Автор: Пользователь скрыл имя, 10 Марта 2013 в 11:19, реферат
Скелет өзара біріккен сүйектерден тұрады. Адам скелеті біздің денемізге тірек болады және қалыпты сақталуын қамтамасыз етеді, сондай-ақ ішкі органдарды қорғайды. Ересек адамның скелеті 200- ге жуық сүйектен тұрады. Әрбір сүйектің нақты қалпы, көлемі және скелетте белгілі бір орны болады. Сүйектің кейбіреулер қозғалмалы суставтармен жалғасқан. Олардың қозғалысы оларған бекітілген бұлшық ет арқылы қозғалысқа енеді.
Қарағанды
мемлекеттік медициналық
Қазақ тілі кафедрасы
СӨЖ
Адамның қаңкасы
Орындаған:
Қарғанды 2009
Скелет өзара біріккен сүйектерден тұрады. Адам скелеті біздің денемізге тірек болады және қалыпты сақталуын қамтамасыз етеді, сондай-ақ ішкі органдарды қорғайды. Ересек адамның скелеті 200- ге жуық сүйектен тұрады. Әрбір сүйектің нақты қалпы, көлемі және скелетте белгілі бір орны болады. Сүйектің кейбіреулер қозғалмалы суставтармен жалғасқан. Олардың қозғалысы оларған бекітілген бұлшық ет арқылы қозғалысқа енеді.
б
Бас скелеті – бас сүйек : ми және жақ сүйектерінен тұрады. Ми бөлігігінің сүйектері – маңдай, екі самай және желке сүйектерінен тұрады –олар өзара мықты жалғасқан. Олар мидың мықты қорғанысын қамтамасыз етеді. Желке сүйегінде үлкен тесіктер бар, олар арқылы жұлын миы өтеді. Сүйектегі көптеген ұсақ тесіктер арқылы жүйке және қан тамырлары өтеді. Бас сүйектің жақ бөлігіндегі ірі сүйектер- бұл қозғалмайтын жоғары жақ және қозғалмалы төменгі жақ сүйектері орналасқан. Бұл сүйектерде адам тістері орналасқан. Олардың тамыры арнаулы сүйек тесіктеріне кіреді, осы арқылы тістер жоғары жақ және төменгі жақ сүйектеріне мықты бектіліген.
Дене скелеті омыртқадан, кеуде қабырғаларынан, иық белдеулігінен, жоғары сүйектер мен төменгі сүйектерден тұрады. Бас сүйек омыртқамен жалғасады, ол дене скелетінінің негізі болып табылады. Омыртқа 33 -34 омыртқадан құралған. Омыртқалар омыртқа жиі орналасқан бөлігініне, қабырғалардан және бірнеше шеміршектерден тұрады, оларға бұлшық еттер бекітілген. Шеміршек пен дене сақина түрінде орналасқан. Бірінен бірі жоғары орналасаып дене омыртқалары, омыртқа сүйегін құрайды, ал біріне бірі киілген сүйек сақиналары – омыртқа каналын жасайды – сүйектен жасалған бұл канал жұлын қорапшасы болып саналады. Көрші омыртқалар бірінен бірі жуан шеміршектермен бөлінген, осының арқасында омыртқа белдігі иіледі. Омыртқа 7 мойын, 12 кеуде, 5 бел және 4-5 құйымшақ омыртқалардан тұрады. Адамның құйымшақ омыртқалары едәуір жетілген. Олар омыртқалы жануарлардың құйрық омыртқаларына сәйкес келеді. Омыртқаның 4 иілімі бар олар: мойын, кеуде, белдік және құйымшақ иілімдері. Омыртқа иілімдері оған шымырлықты қамтамасыз етеді, ол әсіресе жүру, жүгіру және секіру кезінде маңызды. Омыртқа шұғыл қозғалғане кезде секіреді, ол ми сілкінбеунен сақтайды.
