Педагогикалық ЖОО мамандыруға дайындықтарындағы студенттің ғылыми жұмыстары

 Педагогикалық ЖОО мамандыруға  дайындықтарындағы  студенттің ғылыми жұмыстары 

 Жалпы білім  беретін және кәсіби білім беретін  мектептің реформалық тапсырмасын  тарихи кезеңін жүзеге асыру өте  қиын.  Шындығына келгенде реформадан кейінгі мектептер жоғарғы оқу  орын дарында білім алған тәжірибелі ұстаздармен жұмыс істеуді калауда.  Педагогқа қойылатын негізгі  талаптар: Творчестволық тұрғыдан дамуы, қиын тапсырмаларды шешіп, өскелең  ұрпаққа саналы тәрбие беру, өз жұмысымен  қоғамды дамытуға, сол қоғамдағы  өз орнын табу болып табылады. Барлық педагогикалық ситиуацияларды қорытындылай білу шеберлігі, тәрбиеленушілерге  дұрыс жолға түсуге жол ашып беру, жаза қалыптасып жатқан заманға бейімделу, сол қоғамда өз орнын таба алуларына  көмек көрсету әрдайым педагогтың проффессионалдын негізгі міндеті. Боашақ ұстаздың қалыптасуына ең маңызды рөл атқаратыны студенттердің ғылыми – зерттеу жұмыстарымен көбірек айналысқандары дұрыс.

 Институт  қабырғасын атаған әрбір студент  ғылыми ізденісте болуы тиіс, өз ұстаздарының тәрбиелеріне тәлім алып, ғылыми жетістіктерге жету үшін тәжірибеден  өту керек. Міне, жоғары оқу орнын  бітірген студенттерге қойылатын негізгі  талаптар жоғарыда айтылғандар.

 Қазіргі заман  талабына сай студенттің ғылыми-зерттеу  жұмысы еліміздегі педагогикалық институттарда  ешкімнің жұмысы жоқ, студенттер, ұстаздар, кафедралар көңіл бөліп бұл жұмысқа  назар да салмайды.

 Студент жастардың  ғылыми шығармашылықтары міндетті болашақ  мамандарды даярлау тәсіліне айналып  барады, ЖОО да баланы тәрбиелеуге  арналған іс – тәжірибелерді дұрыс  меңгеруге көңіл бөлу керек. СҒЗЖ-ның  дамуы тек педагогикалық институттарға  түскен студенттердің еңбек тәжірибесінің, әсіресе педагогикалық тәжірибелерінің  болуы арқасында жүзеге асуда.

 Педагогикалық  ЖОО іштей, сырттай оқитын студенттердің  ғылыми- зерттеу жұмысымен айналысу неден тұрады?

 Олардың негізгі  ең алдымен болашақ педагогтардың  ғылыми жобамен ізденісте жүру, оқу тәрбиелеу жұмысын мектептерде дұрыс шеше білу, сонымен қоса оқу- тәрбиелеу, іс-тәжірибелік әдіс-тәсілдерді  тиімді шеше білумен негізделеді. Алғашқы ғылыми жұмыспен айналысуда алатын тәжірибе әсіресе психологиялық педагогикалық бағытта жинақталған тәжірибе педагогтың ғылыми ізденісінің маңызды бастамасы болып, өмірлік жұмысына айналуыда мүмкін . Ғылыми жұмыспен айналысу арқылы студент әр түрлі мәліметтер жинақтап оны өзінің ғылыми педагогкалық және методикалық жұмысына пайдалануы әбден мүмкін. Сонымен қатар, ол әртүрлі ғылыми ұйымдардың жұмыстарын көріп өзіне көп тәжірибе жинақтауы мүмкін.

