Модульдік оқыту технологиясы

Модульдік оқыту технологиясы

Дата: 2011-09-27 20:45:11

 

 Қазіргі уақытта Қазақстанда  білім берудің өзіндік ұлттық  үлгісі қалыптастасуда. Бұл сының  процесс білім парадигмасының  өзгеруімен қатар жүреді. Білім  берудегі ескі мазмұнның орнына  жаңасы келуде. Я.А.Каменскийдің, И.Гербарттың  дәстүрлі объект –субъектілері  педагогикасының орнын басқасы  басты, ол бала оқу қызметінің  субъектісі ретінде , өзін өзі  өзектілендірудге, өзін танығуға  және өзін-өзі жүзеге асыруға  ұмтылатын жазушы тұлға ретінде  бағытталған. Мұндай жағдайда  педагогикалық процестің манызды  құрамы оқу ісіндегі субъектілер-оқытушы  мен оқушының тұлғалық – бағытталған  өзара әрекеті болып табылады.

 

 Жаңа білім парадигмасы  бірінші орынға баланың білімін  , білігі мен дағдысын емес, оның  тұлғасын, білім алу арқылы, дамуын  қойып отыр.

 

 Қазіргі уақытта педагогика  ғылымының бір ерекшілігі- баланың  тұлғалық дамуына бағытталған  жаңа оқыту технологияларын шығаруға  ұмтылуы.

 

 «Педагогикалық технологиялар  – бұл білімнің басымды мақсаттарымен  біріктірілген пәндер мен әдістемелердің: оқу –тәрбие процессін ұйымдастырудың  өзара ортақ тұжырымдамамен байланысқан  міндеттерінің , мазмұнынң, формалары  мен әдістерінің күрделі және  ашық жүйелері ,мұнда әр позиция  басқаларына әсер етіп, ақыр аяғында  баланың дамуына жағымды жағдайлар  жиынтығын құрайды»

 

 Бүгінгі таңда П.М.Эрдниевтің  дидактикалық бірліктері шоғырландыру  технологиясы, Д.Б.Эльконин мен В.В.  Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы, В.Ф.Шаталовтың оқу материалдарының  белгі және сызба үлгілері  негізінде қарқында оқыту технологиясы, М.Чошановтың проблемалық модульді  оқыту технологиясы, П.И.Третьяковтың, К.Вазинаның модульды оқыту технологиясы, В.М.Монаховтың, В.П.Беспальконың және  басқа көптеген ғалымдарың технологиялары  кеңінен танымал.

 

 Қазақстанда Ж.А.Караевтің,  Ә.Жүнісбектің және т.б.ғалымдардың  оқыту технологиялары белсенді  түрде қолданылуда.

 

 Қазақстан Республикасының  «Білім туралы» Заныңда оқыту  формасын, әдістерін , технологиялар  таңдауда көп нұсқулық қағидасы  бекітілген , бұл білім мекемелерінің  мұғалідеріне , педагогтарының өзіне  оңтайлы нұсқаны қолдануға , педагогикалық  процесті кез-келген үлгімен,  тіпті авторлық үлгімен құруға  мүмкіндік береді.

 

 Модуль дегеніміз –қандайда  бір жүйенің,ұйымның нықталатын, біршама дербес бөлігі.

 

 Оқу модулі қайта  жаңғыртушы оқу циклі ретінде  үш құрылымды бөліктен тұрады: кіріспеден , сөйлесу бөлімінен және  қорытынды бөлімнен тұрады.

