Философия, оның проблемалары және қоғамдағы ролі

Реферат:

Тақырыбы:Философия, оның проблемалары және қоғамдағы ролі. 
 

     Философия рухани мәдениеттің ең көне және адамзат ілімінің жауапты бөлімі. Оның тарихы 25 – ғасырға созылады, философия ежелгі шығыс (үнді қытай) елдерінде пайда болып өзінің класикалық деңгейінде ежелгі Греция еліне жетті. Ежелгі грек ғалымдарының еңбектерінде философия деген термен пайда болды, ғалымдардың ішінде өзін алғашқы философпын деп атаған грек математика ойшылы Пифагор ( б.э.д 580 -500). Ал ғылымның ерекше саласы деп философия терминін енгізген Платон 428 -347. Философия грек тілінен аударғанда даналыққа құштарлық, ежелгі дәуірде даналық бұл асқақтық мәні бар құбылыс. Философияның негізгі тақырыбы дүние және адам туралы. Алғашқы философтар универсалды энциклопедист ғалымдар мысалы: Фасель 624 – 547ж. ол ірі математик геометрия негізін қалағн  астраном гидротехник болған  ол тек философия проблемасымен айлалыспаған сонымен қатар физика медицина математика техника логика т.б. Алғашқы философтар өздерінің еңбектерінде мынадай сұрақтарға жауап іздеді: дүниенің мәні неде, дүниенің құрлымы, құрылыс неде, дүние шектеулі ме, әлде шексіз бе, жақсылық пен жамандық деген не?

      Ежелгі дәуірде күні бүгінге дейін дүниетанымдық сұрақтарды негіздеу дүниетенымның негізгі принциптерін қалыптастыру философияның кәсіби ісі.

     Фиолсофияның теориялық білімге және ерекшелігіне анықтаған философ ойшыл Аристотель б.э.д 384 – 322.

      Философияның негізгі сұрағы дүниетанымдық сұрақтар 2000 ж.  

өтсе  де философия пәні туралы түсінік  үнемі өзгеруде бірақта ол өзінің тұрақты түсінікте ойлар ерекшеліктерін сақтап қалды. Дүниетаным адамның дүниеге қатынасы бұл жерде эмоциальдық психологиялық және интелектуалдық факторлерге байланысты.

       Дүниетаным адамның тәртібі мен қызметінің принциптерімен анықталды оның идеялары мен моральдық нормалары әлеуметтік және саяси аринтацияларын қалыптастырады.

      Адамзаттың рухани даму тарихында дүниетанымның мынадай түрлерін ажыратамыз (мифология) діни философия. (өмірлік практикалық)

     Ең  алғашқы дүние танымдық пікір  мифология түрінде пайда болды. Бұл гректердің екі сөзінен құралған : mifos – аңыз, logos – ілім. Мифологиямен  бірге жазу мәдениеті пайда болды. Мифология негізінде дін дүниеге келді. Барлық діндер мифологияда кездесетін ертегі, аңыздарды пайдаланады. Ал дін нәрсенің себебін ашып көрсетпеді. Олар тек илануды талап етті. Философия дүниеге келген кезінен бастап мифологиямен қатар және онымен бірге діни түсініктерге қарсы күресте шыңдалып, дамыған. Егер дін мифологияны қабылдап, оның қағидаларын, аңыздарын бүтіндей қолдану негізінде қалыптасқан болса, философия ойлау, зерттеу, сын көзбен қарау негізінде дүниеге келді. Философия барлық ғылымдардан бұрын дүниеге келгендіктен, оны ғылымдардың ғылымы деп те атаған. Өйткені, ол кезде әлем туралы барлық алдыңғы қатарлы тұжырымдар мен пікірлер өз алдына ғылым ретінде дараланып, бөлінбеген соң, ол туралы пікірлерді философия өз бойына жинақтаған болатын.  Сондықтан да философ әрі дана, әрі табиғатты зерттеуші, сынаушы, байқаушы ретінде бой көрсетті.

