Моноклонды антиденелер. Гибридомды технология. МКАД иммунологияда негізгі қолдану аймағы

Марат Оспанов  атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік  Медицина Университеті

 

 

Факультет: Жалпы медицина.

Кафедра:  Микробиология және  иммунология.

 

 

 

 

 

СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК  ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы:  Моноклонды антиденелер. Гибридомды технология. МКАД иммунологияда негізгі қолдану аймағы.

 

 

                                                              

 

 

                                                                          Орындаған: Газизов Серик 314 А

                                                                       Тексерген: _________________

 

 

 

 

 

 

                                             

 

                                                 Ақтөбе 2013

 

          

    Мазмұны 

• Моноклонды антиденелер
• Моноклонды антиденелерді алудың мақсаты
• Гибридома алу
• Пайдаланған әдебиеттер:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Моноклонды антиденелер

 

Әр антидене өзіне сай  келетін арнайы антигенмен байланысады

 

Гибридома

Моноклонды антиденелер  дегеніміз – бір жасушалық  клонға жататын, иммунды жасушаларды  өндіретін антидене. Моноклонды антиденелер  кез – келген затта өндіріле алады. Негізінен ақуыздар мен полисахаритерде. Себебі оларда антиденелер спецификалық байланысқан. Моноклонды антиленелер  сол заттың детекциясына жіне тазаруына  қатысады. Моноклонды антиденелер биохимияда, молекулалық биологияда, медицинадакеңінен қолданылады. Егер МК антиденелерді дәрілік препарат ретінде қолданса, оның аты mab – қа аяқталады. (ағылшын «monoclonal antibody»).

Моноклонды антиденелерді  өткен ғасырдың 50 жылдарындағы иммунохимиктр  иммуноглобулин құрылысын зерттегенде  қолдана бастады. Яғни олар лимфоидты  ісік жасушаларының – миеломаның өнімдері. Миелома – ол сүйек кемігінің жасушасынан дамитын ісік. Ол антидене түзетін шектеусіз көбейетін лимфоидты жасушалар клондары болып табылады.

Моноклонды антиденелерді  алудың мақсаты

Моноклонды антиденелерді  алудың мақсаты – берілген арнайы антиденелерді түзетін шектеусіз  көбеюші жасушалар клонын алу  болды. Бұл мақсатты 1975 жылы Жорж Кёлер  және Сезар Мильштейн қалыпты  лифоциттер мен миелоидты жасушаларды  қоректі орталарда қосып, гибрид алған.

 

 

Гибридома алу

Гибридома алу бірнеше  кезеңнен тұрады: миелоидты линиясын алу; көкбауыр жасушаларын организмнен  алу; дақыл алу үшін екі жасушаларды  бір – бірімен қосу; жасушалар  қосылғаннан кейін, клондарды алу. Осы кезеңдерді азоттық сулықта  консервациялап, дайындайды.

 

     Селекция арқылы Жорж Кёлер және Сезар Мильштейн, керекті арнайылығы бар антиденелер синтездеуге (алғашқы антидене өндіруші жасуша ретінде) және жасанды ортада шексіз өсуге (миелома жасушалары ретінде) қабілетті гибрид жасушаларын бөліп алған. Осылай, гибридтік жасушаларға өзгеше мәңгілік қасиеті пайда болған. Дәл осы жасушалық гибридтер түрін гибридома деп атаған. Индивидуальды гибридтік жасушаны бөліп алып, дақылдандырып клон алуға болады. Бұндай клон in vitro бір антигендік детерминантасына арнайы антиделерді көп мөлшерде өндіреді.

 

     Егер гибридома антиденелер синтездесе, оларды моноклонды антиденелер деп атаймыз. Тәжірибелерің көрсетуіне қарай, гибридомалар мен қолданған барлық жасушалар біркелкі антиденелер синтездеуін барлық параметрлер бойыншатбұл антиденелер абсолютті ұқсас, яғни моноклонды антиденелерді тек қана моноклонның өнімі ғана емес, сонымен бірге бұл біркелкі иммуноглобулиндердің таза препараты. Моноклонды антиденелер бір изотипке, бір аллотипке жатады және оларда бірдей өзгермелі аймақтары, құрамы және идиотипі болады. 1984 жылыдың ақпан айында Жорж Кёлер және Сезар Мильштейн «in vitro» моноклонды антиденелер алудың гибридомдық технологиясын ашқаны үшін Нобель сыйлығына ие болған.

