қазақстанның салық саясаты

Тілдерінде қатар  жүргізілген.Оқушыларды қадағалау,орыс орындарындағы талап,шатармен сәкес  жүргізі мәселесіне К.Ольдеков жауап  береді.Жылына .үшрет Жәңгір ханның алдына оқушылардың тізімі,алған  бағалары көрсетіліп тексеруден өтіп тұрды.Бірінші діни дәріспен шығыс тілдерін оқыту алғашында молда Хакімге жүктеледі,кейінін Жәңгірдің шақыртуымен Аминов тағайындалды.Ольдековтың есебіне белгілі болғандай училишиде екі класс болған:бірінші класста 13,екінші класста 12,барлығы 25 оқушы болды.Олардың жетеуі мектепте тұрды,ал он сегіз оқушы ерікті келіп кетушілер,ең үлкен шәкірттің жасы 22-де,ал кішісі 9-да болды.1842жылы оқушы саны 30-ға жетті.

  Осыншама  оқушы аталмыш пәндерді оқығында  неге сүйінді,қандай оқулықтармен оқыды деген сұрақа келер болсақ,Бөкей ордасының мектептерінің оқулықтарының авторы Н.Бобровников еді.Оның ұсынысы қазақ тілінде жоқ әріп-дыбыстарымен  танысу болды.Осы дыбыстарды үйретуге 3-4 күн арнаған,содан кейін қосарлы жаттығулар жүргізу арқылы орыс тілін жүйелі үйретуге болатынын дәлелдейді.

  Оқушылар мынандай оқу құралын пайдаланды:Востоковтың қысқаша орыс грамматикасы,Буняковскийдың Арифметикасы,екі бөліктен тұратын  Шульгиннің Географиясы,Гоахавтың қысқаша Христоматиясы,екі томдықУстряловтың Орыс тарихы.

   1848 жылыордалық училише орыс балаларын қабылдай бастады және сол жылдың 22 наурызынан бастап мектеп мемлекеттің қаржысына сүйенетін болды.Ольдоков он жыл бойы оқытушы болды,1852 оның орнына Потанин келді.1852 жылдың наурызында шәкірттер саны 23-ке жетті.Ең үлкенің жасы-17-де болса,кішісі 5 жаста болды.

  1845 жылы Жәңгір хан қайтыс болып,сол жылы мектеп жабылады да,келесі жылдан бастап ісін қайтадан жалғасытырады.1879 жылы Халық ағарту министрлігінің екі бастық училищесі болып қайта құрылды.1905 жылы 4 кластық қалалық училищеге айналды.1920 жылы 4 класстық қалалық училище негізінде Бөкей халық ағарту институты ашылды.Ол 1923-1928 жылдары педагогикалық техникумға,1930-1935 жылдары орталау мектеп болып қайта құрылып,оған М.Горький есімі берілді.1991 жылдан Орада орта мектебі аталып,ашылғанына 150 жыл төл мерекесі тойланды.!999 жылы 9 желтоқсанан бастап мектеп Жәңгір хан есімімен атала бастады.

  «Жәңгір хан.....аштырған мектеп болмаса,Жайық өңірінен Алаш көсемдері,олардың алдын көрген қалам,өнер иелері,ғалымдар қуалап көтерілер ме?».Сол мектептің түлектерінің көбі еліміз тарихындағы елеулі тұлғаларға айналды.Мұхаммед-Салық Бабажановтан басталатын бұл тізімде ғалымдар да ,ақындарда қоғам қайраткерлері мен батырларда,еңбек ерлеріде баршылық.Ал-Елеусін Бұйрин,Сейтқали Мендешев,Ахмет Файыз Тәжетдинов,жуырда тұылғанын 100 жыл толғаны белгілі өлкетанушы,Қазақ ССР-і мектептеріне еңбегі сінген мұғалім Ғұмар Зарип сынды халық ағарту саласы қызметкерлерінің өзі бір төбе.

  Сондай-ақ  Орынбордағы қазақ балаларына арналған тұңғыш мектеп 1850 жылы ашылады,оның кейініректе Ыбырай Алтынсарин бітірді.Орынбар және Омск мектептерінің бітіргенінің ішінде өз халқына қызмет етуді ауырда болса құрметті жолын қалап алған халқымыздың алдынғы қатарлы ұлдары болды.Солардың бірі-қазақ халқының атақты ағартушысы –педагогы Ыбырай Алтынсарин.<<Орыс мектебі бізге Алтынсаринді берді>>деп жазды,ол туралы әйгілі ағартушы-педагогтың шәкірттері.

  Патша үкіметті  тарапына ашылған жоғарыда аталған  мектептер қазақ даласының ұлттық  –мәдени ерекшеліктеріне үйлесетін  мектеп жүйесі бола алмайды.Қазақстанның мемлекет шеңберінде Ресеймен қосылу мен байланысты,орыс халқының озық тұрған ағарту ісіне тартылу қазақ даласының кезек күттірмейтін мәдени мұқтажы болды

  Ыбырай Алытынсарин  арман еткен,ұзақ куткен мектебі  1864 жылы 8-ші қаңтарда ашылғаны белгілі.<<Осы жылы қаңтардың сегізі күні мені көптеген күткен ісім орнына келіп мектеп ашылды.Оған 14 қазақ баласы кірді,бәріде жақсы,есті балалар.Мен балаларды оқытуға аш қасқырдай өте қызу кірістім.Бұл балаларда менің ойымды қанағатандырып,не бары үш ай ішінде оқи білетін және орысша,татарша жаза білетін болды >>деп,қуана жазды ұлы ағартушы.Алтынсарин өзінің инспекторлық қызметті негізінде,жергілікті халықтың қолдауымен және орыс ағарту.