 

 Кіріспе бөлімінде  тәрбиеші балалармен оқу модулінің  жалпы құрылымымен, оның мақсат-міндеттерімен  таныстырады. Сонан соң мұғалім  осы модулінің барлық уақытында  есептелген оқу материалын қысқаша  (10-20 минут ішінде ), сызба, кесте  және т.б. белгілік үлгілерге  сүйене отырып түсіндіреді. Тақырып  мазмұнына (тұтас тақырып немесе  тарау бойынша) «өсу» бағытымен  –қарапайымнан күрделіге, репродуктивтік  тапсырмалардан шығармашылық сипаттағы  тапсырмаларға, зерттеушілік қызмет  элементтеріне қарай бірнеше  мәрте қайта оралып отыру   әр балаға оқу материалымен  жұмыс істей отырып, өз қабілеттерін, жадын, ынтасын, ойлауын, тілін  дамытады. Психологтардың пайымдауынша, әрбір дербес тарауды оқып-үйрену  үш негізгі кезеңне тұрады:

 

 ·        кіріспе –қызықтырушылық

 

 ·        опериационалдық-танымдық

 

 ·         рефлексиялық-бағалау

 

 Психологтар дәлелгендей,  білімді неғұрлым тиянақты меңгеру  үшін балалардың мақсаты түсінуі  аса маңызды. Ол үшін мақсат  оның мағынасы нақты айқын  белгіленіп, мақсатқа жету тәсілдері  көрсетілуі керек.

 

 Объектілердің нақты  қасиеттері жайлы білімді қалыптастыруға  түсіндіруді сызба және белгілік  үлгілер түрінде көрініс тапқан  әрекетін бастаған тиімдірік.

 

 Қандай да бір құбылысты  тану барысында адамда оны  түсінгендік, меңгергендік сезімі  пайда болуы тиіс.

 

 Жадыны және келешекте  алынған білімге сүйену мүмкіндігін  қорғау үшін, психолог Л.В.Шешневтің  пікірінше , біріншіден , алғашқы  түсінбеушілік сезімі жадыда  сақталмауы тиіс; екіншіден жады  меңгерілген ұғымдар мен түсініктерді  қорғау қапшығына , берік жабылған  «орамаға» салып сақтауы және ұсынуы тиіс. Мұндай орамы «қызметін» белгі белгілік жүйе атқарады.

 

 Сөйлесу бөлімінде  танымдық процесс балаларды2-6 адамнан  шағын топтарға бөлу арқылы  негізінен олардың өзара әрекет  етуіненқұрылған. Балалардың танымдық  қызметі әрбір баланың әр сабақта  үш күрделік деңгейде берілген  оқу материалын тыңдау, көру және  айту мүмкіндігі болатындай етіп  құрылған.

 

 Оқытудың ойын түрінде  ұйыдастыру және әр түрлі белсенді  формаларды қолдану - оқытудың  міндетті шарты болып табылады. Сөйлесу бөлімінде алғашында  оқу материалын қайта жаңғырту  және қарапайым білік пен дағды  қалыптастыру мақсатында кейінен  – алынған білімді талдау, жинақтау  және бағалау мақсатында оқытудың  белсенді формалары қолданады.  Оқу модулінің сөйлесу бөлімі  тарауды тұтас оқып үйренудің  екінші - операциялық- танымдық кезеңін  іске асыру болып табылады.

 

 Бұл бөлімді қарастыру  үшін біз Л.Фридманның төмендегідей  ережелеріне негізделген тұжырымдамасына  сүйенейік:

 

1. Бала жеке, топтық,  ұжымдық  жұмыс барысындағы түрлі қызмет  жүйесі ретінде қаралады. Олар  баланың қисынды ойлауын,қабілеттерін  көзге елестету қабілетін, жадын,  шығармашлық және тағы да басқа  дамытуға , яғни білім берудің  мақсаттары болып табылатын тұлғалық  қасиеттерін дамытуға бағытталған.

 

2. Оқытуды басқарудың  психологиялық сенімді түрі-ең  алдымен баланың қажеттіліктерін,  қызығушылығын және қызмет мақсаттарындамытуға  жағдай жасау.

 

3.Басқару икемді болуы  тиіс. Балалардың іштей өсуі жүргенде  ғана білім дәрежесінің артылуына   мүмкіндік болады.

