын, дамып келе жатқан адамның психологиялық процестері мен психологиялық қасиеттерінің онтогенезін» зерттесе, ал педагогикалық психология білім беру ықпалымен психикалық жаңа құрылымдарының қалыптасуының шарттары мен факторларын зерттейді. Осыған байланысты педагогикалық психологияның барлық проблемалары білім беру процесіндегі адамның жас ерекшеліктерін есепке алу негізінен қаралады. Сонымен бірге педагогикалық та, жас ерекшелік психология да «....жалпы психологиялық заңдылықтарды ашып көрсететін, қалыптасып қойған адам тұлғасының психикалық процестерін, психикалық күйлерін және даралық психологиялық ерекшеліктерін зерттейтін» жалпы психологияның білімдеріне жүгінеді.

Психология -- психикалық құбылыстардың (жан қуаттарының) пайда болу, даму және қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғылым.

сихолгия- психикалық құбылыстардың (жан қуаттарының) пайда болу, даму және қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Психикалық құбылыстар бізді қоршап тұрған сыртқы дүние заттары мен құбылыстардың мидағы әр түрлі бейнелері болып табылады.

 

Олар көпшілігімізге өз тәжірбиемізден жақсы мәлім, тілімізде жиі кездесетін ұғымдар. Бір қарағанда бұлардың мәнін әрқайсымыз тез ажырататын да білетін де сияқтымыз. Бірақ психикалық құбылыстардың мәнін ғылыми тұрғыдан түсіну арқылы ғана жан-жақты ажыратуға болады. Осы мәселені ғылыми жолмен баяндауы, олардың өзіндік заңдылықтарын айқындауы- сөз болып отырған психология ғылымы қарастырады. Психология ерте замандардан келе жатқан білім салаларының бірі. Оның дүниеге тұңғыш келген жері Греция. "Психология" термині гректің екі сөзінен тұрады: оның біріншісі- "псюхе" (жан), екіншісі- "логос"(сөз, ілім). Сөйтіп, бұл сөз "жан туралы ілім" деген ұғымды білдіреді.

Ерте замандарда пайда болып, ғасырлар бойы соқыр сенім-нанымдар мен кейбір зиялылардың көзқарастарында насихатталып келген түсініктер бойынша, адамда тәннен тәуелсіз "жан" болады, мәңгі-бақи жасайтын жан адамның барлық психикалық тіршілігінің (ойының, сезімінің, еркінің) иесі де, себепшісі де. Жан туралы осындай жалған түсініктің пайда болуына алғашқы адамдардың табиғат сырларын дұрыс түсіне алмауы себеп болды.

Олар дүниеде табиғатқа бағынбайтын, одан оқшау тұратын ерекше бір сиқырлы күш бар, ал жан болатын болса, соның бір көрінісі, ұйқы кезінде ол денеден уақытша шығып кетеді де, адам оянған кезде қайтып келеді, егер келмей қалса, адам өледі деп тұжырымдалды. Жан туралы осындай амнистик пікірлер кейбір тайпалардың арасында күні бүгінге дейін кездеседі. Мәселен, Лусан аралының (Филипины) тұрғындары тагалдар ұйықтап жатқан адамды еш уақытта оятпайды. Өйткені олар ұйқы кезінде адамның жаны басқа жақта жүреді дейді. Тасманиялықтардың тілінде жан мен көлеңкенің ұғымы бір сөзбен беріледі, өйткені оның ойынша, жан мен көлеңке бір іспеттес нәрсе. Абипон тайпасының индеецтері "локаль" деген сөз арқылы көлеңкенің, жанның, дыбыс берудің, бейненің ұғымын береді. Жан туралы осы тектес қарапайым түсініктердің пайда болуы адамдардың өздерінің дене құрлысы жайында ғылыми түсінігі жоқ кездерде, яғни жан мен тәннің толысуы бір-бірінен байланысын дұрыс ажырата алмай жан өлгеннен кейін денеден шығып кететін, мәңгі-бақи өмір сүретін нәрсе деп ұғынудың нәтижесі еді. Жан туралы ғылыми түсінік ежелгі гректердің әмбебап ғалымы Аристотель (б.з.д. 384-322) есімімен байланысты. Екі жарым мың жылға созылған осынау кезеңде психология басқа ғылымдармен (философия, медицина, әдебиет, жаратылыстану, т.б.) аралас, астарласа дамып келді. XIX- ғасырдың екінші жартысынан былай қарай ғалымдар жан құбылыстарын (түйсік, ес, ойлау, қиял т.б.) эксперимент жүзінде әртүрлі құрал-жабдық аспаптардың көмегімен зерттей бастады. Осы кезден бастап, психология өз алдына дербес отау тігіп, тәжірбиелік ғылым ретінде дамыды. Психология ғылымының тарихы да біріне-бірі қарама-қарсы (материализм, идеализм) жоғарыда аталған екі бағыттың үздіксіз ой-пікір тартысына толы. Мысалы, ертедегі грек ойшыларының бірі Демокрит (б.э.д. 460-370) сол кездің өзінде-ақ жанды (психика) оттың атомдарындай қозғалмалы қасиет деп түсіндірді. Ол жанның мәңгі еместігін, оның өсіп, өшіп отыратындығын айтып, материалистік тұжырым жасады. Сол заманның екінші бір ойшылы, идеалист Платон /б.з.д. 427 - 347/ керісінше "жан мәңгі өлмейді, өшпейді",- деп тұжырымдады. Психикалық әрекетті осылайша екі түрлі көзқарас тұрғысынан түсіну, қоғам дамуының кейінгі кезеңдерінде, әсіресе, орта ғасырлар заманынан бермен қарай кең өріс ала бастады. Шығыстың ұлы ойшылы Әбу Насыр әл-Фараби (870-950) дүние- материядан құралады, ол жойылмайды, бір түрден екінші түрге көшіп, өзгере береді, жан денеден бұрын өмір сүрмейді, бір денеден екінші бір денеге барып орналаса да алмайды деп материалистік тұрғыдан дұрыс пайымдаса, батыс ойшылы Фома Аквинский (1225-1274ж.ж.) жанның мәңгі өлмейтіндігі, оның денеден бөлек өмір сүретіндігі жайлы пікірлерді ары қарай дамытып, осы көзқарастың кең өріс алуына мүмкіндік берді.

