Шаңды бронхит.Емдеу және алдын алу принциптері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ  САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК  ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ

Терапия бакалавриат  кафедрасы

 

 

 

Тақырыбы: Шаңды бронхит.Емдеу және алдын алу принциптері.

 

 

 

 

        Орындаған:Тасқараева Г.Ә

Тобы: 314 ҚДС

Қабылдаған: Сейдалиева Ф.М

 

 

                                              

                                            Шымкент 2012 ж

Жоспар:

I. Кіріспе

Шаңды бронхитке қысқаша сипаттама

II. Негізгі бөлім

1. Шаңды бронхит этиологиясы, патогенезі
2. Шаңды бронхиттің патоморфологиялық сипаттамасы, классификациясы.

 

3. Клиникалық көрінісінің ерекшеліктері.

 

4. Диогностикасы, емі, алдын алу шаралары

III. Қорытынды

IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

     Созылмалы бронхит (СБ) деп - клиникалық көрінісінде жоғары тыныс жолдарың және өкпенің басқа сырқаттары болу кезінде 2 жыл бойы 3 ай ағымында жөтелдің және қақырықтың бөлінуімен негізделетін, сырқатты айтады. Сондай-ақ созылмалы бронхит, диффузды сипатты бронхит  зақымдалуымен сипатталатын кезеңді асқынушы қабынулық процесс түрінде қарастырылады.  

    Шаңды бронхит- құрылымды өзгерістермен  перибронхиалды  қабынулардың  дамуымен ірі  дисперсті шаңдардың әсерінен  пайда болатын баяу үдемелі эндобронхит. Кейбір шаңдар пневмокониозға қарағанда жиі сүлелі бронхиттің дамуын тудырады.

 

Шаңды бронхиттің дамуына сыртқы факторларда әсер етеді:  

 

• темекі шегу, қоршаған ортаның ластануы.
• әр түрлі өндірістік шаңдардың әсерінен де шаңды бронхит дамуы мүмкін: көмір, мақта, ұн, дән, цемент, абразивті.
• ШБ дамитын негізгі мамандықтарға жатады: шахтерлар, цемент зауытының жұмысшылары, тігінші фабрикаларының, мақтаны тазартатын зауыттар, құрлысшы жұмысшылары және т.б.
• ШБ жоғарғы шаңды жағдайларда ұзақ жыл бойы жұмыс істеген адамдарда дамиды. Көбінесе орта немесе егде жастағы ер адамдар ауырады.

 

Шаң бронхиттері (ШБ) көбінесе, шамалы агрессивті аралас шаңды жұту кезінде туындайды. Созылмалы бронхиттің дамуында тітіркенші және сенсибилдеуші әсерлі шаң ерекше маңызды. Сырқаттың дамуында шаңңың санасынан басқа, гигиеналық факторларың, шаңдану деңгейінің, өндірістік ада ортасында тітіркендіруші газдардың болуы, жағымсыз метеорологиялық жағдайдың, ауыр физикалық жұмыстың да әсері бар.

ІІІаң бронхиттінің дамуына, бос немесе байланыстың жағдайы кремнийнің қос тотығы бар шаңды, көміртегі қүрамды шаңды (көмір, кокс, сажа, графит және басқа), аралас шаңды, металл шанның, олардың тотығын, оның ішінде дәнекерлеп пісіру аэрозольдың, органикалық және жасанды минералдық талшықтың, пластмассаның шаңның, өсімдік және жандар тектес органикалық шаңдарды үзақ уақыт жұту әкеледі.

 

 

 

 

Шаңды бронхит патогенезінің  теориясы.

 

Шаң бронхиттің патогенезі қиын. Ол, жоғары тыныс жолдарының зақымдалуын, мухоңиарлы аппараттың, локальды иммунитетің және альвеоларлы макрофагтар жүйесінің қалыпты функциясының бұзылуын, сондай-ақ жалпы реактивтілік жағдайларын қостырады.

Созылмалы шаң бронхитінің дамуында, қалыпты мұрындық тыныс алудың бұзылды басты қызмет атқарады. Өкпенің шандық патологиясының дамуында, мүрын қуысының фильтрлеуші қасиеттеріне үлкен мағына беріледі. Шаң әсерінен бұл, қорғаныстық аппарат аздаған өзгерістерге ұшырайды. Бастапқы тітіркену, мұрындық тыныстың бұзылуына әкелетін секрецияның күшеюі, мұрынның шырышты қабатының қалыңдауы бар, гипертрофиялық қатарға өтеді. Шаңның ұзақ әсері кезінде гипертрофиялық процесстер біртіндеп атрофиялыққа ауысады. Бұл жағдайда, мұрын қуысының барьерлік функциясы төмендейді.