Кеуде клеткалары кеуде омыртқаларынан құралған 12 жұп қабырғадан және жалпақ кеуде сүйегінен, адам төсінен тұрады. Қабырғалар иілген сүйек тәрізді болып келеді. Олардың шеті кеуде омырқаларымен жалғасқан , ал алдыңғы 10 қабырға икемді шеміршектер арқылы кеуде сүйегімен жалғасады. Бұл демалу кезінде кеуденің қозғалысын қамтамасыз етеді. Төменгі екі жұп қабырға басқаларынан қысқа және еркін орналасқан. Кеуде клеткалары жүректі және өкпе мен бауырды, асқазанды қорғайды.
Сүйек негізгі тірекке
Жоғары иық скелеті үш бөлімнен тұрады: иық сүйегінен, иық алды сүйектен және алақаннан тұрады. Иық бірғана тоқпан жіліктен тұрады. Оның жоғары бөлігі – шар тәріздес басы жауырының шар тәріздес шұңқырына орналасады. Иық алды сүйектер екі сүйектен тұрады: Шынтақ және кәрі жілік сүйектері болып аталады. Алақан сүйектері 3 бөлімнен тұрады: қол басы сүйектері, алақан сүйектері және саусақтар. Қол басы сүйектері ұсақ сүйектерден тұрады. Қолдың скелеті бес ұзын саусақ сүйектерінен тұрады және саусақ сүйектеріне тірек болады. Қолдың бұндай құрылымы икемді әртүрлі қозғалыстар жасауға мүмкіндік береді.
Жамбас белдігі өзара қозғалмай байланған сүйектерден тұрады.Екі үлкен жалпақ жамбас сүйектері артында омыртқаның көз белдігімен , ал алдында бір бірімен байланысқан. Олар ауыр күшті көтеруге шыдамды. Әрбір жамбас сүйегінде оймақ иік бар, оған жамбас сүйектерінің басы кіреді.
Төменгі сүйектер скелеті үлкен жамбас сүйегінен, аяқ жіліктері және табан сүйектерінен құралады. Аяқ жіліктері үлкен және кіші сүйектерден тұрады. Жамбас және үлкен сүйектер шағын сүйектер құру арқылы тізе сүйектерін тізе суставы арқалы қозғалады. Табанның да қозғалысы жылдам және қысқа сүйектерден тұрады, олардың ішінде сүйек бармақтарының ішінде табан сүйегі ерекшеленеді және бармақ сүйектері байқалады.
Қорытынды
Күшті, ыңғайлы, төзімді, шыдамды болу мен еңбектену үшін адам үнемі дене жұмыстарымен, дене шынықтыру мен спортпен шұғылдануы керек. Бұлшық еттердің дене жұмыстарын орындауы бұрын жасалған жаттығуларға тікелей байланысты. Үнемі дене тәрбиесі жаттығуларымен шұғылданатын адамдардың еңбектену қабылеті жоғары және ол шыдамды болып келеді. Бірінші кезекте адамға дене жаттығулары күш қуат береді. Осының салдарынан бұлшық ет талшықтары және жалпы бұлшық ет толысады. Дене жаттығулары адам қозғалысын және бұлшық ет қозғалысын жылдамдатады, еңбек қабылеттілігін арттырады. Жаттықан адам жұмыстан кейін шаршаған күшін тез қалпына келтіреді.
Жаттығулар бұлшық еттерге ғана емес, сондай ақ адам скелетінің жағдайына да жақсы ықпал етеді. Әсіресе сүйектердің бекітілген ірі және дамыған бұлшық еттері жақсы дамиды. Мықты бұлшық еттердің жаттығулары ауаның қажет етеді, яғни демалу және жүрек - қан тамырлары жүйесінің, жүрек, кеуде бұлшық еттерінің дамуына ықпал жасайды. Бұлшық еттердің жұмысы адамның көңіл күйінің жақсаруына, адамның дені сау жүруіне және барлық организмнің қызметін жоғарылатады. Дене шынықтыру жаттығулары адам организмінде ауа қажеттілігін шұғыл көтереді және сауықтыру қызметін атқарады.
