Тақырыбы:Психоанализ,Гештальтпсихология,Жүріс
тұрыс туралы психология.
Тексерген:Жуманбаева
А.Н.
Орындаған:Әуесханов
Б.Қ.
Қарағанды
2011 жыл
Жоспар
- Зигмунд Фрейд
психоанализі................................
- Гештальтпсихология...............................................
- Биховеоризм
жүріс тұрыс туралы психология
- Қорытынды
- Қолданылған
әдебиеттер
Психоанализ
Психоанализді
ойлап тапқан Зигмунд (Сигизмунд) Шломо
Фрейд 1856 жылы мамырдың 6-сы күні Австро-
Венгриядағы Фрайберг қаласында
дүниеге келді. Әкесі Якуб Фрейд
және анасы Амалия Натонсон еврей
жанұясынан шыққан. Зигмунд анасының
тұңғыш перзенті еді, өзінен кейін 5 қарындасы
және 1 інісі болды. 1859 жылы олар Лейпциг,
содан кейін Вена қаласына көшіп
келіп, сол қалада 1938 жылға дейін
тұрады.Гимназияда Зигмунд Фрейд
өзінің лингвистикалық қабілеттілігін
көрсетіп, оны үздік бітіріп шықты.
1879 жылы ол Вена қаласындағы университетке
оқуға түседі. Вена университетінде
оқып жүрген кезде Зигмунд өте
қабілетті студент болатын. Бірақ
оның оқуы 8 жылға созылады, өйткені
ол қай мамандықты таңдарын білмей
бір факультеттен екінші бір факультетке
ауысып жүрді. Зигмунд Фрейд басында
саясаткер болуды ойлаған еді, бірақ
бұл мамандықта оның мүмкіндіктері
шектеулі болатынын білді, өйткені
ол еврей болды. Сол себепті Зигмунд
Фрейд Медицина факультетіне түседі.
Оқу ақысын төлеуге отбасының
шамасы жетпеген соң, бұл кафедрадағы
оқуын жалғастыра алмай, ол енді алдымен
физиологиялық институтқа, содан
кейін Веналық ауруханаға дәрігер
болып орналасады. Мұнда да ол бір
бөлімнен бір бөлімге ауысумен болады.
Дегенмен зор қабілетінің арқасында
1885 жылы приват-доцент деген ғылыми
дәрежеге ие болып, бұл оның басқа
шет елдерде іс-тәжірибеден өтуіне
мүмкіндік береді.Біршама уақыттан
соң Фрейд тұлға проблемаларын
зерттеумен шұғылданды және неврозды
емдеудің ерекше әдісін ойлап тапты.
Фрейд теориясы мен практикасында
санасыз күй мәселелері ерекше орын
алды. Адам саналы түрде қабылдамайтын
процестерге деген қызығушылық
Фрейдтің бойында оның дәрігерлік қызметінің
бастапқы кезеңінде пайда болды.
Бұған сонымен қатар пост гипноздық
күй қалыбын айқындауы әсер етті.
Бір әйелге гипнозбен емделу үстінде
гипноздан оянғаннан кейін бөлме
бұрышында тұрған қолшатырды алу
керектігін ескертеді. Гипноздан оянғаннан
кейін шыныменде қолшатырды алып
ашты. Ол әйелден неге бұлай істегенін
сұрағанда ол қол шатырдың жөндеулі
тұрғанын тексергім келді деп
жауап берді. Сол гипноздан кейінгі
сәтінде әйелге қол шатыр бөтен
біреудікі екенін ескерткенде ол
ыңғайсызданып оны орнына қойды.
Бұл фактілер Фрейдке дейінде
белгілі еді. Бірақ Фрейд оларға
жаңаша түсініктеме берді. Осындай
фактілерді талдау негізінде Фрейд
өзінің санасыздық күйі теориясын жасады.
Емдеуші дәрігер ретінде ол саналы
түрде қабылданбайтын сезім күйлері
мен уәжедері адам өмірін елеулі түрде
қиындатып тіпті жүйке-психика
ауруларының себебі болуы да мүмкін
екендігіне бірнеше рет көз жеткізді.