Клиникада моноклонды антиденелер  адамның иммундық статусын бағалауында, лимфоциттердің субпопуляцияларын іріктеуінде кең қолданылады. Белгілі бір антигендерге моноклонды антиденелер адамдағы жедел лейкоздың түрін дифференциялауында қолданылады. Ісік метастаздарын анықтауда, жасушалық улармен конъюгацияланған иммунотоксин ретінде қатерлі ісіктердің бірнеше түрінде арнайы емдеуде қолданылады. Қазіргі кезде гендік инженерия жетістіктері жаңа, гуманизацияланған моноклонды антиденелер дайындауға мүмкіндік береді. Олар адамның әртүрлі патологиялық жағдайларында иммунды емде қолданатын жаңа арнайы дәрілік препараттарды дайындауда өте перспективті.Моноклонды антиденлер қазіргі кезде зерттеу, диагностикалау және емдеу мақсаттармен кең пайдалануда және оларды экспериментльды жіне клиникалық медицинада қолдану аймақтары үнемі әлде де кеңейеді.

       Гибридомаларды алу әдістің негізінде көкбауырдың сенсибилизденген лимфоциттердің және миеломды жасұшалардың қосылуынан кейін гибридтік жасұшалардың сериялық өсіруі жатыр. Кейіннен керекті ерекшелігі бар антиденелерді секреттейтін клондарды іріктейді. Іріктелген клонды жасұшалардың дақылдары ретінде сақтайды немесе тышқандардың ағзасында асцидтік ісік ретінде сақтайды. Гибридомды технология бір неше кезеңдерден тұрады: дайындық жұмыстар, моноклондарды алу, клондарды сақтау, реклондау, асцидтік ісік алу, антиденелерді тесттілеу, антиденелерді тазалау.

    

       Зерттеушілердің мақсаты – өзгешелігі жоғары антиденелерді алу әдістерін табу. Бір белгілі жағдайда бактериалды полисахаридтермен иммунизация өткізсе – өзгешелігі жоғары антиденелердің жоғарыгомогенді аппаратын алуға болады. Осыдан басқа, плазмацитоманың (антидене жарату жасушадан жаратылған ісік) иммунды жануардың көк бауырының жасұшаларымен қосылуы мүмкін. Осылай гибридтік жасұшалар (гибридомалар) алынады. Гибридомалар ісік жасұшалардан шексіз көбею мүмкіншілігін, ал көк бауырдың жасұшаларынан – белгілі өзгешелігі бар антиденелер синтездеу мүмкіншілігін алған.

Моноклоналды антиденелерді синтездейтін гибридомаларды алу әдісіне келесі методологиялық жұмыстар жол берген:

1. Миеломалар алу, оларды ағзадан бөлек өсіру;
2. Жасұшалардың соматикалық гибридизация әдісі.

Вирустерге қарсы тұратын иммуноглобулиндер  поликлоналды гетерогенді антиденелер  болады. Неге десек – олар әр түрлі  клондардың В-лимфоциттерінің қоспасы.

Антигеннің молекуласының  белсенді топтарының (бір неше аминқышқылдар) кешеңіне қарсы иммунды жасұшаларда (гибридомаларда) бір белгілі иммуноглобулин (моноспецификалы антидене) синтезделеді. Иммундық жасұшалардың ісік жасұшалармен гибридизациясы жасанды ісік – гибридома  жаратады. Оны алу техникасы гибридомды технологияға жатады. Гибридомаларды жасұшалардың бір клонымен (моноклоналды антиденелер (МКА)) секреттелетін гомогенді  антиденелер шығарады

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Пайдаланған әдебиеттер:

• Вирусология, иммунология, генетика, молекулалық биология. Орысша-қазақша сөздік. –Алматы, Ана тілі, 1993.
• “Жалпы иммунология”, Ә.Ә. Шортанбаев, С.В. Қожанова. Алматы 2008жыл
• Riechmann L, Clark M, Waldmann H, Winter G. Reshaping human antibodies for therapy.