Бұлшық еттерді жаттықтыру қажеттілігіне орыс ғалымы П.Ф. Лесгафт үлкен назар аударған. Ол дене жаттығулар теориясын жасады, соның негізінде дене тәрбиесі мен ақыл ойды дамытудың бірлігі туралы негіздер қаланды, яғни дене тәрбиесі жаттығулары ақыл ойды жетілдіретіндігі дәлелденді.
Біздің уақытымызда П.Ф.
Адам денесі күш қуатының төмендеуі денсаулыққа ықпал етеді. Адам скелеттік бұлшық еттері нашар дамиды, осының салдарынан жүрек бұлшық еттерінің бұзылуы мен жүрек- қан тамырларының ауруына душар болады. Сонымен бірге бір мезгілде сүйектердің әлсіреуі, адам организімінде майлардың жиналуы, атеросклероз дамуы (хроникалық аураулар, қан айналымының және ішкі артерия қабаттарының бұзылуы орын алады), жұмыс қабылетінің төмендеуі, инфекцияларға иммунитет төзімділігі төмендейді, адамның қартаю процесі ұлғаяды.
Гиподинамия салдарына қарсы күрестің негізгі әдістеріне дене жаттығуларының барлық түрлері, дене шынықтыру, спорт, туризм және дене еңбегі болып саналады.
Адам денсаулығы үшін скелет пен бұлшық ет жүйесінің маңызы өте зор. Олардың қалыптасуы организмінің өсуі мен даму кезі - балалық шақтан бастап қалыптаса бастайды. Дұрыс дене бітім, яғни жүру, тұру, отырған кезде денені дұрыс ұстау, жұмыстың әр түрлерін орындау эстетикалық қана мәні бар ғана емес, сондай-ақ адамның толыққанды дамуына және ішкі организмдердің сау қызметі үшін қажетті жағдай болып табылады
Дұрыс дене бітімі өзінен өзі қалыптаспайды, оны балалық шақтан бастап қалыптастырады. Дене бітімнің кемшіліктері омыртқа және басқа да кеуде сүйектерінде көптеген шеміршектердің қатаймауынан туады. Шеміршектердің сүйекпен ауысуы кезінде және одан соң дене кемшіліктерін түзету қиынға соғады. Егер бала партада отырғанда бүкірейіп немесе қисайып отырса, немесе тік отырмаса, бір иығын екінші иығынан төмен ұстаса, егерде бір қолында үнемі ауыр затты көтеріп жүрсе, мысалға, портфелін ұстаса онда оның омыртқасы қисаюына алып келеді. Ол тек қана омыртқаның ішкі бұзылуына ғана емес, сондай-ақ тұтас организмнің, барлық ішкі органдар жұмысының, оның ішінде жүрек пен өкпе аурулары зардабына алып келеді.
Оқушының омыртқасына қауіп төнбес үшін партада отырғанда денені үнемі тік ұстау керек, ал баланың басы кішкене ғана қозғалыс қимылында болуы қажет. Кеуде мен партаның арасында 3-4 см бос кеңістік болу қажет, иықтары столдың үстінде еркін жатуы керек, баланың аяғы жамбасына және тізесіне тік бұрышта болуы, ал табандары еденге немесе партаның аяғына жетіп тұруы керек. Мектептің төменгі сынып оқушыларына артқа асынатын ранцтер пайдаланған жөн.
Баланың дамуы кезінде бала кезден пайда болатын тірек - қимыл жүйесінің басқа да бір кемшіліктерінің бірі - табан аяқтық болып табылады. Ол табан күшінің төмендеуінен, бұлшықтардың өсуі салдарынан табан ауруына алып келеді және жүрістің өзгеруіне әкеледі. Табан аяқтық балалар мен жасөспірімдердің тығыз, қысатын, ыңғайсыз аяқ киім және өкшесі биік аяқ киім киген кезде, ал үлкендерде ұзақ уақыт аяғымен тұрумен байланысты аяқ және табан сүйектерінің және аяқтың байланыс аппараттарына күш салған кезде күшейе бастайды. Табан аяқтың өршуін болдырмау мақсатында қонышы ұзын және жіппен байланатын, табаны иілетін және өкшесі төмен аяқ киім киген жөн. Үнемі дұрыс жүруге тырысу керек.