Бұл жағдай оның өзі емдеп жүрген ауру
адамдардың саналы әрекеті мен санасыздық
сезім күйі арасындағы қарама-қайшылықтан
арылту жолдарын іздестіруге бағыттады.
Фрейдтің адам жанын сауықтыру әдісі мен
теориясы психоанализ деп аталады. ХХ
ғ. психологиясында әйгілі ілім ретінде
танылды. Кейінірек Фрейд тек ауру адамның
емес сонымен қатар сау адамның да сезім
күйімен мінез құлқын психиканың санасыздық
күйі арқылы түсіндіретін теориясын құрды.
Фрейд психологияға келгенде бұл ілім
сана туралы ғалым деп саналды. Бұл жерде
сана деп – адамның өз жанындағы (ішкі
дүниесіндегі) өтіп жатқан құбылыстар
туралы тікелей білуі аталады. Психологияның
негізі де білудің дәл осы түрі еді. Фрейд
өзінің медициналық тәжірибесіне сүйене
отырып санасыздық күйкүштерін зерттей
бастады. Ол емдеген адамдар өздерін не
қызықтыратынын, жан дүниесін не ауыртқанын
білмегендіктен ауруға ұшыраған. Тек гипноздың
көмегімен сана бақылауын қадағалау арқылы
тұлғаны ауруға шалдықтырған оқиғалар
ізін табуға мүмкіндік туды. З.Фрейдтің
бұл жердегі батыл қадамы санасыздық күйі
психикасының түрі қалтарыстарын зерттеуде
болды. Адамның жан дүниесінің құпияларына
барар жолды ол сана психологиясынан да,
физиологиясынан да емес санасыздық күйі
психологиясынан іздей бастады. Емдеу
процесінде санадан жасырын ойлар мен
сезім күйлерін тану қажет болды. Бастапқыда
ең басты және жалғыз қару гипноз болатын.
З.Фрейдтің шеберлігі Брейрге қарағанда
жеткіліксіз еді. Гипнозға қанағаттанбаған
ол басқа құралдарды іздестіре бастады.
Фрейд тапқан жаңа терапиялық құрал «еркін
ассоциация» деп аталатын ассоциация
түрлері еді. Олар көптеген жылдар бдойы
психоанализдің негізі болып келді. «Ассоциациялар»
ұғымы – психология ғылымындағы көне
ұғымдардың бірі. Бұл термин Платон мен
Аристотельдің еңбектерінде кездеседі.
Ассоциациялардың құрылу заңдылығын ғасырлар
бойы психологияда ең басты нәрсе еді.
Мысалы адам бір затқа қарай отырып оның
иесін есіне алады. Өйткені бұрынырақта
олар бір мезгілде қабылданса олардың
мидағы іздері арасында өзара байланыс,
яғни ассоциация пайда болған. З.Фрейд
ассоциацияларды санасыз түрдегі іс-әрекеттерді
зерттеуге жол табу үшін қолданған. Бұл
үшін ассоциациялар еркін болуы тиіс.
Яғни сананың қабылауынан тыс болады.
Психоанализдің басты үрдісі осылай туған.
Емделуші адам бей-жай күйде (жатқан қалпы)
ойына келген нәрсенің барлығын емін еркін
айту, миында туындаған ойлар алуан түрлі
болсада өз ассоциацияларын сыртқа шығаруы
тиіс болды. Емделуші кедергіге тап болғанда
мүдіре бастады бір сөзді бірнеше рет
қайталап ойындағыны еске түсіру мүмкін
еместігін айтты. Бұл жердегі Фрейдтің
болжамы: Ауру адам өзінің кейбір құпия
ойларына еркінен тыс қарсылық танытады.
Сонымен қатар мұны ол санасыз түрде өз
ырқынан тыс жасайды. Адам мінез құлқын
меңгерудегі санадан тыс уәждердің атқарар
рөлін анықтай отырып Фрейд психологияда
жаңа бағыттың негізін салды. Бірақ оның
адамға тән бүкіл қиыншылық, қызығушылық,
құмарлық атаулының басты себебі адам
бойындағы санадан тыс сексуалды күштердің
әрекеті болып табылатындығына деген
нық сенімі онық көптеген зерттеушілер
ішінде өз жақтастыры мен қызметтестерінің
қарсылығын тудырды. З.Фрейдтің ұстанған
принциптерімен көзқарастарына қарама-қайшы
пікірлер орын алды. Ал оның теориясы әуелден
ақ сынға алынды, тіпті жоққа шығарылды.