  СҒЗЖ-ның  педагогикалық тәртібі. Әрбір  студент бірінші оқу жылынан  бастап педагог маман жоғары  дәрежеде дайындайтын ЖООны жайлы  және СҒЗЖ-ны жайлы білуі мүмкін. СҒЗЖ ең алдымен факультет  пен институт  берген жұмыспен  басталады, және тәжірибелі ұстаз  болып шығуға тәрбиеші, сынып  жетекшісі, ғылыми жетекші болуға жетелейді. Педагогикалық ЖОО тәжірибесінде жоғары деңгейдегі, шығармашыл ұстаздар осы студенттік ғылыми-зерттеу жұмыс арылу арқасында осы деңгейге жетіп өздерін көрсете білді. Ең алдымен бұл зерттеу оқу тапсырмаларын дұрыс орындаумен байланысты.

 Осы арқылы студенттер ғылыми қойылымдар, лабараториялық жұмыстар, тәжірибелі жинақталған материалдар  арқылы өздеріне тәжірибе жинақтап, сол  жинақталған тәжірибелерді іс тәжірибеде және оқу барысында қолдана алады. Бір мезетте ғылыми әдебиеттермен  жұмыс жүргізу, әсіресе әдістемелік  сұрақтар мен әдістемелік ғылыми зерттеумен айналысу арқылы көп тәжірибе жинақтауға болады. Реферат немесе доклад жазарда оның құрамына жинақталған  материалдарды көбірек енгізу зерттелеген  мәселені аша түспек.

 Жеке, топтың педагогикалық, шығармашылық тәжірибеде берілген тапсырмалар, оқу экспедицияларына белсене қатысу үлкен дамытушылық  мағына береді. Бұнда қатысушылардың жеке қасиеттері, қызығушылықтары, топпен қарым-қатынасы және тағы басқа жастардың  дағдыларының белгілі бір мысалға келеді. Мектептегі психологиялық – педагогикалық оқу тәрбиелеуді меңгеру, археологиялық, этнографиялық, диалектикалық зерттеулер, гербариилер жинау, метеорологиялық құьбылыстарды зерттеу, оқу шеберханаларындағы еңбектенуге үйрету әдістемесіне үйрену студентке зерттешілік пен шұғылдануға бағыт береді. СҒЗЖ-дағы негізгі тәжірибені курстық және дипломдық жұмыстарды орындау барысында жинақтайды. Болашақ ұстаздардың ғылыми зерттеу жұмысымен айналысуы тек оқу процесінде ғана емес сонымен қоса оқудан тыс кезде де жүзеге асады. Әсіресе, студенттерге арналған ұйымдардың тигізер әсері өте көп, онда студенттер маркстік – лениндік әдістерді танып білуді зерттеу әдістерін менгереді, әдеби және басқа білімнің қайнары болған сабақтардан ғылыми жобалар жазады,  жасаған жұмысы жайлы мәлімет береді, әртүрлі сұрақтарды талқылауға қатысады. Көптеген студенттер кафедра ұстарзадары асперанттар, мектеп епн ғылыми мекмелердегі халықты білім беру жайлы зерттеулерге қатысады, сонымен қоса  пед институтқа қатысы бар педагогикалық-психологиялық, социологиялық, тарихи, биологиялық, физикалық т.б зерттеу жұмыстарына қатысуда. Студенттер үшін құрастырушылық бюромен жұмыс істеу әртүрлі шаруашылықтарды зерттеу пайдалы әрі қызықты жұмыс. Студент ғылыми жұмыстары алдына ала жоспарланады әртүрлі тапсырмалар қиындай түседі, ең соңында ғылыми жұмысты өз бетімен орындау болады. Бірінші, екінші күрста студенттер зертте жұмыстары кафедра ұстаздарының көмегімен орындайды әрі берілген психологиялық-педагогикалық, ұжымдық, мамандандырылған пәндердегі зерттеу жұмыс қиыншылықтарына байланысты көмек көрсетеді. Осы курста студент теориялық білім, практикалық әдістеме, зерттеу әдістерімен қарбалан. Бұған «ұстаздың мамандықты меңгерту» көмектеседі, мұнда педагогкиалық зерттеудің және басқа ғылыми зерттеудің ерекшеліктері айтылған. Мамандандыру курсында «студенттің өз бетімен жұмыс жасау негізі» және «ғылыми зерттеу жұмысының негізі» терең меңгеруді үйретеді. Сонымен қоса психологиялық-педагогикалық зерттеулер және арнайы тәртіп жайлы мәлімет студенттерге ЖОО-ның да оқу жоспарының басында арнайы жиында түсінідіріледі. Осы барлық зерттеу жұмысына деген дайындықта ғылыми зерттеу жұмысын орындау жолы, зерттеу ұйымы, оны жүргізудің техникалық құралы, берілген зерттеудің сапасы мен саны онымен қоса орындаушының зерттеу жұмысының қорытындысыз  әдеби тұрғыдағы көрнекіліктерге, ғылыми жұмыстың қорытындысына деген жеке талабы есепке алынады.

