Қазақстан республикасындағы саяси партиялар

      2. ҚР-ның саяси партиялар туралы заңы 

Қазақстан Республикасының  Заңы. 2002 жылғы 15 шілде N 344-ІІ 
Осы Заң саяси партияларды құрудың құқықтық негiздерiн, олардың құқықтары мен мiндеттерiн, қызметiнiң кепiлдiктерiн белгiлейдi, саяси партиялардың мемлекеттiк органдармен және басқа ұйымдармен қатынастарын реттейдi.

1-тарау.  ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР 
1-бап. Саяси партия ұғымы

1. Азаматтардың, әртүрлi әлеуметтiк топтардың мүдделерiн  мемлекеттiк билiктiң өкiлдi және атқарушы, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында бiлдiру және оларды қалыптастыру iсiне қатысу мақсатында олардың саяси еркiн бiлдiретiн Қазақстан Республикасы азаматтарының ерiктi бiрлестiгi саяси партия деп танылады.

 
2. Саяси партияның халық атынан билiк жүргiзуге құқығы жоқ. 

2-бап.  Қазақстан Республикасының  саяси партиялар  туралы заңдары

1. Қазақстан  Республикасының саяси партиялар  туралы заңдары Қазақстан Республикасының  Конституциясына негiзделедi, осы  Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актерлерiнен тұрады. 
2. Саяси партиялар заң алдында бiрдей. 

3-бап.  Саяси партияларға  бiрiгу құқығы

1. Қазақстан  Республикасы азаматтарының саяси  партияларға бiрлесу бостандығына  құқығы бар.

2. Қазақстан  Республикасының азаматы тек бiр саяси партияға мүше бола алады. 
3. Саяси партияға мүше болу Қазақстан Республикасы азаматының құқықтары мен бостандықтарын шектеуге негiз бола алмайды.

4. Әркiм  өзiнiң қандай партияға жататынын  көрсетуге немесе көрсетпеуге  құқылы.

4-бап.  Мемлекет және саяси партиялар

1. Мемлекет  саяси партиялардың құқықтары  мен заңды мүдделерiнiң сақталуын  қамтамасыз етедi.

2. Мемлекеттiң  саяси партиялардың iстерiне және  саяси партиялардың мемлекет iстерiне  заңсыз араласуына жол берiлмейдi. Саяси партияларға мемлекеттiк органдардың функцияларын жүктеуге де жол берiлмейдi.

3. Азаматтардан  кез келген нысанда, оның iшiнде  ресми құжаттарда да, қандай партияға  жататынын көрсетудi талап етуге  тыйым салынады.

4. Парламент  депутаттарының, мемлекеттiк қызметшiлердiң  саяси партиялардағы ақы төленетiн қызметтерде болуына құқығы жоқ.

5. Мемлекеттiк  қызметшiлер лауазымдық мiндеттерiн  атқару кезiнде 

Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарын басшылыққа алады және саяси партиялар мен  олардың органдарының шешiмдерiмен  байланысты болмайды. 
6. Саяси партиялардың тұрақты жұмыс iстейтiн органдарында қызмет атқаратын адамдарға Қазақстан Республикасының еңбек, әлеуметтiк қорғау және әлеуметтiк сақтандыру туралы заңдары қолданылады.

2-тарау.  САЯСИ ПАРТИЯНЫ  ҚҰРУ, ҚАЙТА ҰЙЫМДАСТЫРУ  ЖӘНЕ ТАРАТУ 
6-бап. Саяси партияны құру

1. Саяси  партия саны бiр мың адамнан  кем емес, саяси партияның құрылтай  съезiн (конференциясын) шақыратын  және облыстардың, республикалық  маңызы бар қала мен астананың  үштен екiсiнiң атынан өкiлдiк  ететiн Қазақстан Республикасы азаматтары тобының бастамасы бойынша құрылады.

2. Азаматтардың  саяси партия құру жөнiндегi бастамашы  тобының тiзiмдерi тiркеушi органға  ол белгiлеген нысан бойынша  табыс етiледi.

3. Құрылтай  съезiн (конференциясын) әзiрлеу және  өткiзу үшiн құрамында кемiнде он адам бар ұйымдастыру комитетi құрылуы мүмкін.

4. Құрылтай  съезiнде (конференциясында) саяси  партияны құру, оның атауы, жарғысы,  бағдарламасы туралы шешiмдер  қабылданады және оның басшы  органдары құрылады.

5. Саяси  партия жарғылық қызметiн мемлекеттiк тiркеуден өткеннен кейiн жүзеге асырады.

7-бап.  Саяси партияның  атауы мен рәмiзi

1. Саяси  партияның атауында "саяси партия" немесе "партия" деген сөздер  болуға тиiс, оларды саяси партиялардың  атауында ғана пайдалануға жол  берiледi. Саяси партияның толық және қысқартылған атауы мен оның рәмiзi мемлекеттiк органдардың, Қазақстан Республикасында тiркелген саяси партиялардың атаулары мен рәмiзiнен өзгеше болуға тиiс.