Бірнеше ондаған жылдар бойы күн сайын
8-10 сағаттан З.Фрейд дәрігерлік тәжірибесін
шыңдады. Осы тәжірибелерінен алған фактлері
арқылы ол толғақ құрылымына сипаттама
берді. Тәжірибе жүргізуші дәрігер ретінде
Фрейд қолда бар фактлерді өте мұқият
қолданды. Бұл фактілердің білгірі деуге
болады. Фактілерді жинақтай отырып олардың
негізінде өз теориялық қағидаларын құрды.
Алайда кейінірек ол көбінесе теория жасаумен
шұғылданып оларды нақты фактлері негізінде
дәлелдеуге аз көңіл бөлді. Бұл жерде Фрейд
даңқы арта түскен сайын өз көзқарастары
дұрыс дегенге әбден сеніп өзін жоғары
бағалай бастағандай еді. Фрейдтің мінезі
бір беткей болатын және оның тұжырымдамасын
өзгертуге немесе толықтыруға тырысқан
өз шәкірттерінің барлығын дерлік алыстатып
алды. Психоанализге жолдың кең ашылуы
үлкен еңбектен келгендіктен әр шегіністі
Фрейд сатқындық ретінде қарастырды. Психоаналитикалық
ассоциациядан өз жақтастарымен қатар
Фрейдтің шәкірттері де – А.Адлер, К.Г.Юнг,
К.Хорни, М.Клейн, Ж.Лакан сияқты зерттеушілер
де қуылды. Мұндай атмосфера З.Фрейд салған
ізге және оның беделіне мүлтіксіз бас
шұлғуды танытты. Психоанализде адам ойлары
мен сезім күйлерінің санадан тыс түрін
анықтау әдісі ретінде түс көруді талдау
әдісі табылды. Бұл әдістің мәні мынада:
психоаналитик емделушінің көрген түстерін
талқыға салады. Фрейдтің есептеуінше,
түс көру қаншалықты бос көріністер болғанымен,
оның «сценарийі» – бұл түстің бейне-белгілері
арқылы қанағаттандырылатын түпкі тілек-қалаулар
коды. Бұл болжамына өщзі таңырқаған З.Фрейд
оның тіпті қандай жағдайда туындағанын
да есіне сақтап қалады. Бұл 1895 жылдың
24 шілдесіндегі кешқұрым мезгіл, бейсенбіде,
веналық мейрамханалардың бірінің солтүстік-шығыс
бұрышында еді. Бұл жөнінен З.Фрейд бірде:
«осы жерде дәрігер Фрейд түс көру құпиясын
ашты» деген жазуы бар тақтай іліп қойса
да болады», – деп әзілдей айтқан екен.
1900 жылы «Түс жору» кітабы жарық көрді.
Оны З.Фрейд өзінің басты еңбегі санады.
Кітапта түстегі бейнелердің қалыптасу
тәсілдері: олардың кешенді қабаттасуы,
тұтас бейненің бөлшек бейнемен алмасуы,
кейіптеу және т.с.с. сипатталды. Осының
барысында ол барлық адамдар үшін бірдей
мәнге ие символдар бар деп санады. Мұндай
символдар ретінде ұшу, құлау, суды, үшкін
заттарды, тістің түсуін көру қарастырылды.
Тәуелсіз авторлардың бұл қағиданы тексеруі
мұндай тұжырымды растамады. Фрейд түс
көрудегі бейнелерді эмоциалды сезім
күйлерінің деңгейлері ретінде түсіндірді.