       Адамзат дамуымен қатар философия да өз алдына дүниеге көзқарас ілім ретінде қалыптаса түсті. Сонымен қатар ол басқа ғылымдарға методологияляқ жол сілтейтін әдістемелік рөл де атқаруда.  

      Философия пайда болғаннан бастап дүниені тұтас және бірліктегі құбылыс деп қарастырады дүниенің тұтастығын оның заңдарымен байланыстырады. Философия табиғаттын даму заманының қоғам және ойлау проблемаларын зерттейді қолданыста мынадай философиялық категорияны пайдаланады. Болмыс, сана, қозғалыс, шексіздік т.б. Философия дүниенің мәні және адам туралы білім «Дүние және адам» қарым қатынастарын зеттейді осы тұста болмыс және ойлау физикалық және психикалық материалдық және идеалдық рух және табиғат объективтік және субъективтік, яғни философия универсалды ілім.

       Философияның негізгі сұрағының екі жағы бар:

1. Ең алғашқы материя және сана?
2. Дүниені тануға бола ма?

Философияда екі бағыт қалыптасты, материализм  және идеализм.

       Материализм бағытын ұстаушылар материя алғашқы санаға қарағанда ал идиализм сананы бірінші кезекке қояды.

      Дүниені танылады деген философтар  материалистер ал дүние танылмайды  деген ілімнің өкілдері агностицизм  философия тарихында материализм  мынадай бағыттарын ажыратамыз:

1 Ежелгі  ойшылдардың материализімі   (Демокрит, Гераклит, Эпиркур).

2 Метафизикалық  материализм (16 – 18ғасыр өкілдері  Бэкон, Спиноза, Дидро т.б.)

3 Диалектикалық  материализм.(К.Маркс Ф.Энгельс).

Идеализмнің екі негізгі түрін ажыратамыз.

1 Объективтік  (Платон, Гегель, Неотомистер)

2 Субъективтік  идеализм өкілдері ( Беркли, Юм, Мах, Экзистенциалистер).

     Философияның тарихи 2 әдісі бар  Диалектика және Метофизика диалектиканың  негізгі принципі даму принципі  және жалпылама байланыс принципі  философияның екі функциясын  ажыратамыз дүниетанымдық және  методолоиялық.

    Ақыр соңында, философтар әрбір  тарихи кезеңдерде жеке – жеке  емес, топ болып, кездейсоқ емес, белгілі қоғамдық заңдылықтарға  сай дүниеге келген. Себеп олардың  өмір талабы күн тәртібіне  қойған сұрауларға жауап іздеуден  туындағандығы.

    Сонымен, философия дегеніміз материя мен сана, таным мен болмыс, адам мен қоғам жайлы адамзат ой – санасының дамуы барысында жинақталған, жүйеленген ғылыми ой – пікірдің теориялық жиынтығы. 

Негізгі әдебиеттер тізімі

1.   Кішібеков С., Сыздықов Ұ. Философия. Оқулық. Алматы. 2000.

2.   Тұрғанбаев  Т. Философия. А, 2002.

3.   Ғабитов  Т.Х., Құлсариева А.Т. Философия  және мәдениеттану. А, 2002.

4.   Нысанбаев  Ә., Әбжанов Т. Ойлау тарихының  белестері. – Алматы, 1994.

5.   Алтай  Ж., Қасабек А. Философия тарихы. Алматы, 1999.

6.   Ақназаров  Х.З. Фиолософия тарихынан дәріскер  курсы. – Алматы, 1992.

7.   Бейсенов  Қ. Философия тарихы. – Алматы, 1992.

8.   Философиялық  сөздік. – Алматы, 1996.

9.   Чанышев  А.Н. Курс лекций по древней  философии. М., 1993.

10.  Асмус В.Ф.  Античная философия. – М., 1976.

11.  Антология  мировой философии. Т 1., Т 2. М. 1969.

12.  Орынбеков  М.С. Ежелгі қазақтың дүниетанымы.  А., 1996.

13.  Аль-Фараби. Философские трактаты .А.,1970                                                                           14.  Абай Кунанбаев. Избранное.  А.,1958.

15.  Айбеков Б. Мировоззрение Ш.Кудайбердиева. А.,1994.