2. Саяси  партияның атауында ұлттық, этникалық,  дiни, аймақтық, қауымдық және гендерлiк  белгiлердi көрсетуге, оның лидерлерiнiң, тарихи тұлғалардың есiмдерi мен фамилияларын пайдалануға жол берiлмейдi.

3. Саяси  партияның өз рәмiзi ретiнде  Қазақстан Республикасының және  басқа мемлекеттердiң мемлекеттiк  нышандарын пайдалануға құқығы  жоқ.

4. Саяси  партия рәмiз ретiнде эмблемаларды, туларды, гимндердi, вымпелдердi, значоктарды пайдалануға құқылы.

5. Саяси  партияның рәмiзi Конституцияға  қарсы және заңға қарсы мақсаттарды  насихаттауға қызмет етпеуге  тиiс.

6. Саяси  партия рәмiзiнiң сипаттамасы мен  эскиздерi жарғыда болуға тиiс.

8-бап.  Саяси партияға  мүше болу

1. Қазақстан  Республикасының жасы он сегiзге  толған азаматы саяси партияның  мүшесi бола алады.

2. Саяси  партияға шетелдiктердiң, азаматтығы  жоқ адамдардың мүше болуына,  сондай-ақ ұжымдық мүшелiкке жол берiлмейдi.

3. Әскери  қызметшiлер, ұлттық қауiпсiздiк  органдарының, құқық қорғау органдарының  қызметкерлерi және судьялар саяси  партияда болмауға, қандай да  болсын саяси партияға қолдау  көрсетпеуге тиiс.

4. Саяси  партияға мүшелiк ерiктi, жеке және  тiркелетiн тәртiпте болады. 
5. Саяси партияға қабылдау жазбаша өтiнiш негiзiнде жүзеге асырылады. 
6. Саяси партияға мүше болу кәсiби, әлеуметтiк, нәсiлдiк, рулық, ұлттық немесе дiни белгiлер бойынша, сондай-ақ жынысына және мүлiктiк жағдайына байланысты шектелмеуге тиiс.

7. Саяси  партияның мүшелерi саяси партияның  басшы органдарына сайлауға және  сайлануға, саяси партия мен  оның басшы органдарының қызметi туралы ақпарат алуға құқылы.

8. Қайтыс  болу, партиядан шығу, партиядан  шығарылу, басқа партияға кiру  саяси партияға мүше болуды тоқтатуға негiз.

3-тарау.  САЯСИ ПАРТИЯНЫҢ  ҚЫЗМЕТI

15-бап.  Саяси партияның  құқықтары мен  мiндеттерi

1. Саяси  партия жарғысы мен бағдарламасында  анықталған мақсаттар мен мiндеттердi жүзеге асыру үшiн Қазақстан  Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен:

1) өзiнiң  қызметi туралы ақпарат таратуға  және өз мақсаттары мен мiндеттерiн  насихаттауға; 
2) ерiктi негiзде қауымдастықтарға (одақтарға), сайлау блоктарына бiрiгуге; 
3) Қазақстан Республикасының Президенттiгiне, Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлiсiнiң және мәслихаттарының депутаттығына кандидаттар ұсынуға; мәслихаттардағы өз өкiлдерi арқылы Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының депутаттығына кандидатуралар жөнiнде ұсыныс жасауға; 
4) өздерiнiң бұқаралық ақпарат құралдарын құруға;

5) жиналыстар, митингiлер мен демонстрациялар,  шерулер мен пикеттер өткiзуге; 
6) осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заң актерлерiнде көзделген өзге де құқықтарды жүзеге асыруға құқылы.

2. Саяси  партия:

1) Қазақстан  Республикасының Конституциясы мен заңдарының талаптарын сақтауға; 
2) әрбiр азаматтың өз құқықтары мен мүдделерiне қатысты құжаттармен, шешiмдермен және ақпарат көздерiмен танысу мүмкiндiгін қамтамасыз етуге; 
3) заңды тұлғалардың бiрыңғай мемлекеттiк тiркелiмiне енгiзiлетiн мәлiметтер көлемiнде тұрақты жұмыс iстейтiн органы орналасқан жердiң өзгергенi туралы және өз басшылары туралы деректердi тiркеушi органға хабарлауға; 
4) салық органдарына Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген мерзiмдер мен көлемде өзiнiң қаржылық қызметi туралы есеп табыс етуге мiндеттi. табылады.4,54% дауыс жинады. 

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Д. Жамбылов Саясаттану. Алматы – 2003  
2. «Жұлдыз», № 6, 2002  
3. «Ақиқат» №5 2003  
4.  «Егеменді Қазақстан» 2001  
5. Борисов П. «Политология», Алматы 1997 
6. Назарбаев Н. Ә. «Ғасырлар тоғысында», Алматы, 1996