Өнімнің қауіпсіздігін сынау және бақылау

ӨНІМНІҢ ҚАУІПСІЗДІГІН СЫНАУ ЖӘНЕ БАҚЫЛАУ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Зертханалық жұмыстарды орындау үшін арналған әдістемелік  нұсқаулар 

 

«Стандарттау және сертификаттау» мамандығы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Астана 2012

Мазмұны

Зертханалық жұмыс№ 1 Табиғи тасты материялдардың үлгілерімен танысу. 3

Зертханалық жұмыс№ 2 Керамикалық кірпіштің беріктілігі мен ылғалтартқыштығын сынау 8

Зертханалық жұмыс№ 3 Гипсті және цементті тұтастырғыштардың қасиеттерін сынау 11

Зертханалық жұмыс№ 4 Бетон және бетондық қоспаның қасиеттерін сынау  19

Зертханалық жұмыс№ 5 Болаттың қасиеттерін сынау 21

Зертханалық жұмыс№ 6 Битум маркасын анықтау 26

Зертханалық жұмыс№ 7 Полимер материалдарының қасиеттерін игеру 27

Зертханалық жұмыс№ 8 Ағаштың механикалық беріктілігін сынау 28

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Зертханалық жұмыс № 1

Табиғи  тасты материялдардың үлгілерімен  танысу.

 

Жұмыстың мақсаты: физика-механикалық қасиеттерді сынау әдістерімен танысу; тығыздығы мен ылғалсіңіргіштігін анықтау.

Керекті құрал-жабдықтар:

- тау-кен  түрлері мен минералдар үлгілерінің  топтамасы.

Жұмыстың орындалу технологиясы

Әрбір студент  берілген топтамадан кем дегенде 25 тау-кен үлгілерімен танысуы, яғни олардың макроқұрылымын, түсін, жылтырлығын, формасын зерттеуі, талдауы тиіс. Зерттеу  нәтежесі сондай-ақ қосымша әдебиеттен алынған ақпараттар бойынша (1.1 кесте) формаға сәйкес есеп беру дайындалады.

 

 1.1-кесте

Табиғи  тау-кен материалдары

 

Тау-кен түрінің (минералы) атауы, генетикалық  тиістілігі	Сыртқы бейнесі, физикалық ж/е т.б. қасиеттері	Химиялық және минералды құрамы	Қолданылу аясы

 

 

1.2. Табиғи тау-кен материалдарының  қасиеттерін сынау 

Құрал жабдықтар

• зертхалық таразы;
• штангенциркуль (колумбус);
• штативтер;
• тау-кен түрінің үлгілері;
• теңестіргіш таразы жинағы;
• шыны көлемөлшегіш (бъемомер);
• Копердің педжасы.

 

 

 

1.2.1. Орташа тығыздықты анықтау

Сынау әдістемесі

Дұрыс форманың үлгілерін (кубики) өлшеп, 0,01 см дәлдігімен олардың үш өлшемі бойынша қалыпты жағдайдағы үлгінің көлемін есептейді:

      (1)

Массаны көлемге қатынасынан тығыздықты анықтайды:

       (2)

Өлшеу мен  есептеу нәтижесін 1.2-кестеге енгізеді.

1.2-кесте

Дұрыс формалы  үлгілердің орташа тығыздығын анықтау  нәтижелері

Түрдің атауы	Үлгі өлшемі			Үлгі көлемі , см3	Үлгі массасы, г	γ, кг/м3
	a	b	h

Дұрыс емес формалы үлгілер (нөлдік кеуектілігімен) қарапайым ауада не гидростатикалық (суға батырылған) жолмен өлшейді.

1.1-сурет. Дұрыс емес формалы үлгіні гидростатикалық жолмен өлшеу

1- тіреуіш; 2- суы бар ыдыс; 3 - үлгі

 

 

Грамм бойынша  өлшеудің қалдығы үлгінің көлеміне см3-ке тең (1.3-кесте).

Таблица 1.3.

Дұрыс емес формалы үлгінің орташа тығыздығын анықтау нәтижесі

Түрдің атауы	Өлшеу нәтижесі, г		Үлгі көлемі, см3	γ, кг/м3
	ауада	суда

 

Сусымалы материалдардың түйіршіктері (зерна сыпучих материалов) (гравий) гидростатикалық жолмен тесігі бар шелек арқылы өлшейді, ол штативке ілінеді де, суы бар ыдысқа түсірілген. Оны таразының бір табағына орнатады, ал екінші табақты жүк көмегіментеңестіреді (1.2-сурет).