Олардың туындау көздері күндізгі қалыптан
тыс сезім күйлерінде, қызығушылықтарында,
қорқыныш күйлері мен санадан тыс әрекеттерінде
жасырылған. Олар өздері туралы ерекше
символдық тілде сөйлейді. Фрейд олардың
сөздік қоры мен оның құрылу тәсілін қалпына
келтіруге тырысты. 1901 жылы оның «күнделікті
тұрмыс психопатологиясы» кітабы жарық
көрді, мұнда ол түрлі бұрыс әрекеттерді
түсіндірді: есімдерді ұмыту, сөзден таю,
санадан тыс уәждердің көрінуі. Фрейд
бойынша, мұның себептерін санадан тыс
импульстерден, шұғылданатын әрекеттерінен
іздеген жөн. Бұлардан кейін оның «Даналық
және оның санадан тыс құбылысқа қатынасы»
(1905), «Сексуалдылық теорияисы бойынша
үш очерк» (1905), «Тотем және табу» (1913) еңбектері
жарық көрді. Фрейдтің халықаралық деңгейдегі
атақ-даңқы З.Фрейдтің танымалдығы арта
берді: халықаралық деңгейде де атақты
болды. 1909 ж. оны АҚШ шақырады, оның дәрістерін
көптеген ғалымдар, солардың ішінде америкалық
психология атасы Вильям Джемс те тыңдаған.
З.Фрейдті құшақтап тұрып ол: «Болашақ
– сіздің қолыңызда», – деген екен (Ярошевский,
1989, 21 бет). 1910 жылы Нюрнбергте психоанализ
бойынша Бірінші халықаралық конгресс
өтті. Оған қатысушылар психоанализді
психологиядан өзіндің ерекшелігі бар
жеке, айрықша ғылым деп жариялады. Алайда
көп ұзамай осы қоғамдастың ішінде оның
таралуына әкелген қарсы пікірлер туындады.
Фрейдтің көптеген жақын жүрген жақтастары
онымен арақатынасын үзіп, өздерінің мектептерін
ашып, бағыттарын қалыптастырды. Солардың
ішінде Альфред Адлер мен Карл Юнг те бар,
олар соңынан атақты психологтар болды.
Олардың көпшілігі сексуалды инстинктің
басым рөлге ие екендігін мойындамады.
Көп ұзамай З.Фрейдтің өзі де өз тұжырымдамасына
түзетулер енгізді. Бұған оны өмір мәжбүрледі.
Бірінші дүниежүзілік соғыс басталды.
Емдеушілердің көбі сексуалды сезім күйлеріне
емес, соғыс уақытында оларды күйзелткен
сынақ, қиыншылықтарға байланысты невроз
ауруымен ауырды. ХIХ ғ. соңында веналық
бұқара халықты емдеу кезінде туындаған
З.Фрейдтің бұрынғы тұжырымдамасы кешегі
солдаттар мен офицерлердің соғыс жағдайында
туындаған психикалық күйзеліс күйін
түсіндіруге жарамсыз болып шықты. З.Фрейдтің
жаңа емдеушілерінің өлімді көп көруден
туындаған психикалық күйзеліс пен соққылары
ерекше инстинкт бар деген болжам жасауға
себеп болды. Ол Танатос деген атауға ие
болды. Бұл жерде Танатос деп не өзгелерді,
не өзін өлтіруге, жоюға деген ерекше құмарлықты
түсіндірді. З.Фрейдтің көзқарасы бойынша,
бұл инстинкт сексуалды инстинктпен қатар
мінез-құлықтың кез келген түрінің негізіне
алынған. З.Фрейдт бұл мәселені зерттеуге
интермелеген өз өміріндегі жағдайлар
да болды. 20-жылдардың басында ол көп шылым
шегуден туындаған өте ауыр ауру түрімен
ауырды. Бір операциядан соң екіншісіне
шыдамдылықпен төзіп, жұмыс істеуін тоқтатпады.
1915-1917 жж. ол Вена университетінде «Психоанализге
кіріспе дәрістер» деген атпен жарияланған
курс оқыды. Бұл курс олықтыруды қажет
етті, оларды ғалым 1933 жылы 8 дәріс түрінде
жариялады. З.Фрейд шығармашылығының осы
соңғы кезеңінде оның «Бұқара психологиясы
және «Мен» талдауы» (1921), «Мен және Ол»
(1923) еңбектері жарық көрді. Бұл кітаптарында
оның адамның жеке тұлғасының құрылымына
деген көзқарастарының өзгергендігін
көреміз (Ярошевский, 1989, 22 бет). 30-шы жылдары
Европадағы әлеуметтік жағдай ушыға түсті.