Шаңмен әсер етудің бастапқы фазасында (оны агрессия фазасы деуге болады) трахеобронхиальды ағаштың шырышты қабаттары жағынан жауап реакциясы  туындырады:   шырыштың  секрециясы  жамылғы  эпителимен  және оның реологиялық қасиеттерінің өзгерісі бар бронхтардың шырышты бездерімен ұлғаяды (түтқырлығының жоғарылауы). Егер, зақымдаушы агенттің әсері қысқа болса, онда туындаған гиперсекреция қайтымды сипатты болады. Шаңмен әсер етудің ұзақтығында трахеобронхиальды ағашының шырышты қабаттарының клетканың функциясы және құрылымының бұзылысы қайтымсыз сипат алады және бронхиальды секреттің түзілген массаларың шығарудың физиологиялық тәсілдері шеткімсіз болады. Бұл кезең, клиникалық тітіркенуден болған эндобронхит немесе бронхтардың шаңдық катары түрінде анықталады.

Созылмалы шаң бронхиттің дамуын келесі кезені болып, орамалы қабыну фазасы саналады. Ол, инфекцияның қосылуымен, экссудация және инфильтрациямен сипатталады.

Лейкоциттермен белсенді инфильтрация жағдайында, олардың өлімі, күшті зақымдаушы потенциалмен белгінетін, үлкен көлемді лизосомдық протеоздардың бөлінуімен жүреді. Бұл, кірпікшелік эпителийдің өліміне және некрозына, инфицирленген бронхиальды секретгің көлемінің үлғаюына әкеледі. Инфильтрацияның дәрежесі және ұзақтығы белсенді инфекцияның қосылуымен тікелей байланысты.

Созылмалы шаң бронхиттің аяктаушы фазасы болып, қайта қалпына келу фазасы саналады. Оған, ұсақ бронхтардың облитерациясы бар, әртүрлі дәрежелі айқындылықтағы склероздың түзілу сипатты.

Осыдан, созылмалы бронхитінің эволюциясы, бронхтардың гипертрофиялық өзгерістерінің атрофиялыққа ауысуымен жүруі мүмкін. Бронхиальды ағаштың дистальды бөлімдеріне қабынулық өзгерістердің таралуы, беткейлік — белсенді заттың - сурфактанттық түзілуінің бұзылуымен жүреді. Ол, ауыр асқынудың - өкпенің обструктивті эмфиземасының туындауына әкелетін бронхоспазмнің дамуына әсер етеді. Тыныс жолдарының тазаруын қамтамасыз ететін бронхтардың спазмы, гиперсекрециясы, эвакуаторлык механизмнің бұзылуы, патологиялық өзгерген бронхиальды секреттің тұнбалануына, қоюлануына және ұсақ немесе өте ұсақ бронхтардың бұтақтардың тосқауылдауына әкеледі. Бұл жағдайда обструктивті синдром прогрессирленеді, өкпенің эмфиземасы ұлғаяды. Қауіпті асқынулары өкпенің обструктивті эмфиземасы және созылмалы өкпелік жүрек болып саналатын созылмалы шаң бронхиттің дамуында, клиникалық ерекшеліктерде көбіне  себептерді әр түрлі бронхиалдық өткізгіштіктің бұзылуымен анықтайды:

1) спазм;

2) ісік (аллергиялық, вазомоторлық немесе қабынулық);

3) дискриния;

4) тыртықтық қысылу.

Обструкцияны тудыратын қосымша фактор болып, ірі бронхтардың және трахеяның гипотоникалык дискинезиясы саналады.

 

Шаңды бронхиттің патоморфологиялық сипаттамасы, классификациясы.

 

 Өндірістік шаңдардың ұзақ әсер етуінен туындайтын эндобронхитті , В.В. Милишникова 3 түрге бөлді:

 

1. екі жақты  жартылай эндобронхит.Трахеяда  және  ірі  бронхтарда өзгерістер болады;
2. екі жақты жартылай диффузды эндобронхит. Өзгерістер трахеяда және бронхитті ағаштың жоғары бөліктерінде болады;
3. екі жақты диффузды  эндобронхит.  Өзгеріс бронх ағашының барлық бөлігінде және трахеяда болады.

