Аллергиялық аурулар

Есекжем (есекжемді қызба) — көптеген күлдіреумен және қышымамен  жіті немесе созылмалы түрде өтетін тері ауруы. Аллергиялық есекжем  және аллергиялық емес есекжем деп  бөлінеді. Аллергиялық есекжем азық-түліктер, дәрі-дәрмектер әсерінен пайда болады. Аллергиялық емес есекжем морфин, кодеин, декстран және қалақаймен, медузамен, жұлдыз құртпен, актиниялармен жұғысқанда пайда болады.[1]

 

Есекжем (urtіcarіa) — теріде және шырышты қабатта кенеттен қызарып, күлдіреп, қышымалы бөртпелер түрінде  болатын ауру; денені қалақай шаққан кездегі күлдіреуікке ұқсайды. Есекжемнің жедел және созылмалы түрі бар. Жедел  түрі — кейбір тағамдардың (жұмыртқа, құлпынай, шоколад, бал, цитрустар, т.б.) және дәрі-дәрмектің (көбінесе, антибиотиктердің) организмге кері әсер етуінің салдары. Сондай-ақ, организмдегі аллергиялық  реакция нәтижесінде де пайда  болады. Созылмалы түрі, немесе мезгіл-мезгіл қайталайтын, кейде бірнеше айға дейін созылатын Есекжем, әдетте, ішкі мүшелердегі (бауыр, ішек-қарын  жолы, бүйрек) ауруларға, организмдегі зат алмасудың бұзылуына, іштегі гельминттерге немесе баяу өтетін инфекцияға (бадамшаның созылмалы қабынуы —  тонзиллит, мұрын, құлақ қуыстарының  қабынуы) байланысты. Мұндай кезде ауру кенеттен басталады. Күлдіреуіктердің пішіні мен көлемі әр түрлі, түсі ашық қызғылт, ортасы ақ. Көп жағдайда күлдіреуік бірнеше сағаттан кейін ешқандай із қалдырмай өзінен-өзі басылады. Кейде ауру ұзаққа созылып, науқастың  қызуы көтеріліп, мазасы кетеді. Көмейдің кілегей қабығында бөртпе болғанда адам жөтеліп, тұншығады. Емді дәрігер  тағайындайды. Ауырған адамға сүт, өсімдік  тағамдары беріледі, әсіресе, аллергия тудыратын тағамдарды, ащы және сүрленген  тағамдарды жеуге болмайды. Қышыманы басу үшін салқын компресс, жылы ванна  қолданады, теріге спирттік ерітінділер (қырмызыгүл, 2%-тік салицил, арақ, т.б.) жағады. Тамақтың немесе дәрі-дәрмектің  әсерінен болған Есекжемде ең алдымен  клизмамен ішті тазалап, көп мөлшерде су ішкізеді. Ауру қайталамас үшін науқас дәрігердің берген нұсқауын бұлжытпай  орындағаны жөн.[2]

 

Есекжем (urtіcarіa) — теріде және шырышты қабатта кенеттен қызарып, күлдіреп, қышымалы бөртпелер түрінде  болатын ауру; денені қалақай шаққан кездегі күлдіреуікке ұқсайды. Есекжемнің жедел және созылмалы түрі бар. Жедел  түрі — кейбір тағамдардың (жұмыртқа, құлпынай, шоколад, бал, цитрустар, т.б.) және дәрі-дәрмектің (көбінесе, антибиотиктердің) организмге кері әсер етуінің салдары. Сондай-ақ, организмдегі аллергиялық  реакция нәтижесінде де пайда  болады. Созылмалы түрі, немесе мезгіл-мезгіл қайталайтын, кейде бірнеше айға дейін созылатын Есекжем, әдетте, ішкі мүшелердегі (бауыр, ішек-қарын  жолы, бүйрек) ауруларға, организмдегі зат алмасудың бұзылуына, іштегі гельминттерге немесе баяу өтетін инфекцияға (бадамшаның созылмалы қабынуы —  тонзиллит, мұрын, құлақ қуыстарының  қабынуы) байланысты. Мұндай кезде ауру кенеттен басталады. Күлдіреуіктердің пішіні мен көлемі әр түрлі, түсі ашық қызғылт, ортасы ақ. Көп жағдайда күлдіреуік бірнеше сағаттан кейін ешқандай із қалдырмай өзінен-өзі басылады. Кейде ауру ұзаққа созылып, науқастың  қызуы көтеріліп, мазасы кетеді. Көмейдің кілегей қабығында бөртпе болғанда адам жөтеліп, тұншығады. Емді дәрігер  тағайындайды. Ауырған адамға сүт, өсімдік  тағамдары беріледі, әсіресе, аллергия тудыратын тағамдарды, ащы және сүрленген  тағамдарды жеуге болмайды. Қышыманы басу үшін салқын компресс, жылы ванна  қолданады, теріге спирттік ерітінділер (қырмызыгүл, 2%-тік салицил, арақ, т.б.) жағады. Тамақтың немесе дәрі-дәрмектің  әсерінен болған Есекжемде ең алдымен  клизмамен ішті тазалап, көп мөлшерде су ішкізеді. Ауру қайталамас үшін науқас дәрігердің берген нұсқауын бұлжытпай орындағаны жөн