1933 жылы Германияда билік басына фашизм
келді. Нацистер өртеген кітаптардың ішінде
Фрейдтің кітаптары да бар еді. Мұны естіген
Фрейд: «Біз қандай прогресске қол жеткіздік!
Орта ғасырларда олар менің өзімді өртер
еді, ал бүгін олар менеің кітаптарымды
өртеуге қанағаттанды!» (цит. Ярошевский,
1989 ж.). Ол бірнеше жылдан кейін Освенцим
және Майданек пештерінде миллиондаған
еврей мен өзге де нецизм құрбандары қаза
табатынын білген жоқ. Солардың ішінде
Фрейдтің 4 қарындасы бар. Оның өзін әлемге
әйгілі Фрейдті де Австрияны жаулап алғаннан
кейін осы жағдай күтетін еді. Алайда Франциядағы
америка елшіснің көмегімен оның Англияға
қоныс аударуына рұқсат алуға қол жеткізді.
Кетер алдында ол гестапоның өзімен жақсы
қарым-қатынас жасағаны жоқ екендігі туралы
қолхат тастауы керек болды. Қол қойып
жатып З.Фрейд былай деп сұрады: «Әр адамға
гестапоның бар ниетімен үлгі етпеспе
екен». Англияда Фрейдті ғалымдар жақсы
қарсалды, бірақ оның күні санаулы еді.
Бұрынғы дерті күшейіп, оның өз өтініші
бойынша емдеуші дәрігер, екі ине (укол)
салды. Сөйтіп 1939 жылдың 21 қыркүйегінде
Лондонда З.Фрейд қайтыс болды (Ярошевский,
1989, 28 бет). З.Фрейд теориясының әлемге
әйгілі ілім ретінде танылғандығы соншалық
бүгінде ғалымдар «психология – бұл Фрейдтің
өзі» деген қағида қалыптасқан.
Гештальтпсихология
Гештальтпсихология
(нем. gestalt - пішін, тұтастық)- шетелдік психологияның
сенсуалистік бағыты, 1912 ж. Германияда
пайда болған. Гештальтпсихологияның
ізашары X. Фон Эренфельс (1859-1932) болып
табылады. Басты өкілдері: М. Верттеймер
(1880- 1944), В.Келер (1887-1967) және К. Коффка (1886-1941).
Ассоциациялық психологияға қарама-қарсы
гештальтпсихология түйсікті емес, қайта
қайсыбір психикалық құрылымды, тұтас
түзілімді, яғни "гештальттарды"
бастапқы және психиканың негізгі элементтері
деп санайды. Гештальтпсихология бойынша,
олардың қалыптасуы қарапайым, симметриялы,
томаға тұйық тұлғалар түзу қабілеті бейнебір
іштей тән психикасына бағынады. Гештальтпсихология
теориясы индивидті сыртқы ортадан және
оның практикалық қызметінен бөліп алу
болып табылады. Психикалық түзілімдердің
тұтастығын гештальтшілдер, сайып келгенде,
иманенттік субъективтік "заңдармен"
түсіндіреді, мұның өзі оларды идеализмге
жақындатты. Кейіннен идеялары (әсіресе
"гештальт" ұғымы) материалистік-психологар
(Л.С.Выготский және басқалар.) Гештальтпсихологияның
теориялық тұрғыдан негізделмейтін жақтарын
қарастырды. Гештальт структура, құрылым,
тұтастық, жүйе. Гештальтпсихология сананың
алғашқы бөлшектері түйсінуі де, елесте
емес, кейбір тұтас түрдегі "психологиялық
құрылымдар" (гештальттар) деп санайды.
Сондай құрылымдар сананың жемісі деген
пікірді қолдайды.
Основные теоретические
положения
Первичными данными
психологии являются целостные структуры
(гештальты), в принципе не выводимые
из образующих их компонентов. Гештальтам
присущи собственные характеристики
и законы, в частности, «закон группировки»,
«закон отношения» (фигура/фон).