 Студенттердің зерттеу жұмысына дайындалулары  психологиялық – педагогикалық ережемен сәйкес келуі, яғни арнайы пәндердің көмегімен зерттелген жұмыстардың қандай зерттеу болсада түсінікті болуы негізге алынады. Ең бірінші бөлімде студенттердің ғылыми жұмысымен шұғылдануға олардың икемдері бар, жоғы  яғни олардың негізгі және қосымша әдебиеттермен (каталогпен жұмыс, кітапты оқып конспект жазу, қорытынды шығару т.б) жұмыс жасай алулары тексеріледі. Реферат басқа жұмыстарды орындауда  әдеби кітаптарда көп әрі дұрыс пайдалануы студенттің зерттеу жұмысымен айналысу барысында басты тәжірибесі болады. Зерттеудің қорытындысы – бұл студенттердің зерттеу жұмысының негізгі талаптарын дұрыс орындауы.

 Екінші бөлім  III-IV-V курстағы зерттеу жұмысын дұрыс меңгергені осы бөлімде көрінеді. Бұл бөлімде студенттер қиындыққа толық зерттеулерін зертханаларда, мектептерде, институтта, ғылыми –оқу экскурсияларда өз беттерімен орындайды. Студенттік ұйымдардың құрамына мұғалімдер топтық зерттеу жүргізген сол зерттеулерін ұстаздармен немесе асперанттармен бірлесе дипломдық, курстық жұмыс жасай білген белсенді студенттер қабылданады. Студенттердің жүргізген зерттеу жұмыстарында жазылуы керек, онда студенттердің өзінің тақырып таңдап, сол тақырыпты аша алатын әдістемелер құрап, зерттеуді ұйымдастыра әрі өткізе алатынын, саналы да сапалы нәтиже жасай алатынын, өз қорытындыларын түсіндіре алатынын, әдебиеттермен жұмыс жасай алатынын осы жұмысты көретін адамдарға дәлелдей білу керек. СҒЗЖ-ның басты тақырыбы педагогикалық, психологиялық мектепте білім беру әдістемесін қалай орындату керек деген сұрақтар болады.

 СҒЗЖ-ға  бағытталған тақырыпта мамандандыру курсы, маманданған семинар, мамандандыу практикалары көрініс береді.

 Ғылыми жұмысының  тақырыбы мектеп тәжірибесіндегі педагогикалық, қажеттіліктер, сұрақтарға байланысты беріледі. Кафедрада зерттеуге өзек болатын әрі зерттеуді қажет ететін тақырыптар дипломдық жұмыс ретінде орындауға, берілуге дайын тұрады. Студенттердің ғылыми еңбектегі жетістігі тек жетекшінің талантына ғана байланысты емес. Жұмыстың сапасы, маштабы, жарамдылығы СҒЗЖ ұйымдастырушы кафедра, факультет, институт шешімімен байланысты. СҒЗЖ психологиялық –педагогикалық ереженің негізінде бірнеше талабы бар.

1. Әрбір студенттің ғылыми жұмысы міндетті әрі ерікті түрде жүргізілген жұмыстары бір-бірімен байланысты болуы керек.
2. Барлық студенттерге бір тақырып, бір әдебиеттен берілген жеке, топтық зерттеу жұмыстары бір –бірімен байланыста болуы қажет.
3. СҒЗЖ-да өзгермейтін және өзгеріп отыратын жүйенің болуы.
4. Кафедраның көмегімен және студенттердің өзін-өзі басқаруындағы ғылыми жұмыспен өз бетінше жұмыс жасаудың ұзақтығы.