 

4. Балалар нақты оқу  қызметінің мақсаттарын анықтауға  тікелей қатысуы керек, яғни  басқару тұлғалыққабағытталған  болуы тиіс.

 

5. Оқу процесін басқару  балалардың ішкі қуатына және  мүмкіндіктеріне негізделіп жүруі  тиіс.

 

 Оқу модулінің сөйлесу  білімін даярлағанда тәрбиешіоқу  материалынның негізгі мазмұның  бөліп,құрастырады.

 

 Мұнда балалар оқу  материалына қайта оралып, пысықтап,  бекітуі үшін оның әр сабақта  жеке бөліктермен берілетіні  есепке алу керек, бұл бөліктерде  қызқаша сыйымды түрде тұтас  тараудың мазмұны беріледі.

 

 Пысықтауды қажет ететін  материалды тәрбиешіүш күрделілік  деңгейінде дайындайды. Үш деңгейдің  қайсысын тандайтынын әр оқушының  өзі шешеді. Бұның бір маңызы- күрделі , ізденушілік , шығармашылық  сипаттағы тапсырмаларды кез  келген күрделілік деңгейіндегі  бағдарламалық материал тапсырмаларын  орындаған балаға , яғни іс жүзінде  бәріне де беруге болады.

 

 Бұл бөлімнің сабақтарын  жоспарлағанда тәрбиеші  балалардың  өзара сөйлесуін қамтамасыз етуге  баса көңіл аударады.

 

 Тәрбиешінің сөйлесу  бөлімін дайындаудағы бес әрекет-қадамнан  тұратын даярлық құрылмы қалыптасады.

 

1.     Модульдің  сөйлесу бөліміндегі материалдың  негзгі мазмұның белгілеу.

 

2.     Оқу материалын  біртұтас, жинақы, «өсу» бағытымен  беру.

 

3.     Тақырып бойынша  жеңілдететін деңгейдегі және  білім стандартының

 

       талаптарын  қамтамасыз ететін деңгейдегі  тапсырмалар дайындау.

 

4.     Осы бөліктің  сабақтарында өзара сөйлесуді  қамтамасыз ету.

 

5.     Балалардың  пәнге қызығушылығын және креативтігін  дамытуға арналған шығармашылық  сипаттағы материал дайындау.

 

 

 

 Қорытынды бөлім.

 

 Бұл бөлім тарауды  немесе тақырыпты оқытудың тұтас  циклін анықтайтын , соңғы бөлімі. Ол балалардың сөйлесу бөліміндегі  танымдық қызметі барысында қалыптасқан  білім, білік , дағдыларын бақылауға  ,тексеруге және бағалауға арналған. Осы бөлімде балалар өз қызметін  талдайды – яғни , баға алады,  бұл сонында әрбаланың танымдық  қызметінің жалпы оқу нәтижесін  анықтайды. Оқу модулінің қорытынды  бөлімі-бақылау.

 

Қорытынды бөлімінде бақылаудың бірнеше түрі бар.

 

 Біріншісі, міндетті  – диогностика өткізу. Тәрбиешінің  өз тандауы бойынша тапсырмалар,  бақылау жұмысы, диктант.

 

Модульдік оқытудың құрылымы

 

 Педагогикалық технология  негізінде оқу циклін қайта  жаңғырту идеясы алынған.

 

 Оның мазмұнына:

 

1. Оқытудың жалпы мақсатын  қою;

 

2. Жалпы құрылған мақсатты  нақтыландыруға көшу;

 

3. Балалардың білім деңгейін  алдын ала бағалау:

 

4. Оқу әрекетінің жиынтығы;

 

5. Нәтижені бағалау:

 

 Осының арқасынды оқу  процессі «модульдік» сипат алып, құрылымы ортақ, бірақ мазмұны  әр түрлі жеке блокттардан  жасалады. Қайта жаңғыртатын оқу  циклі ретінде оқумодулі үш  құрылымдық бөлімнен тұрады: кіріспеден, сөйлесу бөлімінен және қорытынды:

 

 ·        Кіріспе бөлім(модульге, тақырыпқа  енгізу)

 

 ·        Сөйлесу бөлімі(оқушылардың танымдық  қызметін өзара сөйлесу негізінде  ұйымдастыру)

 

 ·        Қорытынды бөлім(бақылау)

 

 Оқу модулін құрудың  тағы бір ерекшілігі- тәрбиешінің  даярлық жүйесі. Тәрбиеші  бір  оқу модуліне бөлінетін сағат  санын анықтап алғаннан соң,  оның мақсатын, мазмұның және  нәтижелерін, сондай-ақ осы модуль  сабақтарын ұйымдастырудың формасын  ойластырып, оқу модулін құрайды.

 

Бұл технология

 

-баланың тұлғасының танымдық  қабілеттерін дамытуға:

 

-танымдық поцестерін  дамытуға

 

- жағымды қызығушылық  қалыптастыруға;

 

-белсенді сөздік қорын,  ауызша және жазбаша тілін  дамытуға:

 

-тұлғаны қиындықтарға  даяр болу және білу, қарым-қатынас,  ойын, танымдық, қауіпсіздік,сыйласу,  шығармашылық, өзін-өзі өзектілендіру,  өзін-өзі бекіту қажеттіліктерін  қанағаттандыруа ықпал етеді.

 

 Кіріспе бөлімінде  биоақпараттық технологияның «Снежинка» - әдісі бойынша өткіздім оның  негізгі ерекшелігі.

 

 Сұхбат бөлімінің 2-ші  сабағында педагогика ғылымдарының  докторы, профессор Ж.А. Қараевтің  деңгейлеп саралап оқыту технологиясын  пайдаландым. Ол оқушылардың оқу  материалын меңгеру деңгейін 4 түрге  бөледі.

 

1. Репродуктивтік деңгей. Жалпыға бірдей стандартты білім  негізіндегі тапсырмалар беріледі. Мұнда тапсырмалар оқушылардың  алдыңғы сабақтарда алған білімдеріне  және оқулықта бар мәселелерге  байланысты құрылады.

 

2. Алгормитмдік деңгей. Мұнда  оқушы мұғалімнің түсіндіруімен

 

  қабылдаған жаңа ақпаратты  пайдалана отырып, тапсырманы орындайды.

 

3. Эвристикалық деңгей. Оқушы  өзі ізденіп, қосымша әдеибеттерді

 

  пайдалана отырып, жауап  береді. Бұл тапсырмаларды орындауда  оқушының ой белсенділігі негізгі  қызмет атқарады.

 

4. Шығармашылық деңгей. Оқушы  таза өзіндік дағдысын, білім

 

 сапасының дамуын қамтамасыз  етеді.

 

Технологиялық картаның негізгі  ерекшелігі:

 

 Биоақпараттық технологиялық  процесс үшін пәндердің логикалық  және құрылымдылық тиімділігін  анықтауда технологиялық картаның  маңызы зор. Бұл орайда, сынып  оқушылары үш-үштікке бөлініп  отырады. Әр үштік өз дәрежесіне  қарай қызмет атқарады.

 

"Рухтандырушы” – ол  есеп шығару кезінде басты  идеяларды айтушы.

 

"Практик” – есептің  берілуі мен шығару жолдарын  бақылайды.

 

"Сыншы” – шығарылған  есептің қате, дұрыстығын қадағалайды.

 

 Сөз соңында бүгінгі  күн талабына сай нақты, терең  білім беруде жаңа технологиялар  бірден-бір ұстаз сүйенер тұтқа  дегім келеді.

 

 Модульдік оқыту технологиясы  – баланың белсенді оқу қызметін  ұйымдастырады, бала өз әрекетін  жоспарлай, талдай, өз бақылай  білуге үйренеді.