Кристиан фон
Эренфельс (1859—1932), один из предшественников
гештальта, еще в начале прошлого
века подчеркивал, что «целое — это
некая реальность, отличная от суммы
его частей». Гештальт (нем. Gestalt —
форма, образ, структура) — пространственно-наглядная
форма воспринимаемых предметов, чьи
существенные свойства нельзя понять
путём суммирования свойств их частей.
Одним из ярких тому примеров, по
Келлеру, является мелодия, которая
узнается даже в случае, если она
транспонируется на другие элементы.
Когда мы слышим мелодию во второй
раз, то, благодаря памяти, узнаем её.
Но если состав её элементов изменится,
мы все равно узнаем мелодию, как
ту же самую.
Если сходство
двух явлений (или физиологических
процессов) обусловлено числом идентичных
элементов и пропорционально
ему, то мы имеем дело с суммами. Если
корреляция между числом идентичных
элементов и степенью сходства отсутствует,
а сходство обусловлено функциональными
структурами двух целостных явлений
как таковых, то мы имеем гештальт.
— Карл Дункер[1].
Гештальтпсихология
возникла из исследований восприятия.
В центре её внимания — характерная
тенденция психики к организации
опыта в доступное пониманию
целое. Например, при восприятии букв
с «дырами» (недостающими частями) сознание
стремится восполнить пробел, и мы
узнаём целую букву.
Гештальтпсихология
обязана своим появлением немецким
психологам Максу Вертгеймеру, Курту
Коффке и Вольфгангу Кёлеру, выдвинувшим
программу изучения психики с
точки зрения целостных структур
— гештальтов. Выступая против выдвинутого
психологией принципа расчленения
сознания на элементы и построения
из них сложных психических феноменов,
они предлагали идею целостности
образа и несводимости его свойств
к сумме свойств элементов. По
мнению этих теоретиков, предметы, составляющие
наше окружение, воспринимаются чувствами
не в виде отдельных объектов, а
как организованные формы. Восприятие
не сводится к сумме ощущений, а
свойства фигуры не описываются через
свойства частей. Собственно гештальт
являет собой функциональную структуру,
упорядочивающую многообразие отдельных
явлений.
[править]
Принципы гештальта
Все вышеперечисленные
свойства восприятия: константы, фигура,
фон — вступают в отношения
между собой и являют новое
свойство. Это и есть гештальт, качество
формы. Целостность восприятия и
его упорядоченность достигаются
благодаря следующим принципам:
близость (стимулы,
расположенные рядом, имеют тенденцию
восприниматься вместе),
схожесть (стимулы,
схожие по размеру, очертаниям, цвету
или форме, имеют тенденцию восприниматься
вместе),
целостность (восприятие
имеет тенденцию к упрощению
и целостности),
замкнутость (отражает
тенденцию завершать фигуру так,
что она приобретает полную форму),
смежность (близость
стимулов во времени и пространстве.
Смежность может предопределять
восприятие, когда одно событие вызывает
другое),
общая зона (принципы
гештальта формируют наше повседневное
восприятие наравне с научением
и прошлым опытом. Предвосхищающие
мысли и ожидания также активно
руководят нашей интерпретацией
ощущений).
[править]
Гештальт качества
Сформировавшиеся
гештальты всегда являются целостностями,
завершенными структурами, с четко
ограниченными контурами. Контур, характеризующийся
степенью резкости и замкнутостью или
незамкнутостью очертаний, является основой
гештальта.
При описании гештальта
употребляется также понятие
важности. Целое может быть важным,
члены — неважными, и наоборот,
Фигура всегда важнее основы. Важность
может быть распределена так, что
в результате все члены оказываются
одинаково важными (это редкий случай,
который встречается, например, в
некоторых орнаментах).
Члены гештальта
бывают различных рангов. Так, например,
в круге: 1-му рангу соответствует
центр, 2-й ранг имеет точка на
окружности, 3-й — любая точка
внутри круга. Каждый гештальт имеет
свой центр тяжести, который выступает
или как центр массы (например,
середина в диске), или как точка
скрепления, или как исходная точка
(создается впечатление, что эта
точка служит началом для построения
целого, например, основание колонны),
или как направляющая точка (например,
острие стрелы).