Біздің еліміздегі педагогикалық ЖОО студенттердің  ғылыми зерттеу жұмысымен айналысуға қаншалықты бағыт алғанын тәжірибелерден көруге болады. Ленин атындағы ММПИ-да ҒЗИ құрып онда «студенттердің психологиялық бейнесі» яғни мамандану кезінде кездесетін кедергілер деген мәселені қарастыру керек деген ой болған.

Үлкен болашақ  ұстаздар ұжымымен бірлесе атқарған жұмысы арқасында мектептегі еңбегіне дайындығына үлкен үлес қосады. ҒЗЖ  қорытындысы педагогикалық –психологиялық ғылыми жұмыстар мектепте білім беру ережесіне сәйкес талаптар орындалса ғана жарияланады. СҒЗЖ төмендегі үлгі бойынша жасалғаны дұрыс:

1. Журналда немесе жинақтағы ғылыми жоба (статья)
2. Ғылыми есеп
3. Ғылыми баяндама
4. Оқу-тәрбиелеу жұмысы бойынша әдістемелік сабақ жоспары
5. Курстық, дипломдық жұмыстар
6. Тәрбие жайлы тапсырмалардың нақты шешімі
7. Дидактикалық материалдардың шынайы болуы
8. Мектеп пәндеріне байланысты бөлек бөлім болуы керек
9. Оқушыларға әр түрлі бағыт беретін әдістемелік бөлім болуы керек
10. Мектеп сыныптарының жасалу жобасы (учаскелетті р, музейлер)
11. Мектептік үйірмелердің,клубтардың бірлесе жұмыс жасау жоспары.

СҒЗЖ сапасын  бағалау үшін әрбір ғылымға жекелей  талаптар қойылады. Олар негізі талаптармен  сәйкес келеді. Мамандардың педагогикалық,психологиялық тақырыптағы әдістеріне жақсы баға берілсе, олар авторлық құқық алуларына болады. Еліміздегі көптеген педагогикалық институттарда бағалаудын топтық және жеке әдістері бар. Педагогикалық зерттеудің маңыздылығы: тақырыптың ашылуы, теориялық мағынасы қатысушылармен жұмыс жасауға арналған, тәжірибелік, тәрбиелік жұмыс, өз бетінше жасаған тәжірибелі- экспериментті жұмыс, теория және тәжірибе бойынша тәрбие берудің сұрақтары, әдістемелік тұрақтылық зерттеу жобасының жеткілікті болуы, мәтіндік педагогикалық тілде түсінікті, қорытындысы, ұсыныстары нақты болуы керек.

   Психологиялық  ғылыми студенттердің жұмыста  негізге алынатын мәселелер зерттеу  тақырыбын дұрыс таңдауы, әдеби  т.б. әдебиеттерімен жұмыс жүргізгені  ғылыми әдебтетті пайдалануы, әр түрлі ой тұжырымдарын, оларға деген өз көз қарасы эксперименті дұрыс жүргізуі және одан шыққан қорытындыны пайдалана білу қарастырылады. Бұның құрамына ұқсас қорытынды шығару, тәжірибеде негізгі, оны безендіру(яғни пайдаланылған әдебиет, сызба, схема, таблица, график) қарастырылады. Жеке әдістемелерді тексеруде СҒЗЖ көп талаптар қойылады. Оның құрамына: тақырыптың ашылуы, мектеп тәжірибесіедегі педагогикалық ойдың маңызы қарастырылады. Егер жұмыс жақсы жазылған жағдайда ол теориялық бағытта тұрақты болуы керек. Студенттердің әдістемемен жүргізген жұмысы педагогикалық- психологиялық зерттеудің жаңа қорытындылары әдебиеттерді дұрыс пайдалану, тақырыпты дұрыс ашып дұрыс қорытынды шығарғанына қарап бағаланады. Талаптардың құрамында шынайы зерттеу әдістері, педагогикалық әдебиеттерді экспериментті дұрыс пайдалана білу, жұмыстың мағынасы дұрыс, тақырыптың толығымен ашық ұғынықты болу кіреді. Сонымен қатар тәжірибеде пайдалануға жұмыстың маңыздылығы, нақты әдістемелік нұсқаулар, ұстаздар мен сынып жетекшінің тәжірибеде пайдалануға болатын, болмайтындығының бағасы, студенттердің педагогикалық тәжірибеде, сабақта, институтта пайдалана алатын, алмайтындығы есепке алынады. Жұмысты безендіруге қатты назарға алынады. Бұл ЖОО-ғы үлгілері бекер көрсетілмеген. СҒЗЖ-ны ұйымдастырудың жұмысына бағыт береді, осы үлгіге қарап СҒЗЖ-ның ғылыми жетекші, қазылар алқасы, комиссиялар дұрыс баға берулері мүмкін. СҒЗЖ-да ең маңызды қорытынды төмендегі жарыстарға қатысқанда берілуі қорытындыларды  салыстыру, артта қалушыларға көмектесу, жарыс жеңімпаздары беретін баға.