Рис.1.2. Сусымалы материалды гидростатикалық жолмен өлшеу

1- суы бар ыдыс; 2 – шелек; 3 – штатив; 4 – теңестіретін жүк.

 

Результаты  испытания гранитного гравия

 

Шелекке 500 г гравийді салып, суы бар ыдыстың  массасының Δm г-мен үстелуін анықтайды. Ол сандық мәні бойынша гравий түйіршектерінің көлеміне Vз см³ тең.

Δm=

γ= m/ Vз=

г/см3

 

 

1.2.2. Шынайы тығыздықты анықтау ρ

Мойнында  рискілері (риски) бар төменгі сызығына дейін сумен толтырылған шыны колба-көлемөлшегішке су деңгейі жоғарғы  сызығына дейін көтерілгенше ұнтақталған  материал құйылады. Рискілер арасындағы көлем  20 см³-ге тең. Содан соң құйылған материалдың массасын анықтайды. Оны стаканның материал құйылғанға дейінгі және құйылғаннан кейінгі массаларының айырымы арқылы есептейді. Материал массасы шығарылған судың көлеміне - 20 см³ қатынасы арқылы шынайы тығыздығы анықталады:

      (3)

Зерттеу нәтижесі мен жүргізілген есептеулер есеп беруге жазылады. (1.4-кесте)

1.4-кесте

Көлемөлшегіш  көмегімен анықталған шынайы тығыздық нәтижесі 

Материал құйылғанға дейінгі стаканның  массасы		Құйылғаннан кейінгі
Материал көлемі (Vabs)		Шынайы тығыздық ρ

1.2.3. Шынайы кеуектілік(пористость)  пен ылғалтартқыштықты(водопоглощение) анықтау 

Шынайы  кеуектілікті 1.1 мен 1.2 кестелерінде анықталған ρ және γ мәндері бойынша есептейді. Ылғалтартқыштықты (водопоглощение) массасы (Вм) және көлемі (Во) бойынша (кажущаяся пористость) тәжірибе арқылы анықтайды. Үлгілерді (m) тұрақты массасына дейін кептіріп өлшейді. Содан кейін кереге көз түпқойма астында (решетчатая подставка) 2-10 см көлеміндей су астында ұстап m₁ қалыпты массаға дейін толтырамыз. Үлгілерді өлшеу алдында сулы сүрткімен сүртеді.

1.5-кесте

Шынайы кеуектілік(пористость)  пен ылғалтартқыштықты(водопоглощение) анықтау 

		Түрдің(порода) атауы
Көрсеткіштері
Үлгі массасы	Құрғақ (m)
	Сумен толтырылған (m1)
Үлгі көлемі, Vest, см3
Орташа тығыздық γ, кг/м3
Шынайы тығыздық ρ, кг/м3
П=100(1-γ/ρ), %
Во=100(m1-m)/ρвVest, %
Вм=100(m1-m)/m, %

 

1.2.4. Жару кезіндегі соққы тұтқырлықты (ударная вязкость) анықтау

Цилиндр үлгілерін диаметрі және биіктігі бойынша  өлшеп (h=d=2,5 см) Педжа копрінде есептейді (1.3-сурет), салмағы  G=20 Н жүк (бабы) мына биіктіктерден құлап соққыға ұшырайды: бірінші соққыда – 1см, екіншісінде – 2см, кейін 3...осылайша үлгі жойылғанша.  Үлгіні жоюға кеткен жұмысты есептейді А=G(1+2+3…+n), мұндағы n- соққы саны. Соққы тұтқырлығы  жұмыстың (А) үлгі көлеміне қатынасына тең - а=A/Vest. Өлшеу мен есептеудің нәтижелерін 1.6-кестесіне енгізіеді. Соққылауына байланысты түрді соққыға төзімді (n>16),  орташа (n=8 -16) және әлсіз (n<8) деп ажыратады.