Качество «транспозитивности»
проявляется в том, что образ
целого остается, даже если все части
меняются по своему материалу, например,
если это — разные тональности
одной и той же мелодии, а может
теряться, даже если все элементы сохраняются,
как в картинах Пикассо (например,
рисунок Пикассо «Кот»).
В качестве основного
закона группировки отдельных элементов
был постулирован закон прегнантности.
Прегнантность (от лат. praegnans — содержательный,
обремененный, богатый) — одно из ключевых
понятий гештальтпсихологии, означающее
завершенность гештальтов, приобретших
уравновешенное состояние, «хорошую форму».
Прегнантные гештальты имеют
следующие свойства: замкнутые, отчетливо
выраженные границы, симметричность, внутренняя
структура, приобретающая форму
фигуры. При этом были выделены факторы,
способствующие группировке элементов
в целостные гештальты, такие как «фактор
близости», «фактор сходства», «фактор
хорошего продолжения», «фактор общей
судьбы».
Закон «хорошего»
гештальта, провозглашенный Метцгером
(1941), гласит: «Сознание всегда предрасположено
к тому, чтобы из данных вместе восприятий
воспринимать преимущественно самое
простое, единое, замкнутое, симметричное,
включающееся в основную пространственную
ось». Отклонения от «хороших» гештальтов
воспринимаются не сразу, а лишь при
интенсивном рассматривании (например,
приблизительно равносторонний треугольник
рассматривается как равносторонний,
почти прямой угол — как прямой).
Константы восприятия
Константность
размера
Константность
размера состоит в том, что
воспринимаемый размер объекта остается
постоянным, вне зависимости от изменения
размера его изображения на сетчатке
глаза. Восприятие простых вещей
может показаться естественным или
врожденным. Однако в большинстве
случаев оно формируется через
собственный опыт. Так в 1961 году Колин
Тернбулл отвез пигмея, жившего в
густых африканских джунглях, в бескрайнюю
африканскую саванну. Пигмей, никогда
не видевший объектов на большом расстоянии,
воспринимал стада буйволов как
скопища насекомых, пока его не подвезли
поближе к животным.
[править]
Константность
формы
Константность
формы заключается в том, что
воспринимаемая форма объекта постоянна
при изменении формы на сетчатке.
Достаточно посмотреть на эту страницу
сначала прямо, а затем под
углом. Несмотря на изменение «картинки»
страницы, восприятие её формы остается
неизменным.
Константность
яркости
Константность
яркости заключается в том, что
воспринимаемая яркость объекта
постоянна при изменяющихся условиях
освещения. Естественно, при условии
одинакового освещения объекта
и фона.
[править]
Фигура и фон
Простейшее формирование
восприятия заключается в разделении
зрительных ощущений на объект — фигуру,
расположенный на фоне. Выделение
фигуры из фона и удержание объекта
восприятия включает психофизиологические
механизмы. Клетки головного мозга,
получающие визуальную информацию, при
взгляде на фигуру реагируют более
активно, чем при взгляде на фон
(Lamme, 1995). Фигура всегда выдвинута вперед,
фон — отодвинут назад, фигура
богаче фона содержанием, ярче фона. И
мыслит человек о фигуре, а не
о фоне. Однако их роль и место
в восприятии определяется личностными,
социальными факторами. Поэтому
становится возможным явление обратимой
фигуры, когда, например, при длительном
восприятии, фигура и фон меняются
местами.
Гештальтпсихология
считала, что целое не выводится
из суммы свойств и функций
его частей (свойства целого не равны
сумме свойств его частей), а
имеет качественно более высокий
уровень. Гештальтпсихология изменила
прежнее воззрение на сознание, доказывая,
что его анализ призван иметь
дело не с отдельными элементами, а
с целостными психическими образами.
Гештальтпсихология выступала против
ассоциативной психологии, расчленяющей
сознание на элементы. Гештальтпсихология
наряду с феноменологией и психоанализом
легла в основу гештальттерапии
Ф. Перлза, который перенес идеи гештальтпсихологов
с когнитивных процессов до уровня
миропонимания в целом.
Бихевиоризм
жүріс тұрыс туралы психология