Көрсетілген ережелер арқылы CҒЗЖ-ы бойынша жарыстар өткізуге болады.

СҒЗЖ-тың қортыныдысын шығару үшін институтта және факультетте, кафедра мына жайларды қарастырады: студенттердің жұмысын нақты бағалап сын көрсеткіш негізінде алып қарайды, студенттердің ғылыми еңбектерінің қорытындысының көмегімен әр түрлі институт ішіндегі ақпарат құралдарын (газет,журналдар, ауызша ақпарлар, т,б) және де студенттердің жұмысын өзіндік бағалау. СҒЗЖ-тің қортытындысын бірнеше түрде бөліп қарастыруға болады: факультет аралық сайыстар, СҒЗЖ бойынша өткізіледі, мұнда СҒЗЖ өзінің дайындалған және белгіленген кеңестер бар. Сайыста кафедра бойынша ең үздің курстық және дипломдық жұмыс жарысы өткізіледі. СҒЗЖ сайысы педагогикалық-практикалық қорытындысы бойынша екі бөлімнен тұрады. 1-бөлім кафедрада ұйымдастырылады(ол үшін әділ қазылар, сайысқа жауапты адамдар, педагогикалық –практикалық жетекшілерін тағайындайды), бұл бөлім ең жақсы жұмыстар мен анотациялар әділ қазылардың шешімімен жалпы институт әділ қазылардың шешімімен жалпы институттарда жеңімпазды анытау үшін тағайындалады. Сонымен қатар институтта студенттік ғылыми конференциялар ғылыми және ғылыми техникалық жұмыстардың көрмесі ЖОО ішінде «студент және ғылыми техникалық  прогресс» атты олимпиядалар және басқа да формадағы СҒЗЖ ұйымдастырылады. Әрбір айтылып кеткен формалар бойынша СҒЗЖ ның қорытындысы бойынша жеңімпазды анықтау үшін СҒЗЖ-ның төрағасы, партком мүшелерін, факультеттік СҒЗЖ ның кеңесі болады. Ең үздік студенттер және олардың жетекшілеріне әр түрлі сыйлықтар (ақшалай,ескерткіш сыйлықтар, мақтау қағаздар, ректордың бұйрығы бойынша құттықтау алғыс хаттар) беріледі. Педагогика бойынша жүйелі түрде студенттерді ғылыми жұмыспен айналысуға дайындау, бұл СҒЗЖ-ның ең басты міндеті болып табылады. Студенттердің жұмыстарының тақырыбы қаншалықты әр түрлі болғанымен студенттерді зерттеу жұмысына дайындау кезеңінде міндетті түрде коммунистік тәрбиеге, педагогикалық және психологиялық ғылыми әдістемелерге байланысты. СҒЗЖ-ны ұйымдастыру ЖОО ішінде СССР құжаттарымен РСФСР зерттеу әдістерін нақты зерттеу іс әрекетін және нәтижесін оқытады. Жалпы тақырыптар ішінде сонымен қатар зерттеу қорытындысын тәжірибеге енгізу ғылыми зерттеудің типтері, мектеп қажеттіліктерін көрсетеді.