Психологиялық ғылыми білімдердің тарихы екі кезеңге бөлінеді. Оның біріншісі- шамамен 2500 жылға созылған, көш басы Аристотельден басталатын жан дүниесі жайлы түрлі ой-пікірлердің ілкі тарихы. Осы кезең ішінде психология басқа ғылымдармен, әсіресе, философиямен қосақтаса дамып келеді. Оның екінші тарихы 1879 жылдан басталады. Осы жылы неміс ғалымы В.Вундт (1832-1920ж.ж.) Лейпцигте тұңғыш лаборотория ұйымдастырып, мұның дербес эксперименттік ғылым болуына себепкер болды. Психология даму тарихы жоғарыда аталған ғұламалармен қатар Герофил, Эразестрат, Гиппократ, Гален , Әбуәлі Ибн Сина, Декарт, Гоббс, Спиноза, Локк, Гартли, Дидро, Вольф, т.б. оқымыстылардың есімімен тығыз байланысты. Психикалық құбылыстың табиғи ғылыми негзін жасауда, оны материалисік тұрғыдан түсіндіруге орыстың ұлы ғалымдары И.М.Сеченовтың (1829-1905ж.ж.) рефлекстер жөніндегі пікірлері мен И.П.Павловтың (1849-1936ж.ж.) жоғарғы жүйке қызметі туралы ілімнің маңызы зор болды.

Психикалық құбылыстар бізді қоршап тұрған сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының мидағы әр түрлі бейнелері болып табылады. Олар (түйсік, елес, ой, сезім, тілек, қабілет, қызығу, мінез, әдет т. б.) көпшілігімізге өз тәжірибемізден жақсы мәлім, тілімізде жиі кездесетін ұғымдар. Бір қарағанда бұлардың мәнін әрқайсымыз тез ажырататын да, білетін де сияқтымыз. Бірақ психикалық құбылыстардың мәнін ғылыми тұрғыдан түсіну арқылы ғана жан-жақты ажыратуға болады. Осы мәселені ғылыми жолмен баяндауды, олардың өзіндік заңдылықтарын айқындауды -- сөз болып отырған психология ғылымы қарастырады. Психология ерте замандардан келе жатқан білім салаларының бірі. Оның дүниеге тұңғыш келген жері ежелгі Греция. "Психология" термині гректің екі сөзінен түрады: оның біріншісі - "псюхе" (жан), екіншісі -- "логос " (сөз, ілім). Сөйтіп, бұл сөз "жан туралы ілім" деген ұғымды білдіреді.