 

Шаңды бронхиті кезінде бронхитті қабырғаның барлық структурасында өзгерістер анықталады. Эпителиалдық пласттың және оның қатарының қалыңдығы жұқарып, атрофиялық өзгерістер сипаты көрінеді.

 

 

Клиникалық көрінісінің ерекшеліктері.

 

 Бұл сырқаттың клиникалық көріністері баяу басталады, кезенді күшейген жөтел, құрғақ кейде аздаған мырышты. Шаң бронхиті ерекшелігіне, көбінесе шаңның сипатымен анықталатын сырқаттың клиникалық көрінісі де жатады. Кейбір өндірістік (өсімдік., минеральдық) шаңдарің түрлері аллергиялық әсер көрсетің бронхиальды өткізгіштің ерте бұзылуына әкеледі.. Ол көбінесе пневмокониозбен бірге жүреді. Керісінше кремний құрамды көмір шаңы, салыстырмалы инертке қарамастан бронхтың шырышты қабатының айқын реакциясын тудырады. Патогенетикалық және прогноздық сырқат  дамуының  ерте этапында бронхиалді айыру өте маңызды. Біріншінің клиникалық көрінісі көп негізді: физикалық құлы түсудегі ентікпе, қиналып жөтелу. Науқасты тексеру керінде қатты тыныспен қатар құрғақ қақырықты, қырылдаған сырылдар естіледі.Шаң бронхитің сирек кездесетін ағымының түрін-бөліп алу міндетті. Бұл жағдайда тек үсақ бронхтардың таңдаулы зақымдалуы байқалады. Өкпені физикалыққ зерттеу кезінде қүрғақ ысқырықты сырылдар естіледі. Бронхиальды обструкцияның болуын нақтылау үшін ниевмотахометрия және Тиффно сынамасы сияқты қарапайым инструментальдық тәсілді қолдану. Жеткілікті. Шаң-бронхиті үшін сырқаттың спецификалық кезеңі болып, "Тітіркену бронхиті" деп аталатын бастапқы түрі сапалады. Әрі қарай клиникалық көрініс негізінен спецификалық емес синдроммен сипатталады. Көп жағдайда созылмалы шаң бронхиті шаңмен қатынас ұзақ болғанда дамиды. Алғашқы белгілері жұмыстың басынан 5-10 ж. өткенде болады. Клиникалық көрінісіне түпшығу, тыныс бітерінің дисфункциясы, бронхтың шырышты қабаттарының ісіну тән.

Одан басқа бронхтың шырышты кабаттарының көтеріңкі секрециясы байқалады. Ол тұтқыр. қиын бөлінетін секрет түзеді.

 

Диагностикалык критерийлер (лабораторлы, инструменталдық, спецификалық,аллергологиялық, иммунологиялық).

 

Созылмалы шаң бронхиттің асқыну кезеңінде лабораторлық көрсеткішінің сипатты өзгерістер байқалады.

Созылмалы шаң бронхиттің рентгенологиялық зерттеу тәсілінің пневмокониоз сияқты шешуші мағынасы жоқ.

Сонымен бірге, рентгенография өкпенің басқа сырқатын жоққа шығаруға мүмкіндік берді: рак, туберкулез, созылмалы пневмония. СШ бронхиттің айқын кезең рентгенологлық семиотикасы едәуір суретің реформациямен және күшеюі болады. Контрасты бронх ағашын рентгенологиялық зерттеу (бронхография) өте информациялы.

Созылмалы бронхиттің маңызды ерекше белгісі — анықталған өзгерістерің диффузды сипаты. Кей жағдайда созылмалы шаң бронхит ажырату диагностикасы мақсатында бронхоскопия өткізу нақты негізді.

Дифференциальды диагноз. Бронх демікпесін қарағанда созымалы бронхит көбіне баяу дамуымен сипатталады. Әдетте, сырқаттың басында тұншығу ұстамасы болмайды. Науқастарда пайда болған қиындаған тыныстың ұстамалары көбіне бронхтарда қақырықтың жиналуымен жүреді, сондықтан бронхолиттік заттарды қолдану аз тиімді болады. Созылмалы бронхитте, науқастарды көбіне құрғақ жөтел, қақырық мазалайды. Ентігу болмайды, перифериялық қанда эозинофилия және кақырықта бронх демікпесінің айқын және ұзақ тұншығу ұстамасы болуы кезінде диагнозды нақтылау мақсатында аллергологиялық сынамалар қолданылады.

Асқынуы. Созылмалы шаң бронхитінің асқынуы: инфекциялық қабынудың қосылуы, бронхтардың моторикасының бұзылуы, өкпе эмфиземасы, өкпе және өкпелік жүрек жетіспеушілігі, бронх демікпесіне өту.