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Оның алдын алу және кері әсер ету кезінде мейірбикенің атқаратын рөлі қандай болмақ? Міне, біз бүгін осы сауалға жауап  іздеп көрелік. Сонымен соңғы  жылдары жаңа дәрілік препараттар  көп мөлшерде шығарылуда, көбісі бірталай науқастарға әртүрлі ауруына  әсер етіп, ем болуда.

 Қазіргі кезде бұрын  емделінбейтін кейбір ауруларға  жақсы әсер етіп жазылып жатқандары  да бар. Бірақ та, жақсы нәтижебергенмен,  кейбір дәрілер кері әсер етіп  реакция беріп жатады. Соның салдарынан  дәрілердің жақпауы жыл сайын  көбеюде. Медицина қызметкерлері  қазір жиі ойланып, бұған нақты  жауап іздеуде. Нақтырақ айтқанда: Осы препараттарды қолдансақ  па, әлде қолданбасақ па,-дегендер. Оның себебін асқынулардың көбеюімен  мүсіндіруде.

 Дәрілік заттарда кері  әсер ететін жақтары да бар: 

1.Науқастарға дәріні артық  мөлшерде тағайындаудан;

2.Дәрілік препараттарға  сезімталдығы, жақпауы, аллергиялық  реакцияның пайда болыу;

3.Жанама әсерлерінде мысалға:  емделгенде, антибиотиктерден ішектің  флорасы бұзылады:

4.Туғаннан кейбір тағамдардың  және дәрілік заттардың жақпауы.

 Дәрінің ең қатты  әсер етуі «Анафилактикалық шоктың»  болуы. Бұл аллергиялық реакцияның  қатты әсер етуі.Анафилактикалық  шоктың кез-келген дәрілік заттар  болдыруы мүмкін. Көбінесе антибиотиктерді  ескерген жөн. Тағы да жұмыртқа, цитрустар, құлпынай, сары сулар  , вакциналар тағы басқалары әсер  етіп жатады.

 Антифилактикалық шок  өте тез болады. Белгілеріне қысқаша  тоқталып өтсек:

-науқас терісінің қышығанына  шағымданады, денесі тез ысып, қалтырайды, жүрегі қағады;

 

Зәуреш Балтабекқызы КАНКАНОВА 1959 жылы туған. 1978-1980 жылдары Талдықорған  медицина коледжінің студенті. Осы  оқу орнын тәмәмдаған соң 1983 жылға  дейін Бөрлітөбе аудандық ауруханасы терапия бөлімінде медбике жұмысын  атқарды.

1983-1998 жылдар аралығында  Талдықорған қалалық ауруханасында,  емханасында медбике жұмысында  болды.

1993-1997 жылдары ЖМУ- де  дәріс алып 1998 жылдан бері Талдықорған  медицина колледжінде «Мейірбике  ісі негіздері» пәнінен оқытушы  қызметінде

 

 

-аузы кеуіп, жұтынуы  қиындайды, жүрегі айниды, жаман  белгілер байқалады, іші ауырады,  өтуі де мүмкін, нәжісі қан  аралас шығады;

-есінен танып, қол-аяғы  тартылады.

 Аталған белгілері  дәрілік препараттарды енгізген  кезде болса, немесе артынан  пайда болса, бұл сөзсіз дәріге  аллергия болғаны. Басқадай себептері  болуы мүмкін емес.

 Науқастың сыртқы пішінінде:  терісі қышып, қызыл бөртпелер  пайда болады. «Крапивница» тәріздес  қабағы ісіп, көзі жасаурайды, терісі, қол-аяқтарының ұштары көгере  бастайды. Тынысы тарылып, өкпесін-

 де дымқыл және құрғақ  сырыл естіледі.Жүрек соғысы әлсіз,  тамыр соғысы жиі, қан қысымы  тез төмендей бастайды. Бұл ретте  мейірбикелер міндетті түрде  науқаста «Антифилактикалық шок»  болған жағдайда дәрігерді шақыруы  керек.

 Науқасты жалғыз қалдырмаңыздар!

 Қасыңыздағы адамды  дәрігерге жүгіртіп жіберіңіз.Дәрілік  препараттарды тағайындаған дәрігер,  науқасқа жауап береді! Мейірбике  дәрігердің нұсқауын орындайды.  Дәріні енгізгеннен кейін әрине,  мейірбике қатты уайымдайды. Мұндай  жағдайда есі шықпай, тез арада  науқасқа жедел көмек көрсету  қажет.