Ерте замандарда пайда болып, ғасырлар бойы соқыр сенім нанымдар мен кейбір зиялылардың көзқарастарында насихатталып келген түсініктер бойынша, адамда тәннен тәуелсіз "жан" болады, мәңгі бақи жасайтын жан адамның барлық психикалық, тіршілігінің (ойының, сезімінің, еркінің) иесі де, себепшісі де. Жан туралы осындай жалған түсініктің пайда болуына алғашқы адамдардың табиғат сырларын дұрыс түсіне алмауы себеп болды.

Олар дүниеде табиғатқа бағынбайтын, одан оқшау тұратын ерекше бір сиқырлы күш бар, ал жан болатын болса, соның бір көрінісі, ұйқы кезінде ол денеден уақытша шығып кетеді де, адам оянған кезде қайтып келеді, егер келмей қалса, адам өледі деп тұжырымдады. Жан туралы осындай анимистік (барлық нәрседе де жан бар дейтін түсінік) пікірлер кейбір тайпалардың арасында күні бүгінге дейін кездеседі. Мәселен, Лусан аралының (Филиппин) тұрғындары тагалдар ұйықтап жатқан адамды еш уақытта оятпайды. Өйткені олар ұйқы кезінде адамның жаны басқа жақта жүреді дейді. Тасманиялықтардың тілінде жан мен көлеңкенің, ұғымы бір сөзбен беріледі, өйткені олардың ойынша, жан мен көлеңке бір іспеттес нәрсе. Абипон тайпасының индеецтері "лоакаль" деген сөз арқылы көлеңкенің, жанның, дыбыс берудің, бейненің ұғымын береді. Жан туралы осы тектес қарапайым түсініктердің пайда болуы адамдардың өздерінің дене құрылысы жайында ғылыми түсінігі жоқ кездерде, яғни жан мен тәннің толысуы бір-бірінен байланысын дұрыс ажырата алмай жан өлгеннен кейін денеден шығып кететін, мәңгібақи өмір сүретін нәрсе деп ұғынудың нәтижесі еді.

Жан туралы ғылыми түсінік ежелгі гректердің әмбебап ғалымы Аристотель (б. з. д. 384--322) есімімен байланысты. Екі жарым мың жылға созылған осынау кезеңде психология басқа ғылымдармен (философия, медицина, әдебиет, жаратылыстану т. б.) аралас, астарласа дамып келді. ХІХ-ғасырдың екінші жартысынан былай қарай ғалымдар жан құбылыстарын (түйсік, ес, ойлау, қиял т. б.) эксперимент (тәжірибе) жүзінде әртүрлі құрал-жабдық аспаптардың көмегімен зерттей бастады. Осы кезден бастап, психология өз алдына дербес отау тігіп, тәжірибелік ғылым ретінде дамыды. Ғылымның осы саласына экспериментті тұңғыш енгізген неміс ғұламасы В.Вундт (1832--1920) болды. Психология ғылымының тарихы да біріне-бірі қарама-қарсы жоғарыда аталған екі бағыттың үздіксіз ой-пікір тартысына толы. Мысалы, ертедегі грек ойшылдарының бірі Демокрит (б. э. д. 460--370) сол кездің өзінде-ақ жанды (психика) оттың атомдарындай қозғалмалы қасиет деп түсіндірді. Ол жанның мәңгі еместігін, оның өсіп, өшіп отыратындығын айтып, материалистік тұжырым жасады. Сол заманның екінші бір ойшылы, идеалист Платон (427-347) керісінше "жан мәңгі, өлмейді, өшпейді", - деп тұжырымдады.

Психикалық әрекетті осылайша екі түрлі көзқарас тұрғысынан түсіну, қоғам дамуының кейінгі кезеңдерінде, әсіресе орта ғасырлар заманынан бермен қарай кең өріс ала бастады: Шығыстың ұлы ойшылы Әбу Насыр әл-Фараби (870--950) дүние материядан құралады, ол жойылмайды, бір түрден

 

Қолданылған әдебиеттер

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

 

1.«Педагогикалық психология», Зимняя И.А. 2005 ж.

 

2.«Отбасы және балабақша», мақала. 2005 ж. - №2

 

3.«Возрастная и педагогическая психология», А.В.Петровского. М., 1979ж.

 

4.«Қазіргі педагогикалық психологияның қалыптасуы мен дамуы», авторефераты. Сейітнұр Ж.С, 2008 ж.

 

5. «Танымдық іс-әрекет мектепке бейімделудің басты факторы», Асылханова М.А. 1999 ж.

Дисциплина: Педагогика

Тип работы: Реферат

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

 

 

1. Жарықбаев. Жантану негіздері.

2. Алдамұратов. Жалпы психология. Алматы, 1996.

3. Бап-баба. Жалпы психология. Алматы, 2005.