1.3-сурет. Педжа копрі

1 – жүк (баба); 2 – үлгі ; 3 – жүк асты; 4 -соққыш

 

 

Соққы тұтқырлығын  есептеу нәтижелері

Түрдің атауы	h, см	d, см	Vest, см3	n	A, Дж	а, Дж/см3

 

 

 

 

 

 

Зертханалық жұмыс № 2

КЕРАМИКАЛЫҚ КІРПІШТІҢ БЕРІКТІЛІГІ МЕН ЫЛҒАЛТАРТҚЫШТЫҒЫН  СЫНАУ 

Жұмыс мақсаты: құрылыс керамикасының физико-техникалық қасиеттерін сынау және стандарт талаптарымен танысу.

Құрал-жабдықтар:

• таразылар;
• штангенциркуль;
• кірпіш үлгілері;
• термошкаф;
• гидравликалық пресс;
• гидро бекітпесі бар ванна.

Сынақ жүргізу әдістемесі

Сыртқы  бақылау үшін партиядан 0,5 % көлемдегі 25-тен кем емес кірпіш үлгілерін алады.  Зертханада осы кірпіштерден сынайды: сығылуға 10 данасы, иіліміне 5 данасы, ылғалтартқыштыққа 3 данасы, салқынға тұраұтылықты 5 данасы, қуыс тесікті 5 данасы арқылы анықтайды.

Көлемдік массасын анықтау 

Көлемдік  массаны t=105-110 ºС-та қалыпты массасына  дейін кептірілген кірпіш массасын кірпіш көлеміне қатынасы арқылы анықтайды. Көлемдік масса  кг/м^3-мен көрсетеді. Көлемін 1мм, ал өлшеуде 10 г дәлдікпен өлшейді. 2.1-кестесі толтырылады.

2.1-кесте

Кірпіштің көлемдік массасын есептеу нәтижелері

№ п/п	Кірпіш өлшемдері, см			Кірпіш көлемі, см 3	Кірпіш массасы, г	Көлемдік масса
						г/см3	кг/м3
	a	b	h

 

Сығылуға  беріктілік шегін анықтау 

Кірпіштің жартыларын цементтік қамырмен қосады. Үлгінің үстіңгі және төменгі  шектерін цементтік қамыр арқылы тегістейді.

 

 

 

 

2.2-кесте

Кірпіштің сығылуын анықтау

Үлгі	Тігіс жазықтығы, см		Көлденең қима ауданы S, см2	Максимальды жүктеме Р, кгс	Сығылудағы беріктілік шег, Rсж= Р/S, кгс/см2
	a	b

2.2-кестесіндегі  мәлімет бойынша кірпіштің маркасы  жайлы қорытынды жасалады.

 

Иілім кезіндегі беріктілікті анықтау 

Кірпіштің  бір жақ бетінде (верхней постели) бір, ал төменгі жақ бетінде арасы 2-3 см болатын гипстік қамырдан  екі сызық жасайды. Кірпіш қамыры қатайған соң кірпішке жалпағымен ортасынан Р күші түсіріледі (2.1-сурет).

Таблица 2.3.

Кірпіштің иілімділікке сынау нәтижелері 

Үлгі	Үлгі өлшемдері, см		Тіректер арасы l, см	Максималды жүк Р, кгс	Иілім кезіндегі беріктілік Rизг=3Pl/2bh2, кгс/см2
	Ені, b	Қалыңдығы, h

2.1-сурет. Үлігіні иілімін сынау сұлбасы

2.3-кестеде келтірілген мәлімет бойынша кірпіштің маркасы анықталады.

 

 

Кірпіштің ылғалтартқыштығын анықтау 

Үш кірпішті 105-110 ºС-та қалыпты массаға дейін кептіреді, суытадаы және өлшейді. Содан соң судың көлемі үлгі бетінен 2 см-дей жоғары болатындай кірпіштерді суы толтырылған ыдысқа салады. 48 сағаттан соң үлгілерді сулы матамен сүртіп, өлшейді. 2.4-кесте толтырылады.

 

2.4-кесте

Ылғалтартқыштықты анықтау нәтижелері

№	Құрғақ кірпіш массасы m, г	Сумен толтырылған кірпіш массасы m1, г	Кірпіштің суды жұтуқан  (m1 – m), г	Вм=100(m1-m)/m, %   Масса бойынша ылғалжұтқыштығы

 

Нәтижесі  бойынша кірпіштің ылғалжұтқыштығының стандарт талаптарына сәйкестігі жайлы  қорытынды жасалады.