1.Науқасты төсекшеге жатқызып, аяғын көтеріңкіреп, басын төмендетіп, астыңғы жағын шығарыңқырап, басын  бір жағына қаратып жатқызыңыз. Науқастың тілі ары кетіп қалмауын, тұншығып қалмауын қадағалау  керек;

2.Антифилактикалық шокқа  қарсы шаралар қолданыңыз;

- егер антифилактикалық  шок көк тамырға система тамшылатқан  кезде болса, онда инені сол  қалпы қалдырып, соған дәрілік  заттарды науқасқа енгізіп көмек  көрсетіңіз;

- егер дәріні қолға  салып жатқан кезде болса, иньекция  салған жерден жоғары жгут  салынады. Енгізген жерге 0,1 пайыздық  адреналин ерітіндісін 0,5 мл. Тері  астына салу керек;

- егер қан қысымы көтерілмесе  бұл препарат 0,5 мл. қайта енгізіледі;

- 2-4 мл. 2,5% супрастин ерітіндісі  немесе 1 % димидрол ерітіндісі тері  астына салынады;

- тынысы тарылып, демалысы  қиындаған жағдайда 2,4 % эуфилин ерітіндісін  10 мл. көк тамырға енгізіледі;

- преднизалон 60 мл. (2 ампула) енгізіледі;

- жүрек жетіспеушілігіне  гликозидтер, қажет жағдайда лазикс  енгізіледі.

 Ауыз арқылы қолданған  дәріден аллергия болған жағдайда  науқастың асқазанын жуу керек  (науқастың шамасы болса).

 Дәріні мұрынға немесе  көзге тамызған кезде аллергия  болған жағдайда таза ағынды  сумен жуып жіберу керек те 0,1 % адреналин ерітіндісін және 1 % гидрокортизон ерітіндісін тамызу  керек. 

 Дәріден болатын асқынуларды  азайтуға болады. Егерде қатал  ережелерді сақтаған болсақ.

 Науқасқа дәріні енгізбес  бұрын біліп алған дұрыс. Бұрын  бұл дәрілік затты науқас алып  көрді ме, асқынулар болды ма, болса салуға, байқау жасауға  да болмайды!

 Егер науқас бұрындар  алмаған болса, бұл дәріге міндетті  түрде байқау жасау қажет.

 Жаңадын шыққан дәрілік  препараттардың ішіндегі дәрілік  затты қолдану жөніндегі нұсқаулық  түбіршекті оқып шыққан жөн.

 Көрсеткіштерін, жанама  әсерлеріне көңіл бөліңіз!

 Кейбір дәрілік заттарды  бір шприцке алуға болмауын  еске сақтаңыз! Таблицаны қарағын  дұрыс!

 Қазіргі кезде науқасқа  антибиотиктерді алдырмас бұрын  қай антибиотикке сезімталдығы  бар екенін тексеруден өткізіп  барып, емдеп жатқан дәрігерлер  аз деп айтуға болады.

 Жаңадан шыққан препараттар  жаңа туған баладан қарт адамға  дейін қолданылып жатқандарын  айта кетсек те болады. Бұл  дәрілер өте күшті, дозасы да  күшті. Бәріне тағайындалады.  Миллион…?

 Неге ойланбасқа, арты  не болатынын!?

 Қаншама адамға дәрілер  көзіне, құлағына, ішкі құрылысына  кері әсерін тигізгенін! Біз бір  ауруын емдеп жатсақ, бір ауруды  қосып жатамыз! Бізде барлық  дәрі-дәрмектер химиялық заттардан  жасалатынын білеміз! Көрші Қытай  халқында бәрі табиғаттан алынады  да емге қолданылып жатады. Неге  біз де сондай жолдармен науқастарды  емдемейміз! Арнайы дәріханалар  ашып, фармацевтерді көбейту қажет.  Біздің қазіргі фармацевтеріміз  тек қана дәріханада дәрі сатып  тұрғаны.

 Ересектер, балалар  аурушаң, экологиямыз таза емес.

 Автор ретінде мен  өз мақаламды мына өлең жолдарымен  аяқтағым келеді.

Заман не болып барасың,

 Жан-жағыңа қарайсың.

 Арамдық пен зұлымдық,

 Нашақорлық, парақорлық.

 Ішімдікке салынған,

 Не бір ауру-дерт

 Жазылмайтын болып  кетті.

 Табиғатты қорғаймыз,

 Ұрпағымызға арнаймыз!

 Болашақ заманға,

 Не қалдырмақ адамға

 Денсаулық жоқ адамда,

 Ештен кеш жақсы  демекші, 

 Ойланайық, қолға алайық.

 Осы дертке жол бермей!