 

Емдеу жолдары

 

Шаңды бронхитпен ауыратындар кешенді және қатаң жеке терапияны қажет етеді, диеталық режим мен фиттерапиялық процедуралармен емдеудің қолдану міндетті. Медикаменттерді аз қолданған дұрыс. Терапия үздіксіз болу керек: асқыну кезінде, рецидивке карсы және санаторлы-курорттық емдеу.Науқасты патогенетикалык емдеу принциптері:

Өршу кезінде:

1. Антибактериалдық  терапия  (сульфаниламид, антибиотиктер, фитоцидтер, аитисептиктер).

2.  Бронхтың қабыну үрдістерін кетіру:

- гепарин, кальций глюканаты, индометацин, аспирин, т.б.

- антиоксиданттар (А, Е, С витаминдері).

3.  Жөтел рефлексін кетіру:

- жөтелге қарсы дәрмектер.

4.  Бронх өткізгіштігін қалпына келтіру :

- дренажды  қызметін  жақсарту - протео-  муколитикалық қақырық түсіруші дәрмектер;

- күй дренажы;

- эндобронхты санация, ингаляциялы терапия;

- бронхоспазмды тыю;

- туынды периналар (эуфиллин, кофеин, теофиллин);

- симпатомиметиктер, реттеуші – адренорецепторлар (беродуал, беротек. сальбутамол және т.б.);

-холинолитиктер (атропин, платифиллин, белладонна); глюкокортикоидты гормондар.

5. Ағзаның қарсылығын арттыраттын дәрі-дәрмектер:

- биостимуляторлар (ФИБС, алоэ экстраты т.б.);

- адантогендер (пантокрин, лимон түнбасы);

- иммуномодуляторлар (левамизол, продигиозан. спленин. тимоген);

- витамин балансты диета;

- гиперкапнияда - гипокалориялы диета,асқазан жетіспеушілігінде - № 10 диеталық үстел.

6.  Өкпе гипертензиясымен  және асқазан жетіспеушілігімен күрес:

- оттегі терапиясы, оттегілі коктейлдер, ГБО;

- эуфиллин;

- нифедепин тобынын кальций иондарының антогонистері;

- ганглиоблокаторлар альдостерон  антаггонистері , жүрек гликозиді;

- антиагреганттар;

- калий зәр айдаушылар.

7.  Физотерапиялық процедураларды тағайындау

8. Тыныс алу гимнастикасы

 

Алдын алу шаралары

 

 Шаң бронхитінің дамуының алдын-алатын негізгі шара шанды өндіріс орындарының ауасын барынша шаңсыздандыру. Ол үшін мынадай технологиялық шаралар қолданылады: өндірістің шаңды түрлерін мехникалау, гермитизациялау, дистанциялық басқаруды енгізу, тиімді желдеткіш пен шаң тұндырушыны пайдалану.

Шаңмен контактіде болатын адамдар өкпенің шаңды ауруларының алдын-алу және аурудың ерте сатыларып дер кезінде айқындау үшін жұмысқа тұрарда кезеңді медтексеруден өтеді. Кремнилді шаңды жұтумен байланысты жұмыстағыларға медтексеру 12 айда 1 рет өткізіледі. Медтексеруге терапевт, отоларинголог міндетті түрде қатысады. Бәріне кеуде рентгенографиясы және ФВД жүргізіледі.

Өндірістің жағымсыз факторлары мен зиянды заттарымен жұмысқа жіберуге қарсы көрсеткіштер мыналар болып саналады:

- жоғарғы тыныс жолдарының атрофияға бейім, айқын субатрофиялық өзгерістері, мұрын бөлік аралығының қисаюы— мұрынмен дем алуға кедергі болады;

- созылмалы бронхит, созылмалы пневмония, бронхты демікпе, туберкулезден кейінгі өкпедегі құбылыстар;

- көздің алдыңғы қиығының созылмалы аурулары (қабақтың, конькютивтер, жас шығару жолдары);

- созылмалы тері аурулары;

- аллергиялық аурулар;

- көздің бір жағының 0,5, екіншісінің 0,2 болып көруі;

- токсикомания, наркомания, созылмалы алкоголизм.

Сауықтыру алдын-алу шараларының жүйесіне ағзаның резистенттігін көтеруге бағытталған әдістер кіреді - жалпы шынығу және ортаның жағымсыз әсерлеріне бейімделу.