Математика пәні бойынша оқытудың жаңа технологиясы оқу үрдісін ұйымдастыру және басқару

Бегимханова Разы Жупановна

Математика пәні мұғалімі

Химия – биология бағытындағы 

Назарбаев Зияткерлік мектебі

Қазақстан Республикасы

 

 

 

 

Базарбаева Гульнар Нуксиевна

Математика пәні мұғалімі

Химия – биология бағытындағы 

Назарбаев Зияткерлік мектебі

Қазақстан Республикасы

 

 

 

 

МАТЕМАТИКА ПӘНІ  БОЙЫНША ОҚЫТУДЫҢ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯСЫ ОҚУ ҮРДІСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ БАСҚАРУ

 

Қазіргі заман  мұғалімінен тек өз пәнінің терең  білгірі болу емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Осы  заман талабына сай білім  беруде жаңалыққа жаны құмар шығармашылықпен  жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне  еніп отырған оқытудың жаңа технологиясын  шебер меңгеру  мақсатында биылғы оқу жылында  сындарлы (конструктивті) теориялық оқытуға негізделген тәсілді пайдаланып, оқу жылы аяғында нәтижесін салыстырмалы көру үшін,  екі эксперимент сыныбында бірлесе жұмыс істеп отырмыз. Әр сабаққа толық көрнекілікпен келіп, мәліметтерді жинау, сабаққа қорытынды, бақылау жасау үшін талапшыл әріптес пен бақылаушы ретінде қарым-қатынасымыз қалыптасып, зерттеу мен бақылауда бірлесе жұмыс істеу арқылы кездескен қиыншылықтар мен пробемаларды шешудеміз.[1.170- б].

Бұл бағдарламада түрлі тәсілдер қарастырылғанына қарамастан, басым бөлігі сындарлы оқыту теориясы негіздерін қамтыған. (Наttie,2009).Бұл теория оқушылардың ойлауын дамыту, олардың бұрынғы алған білімдері мен жаңа дерек көздерінен алған білімдерімен өзара әрекеттесу жағдайында жүзеге асады. Дайын білім беруге негізделген «дәстүрлі» әдіс арқылы алынған білім өзге біліммен тиімді сіңісе алмайды, тек есте сақтау, үстірт білім алу жағдайлары орын алады.Дәстүрлі оқытуда алған білімдері терең меңгерілмей, жай ғана жатталғандықтан, тақырыпты оқыту аяқталған соң тез ұмытылып, керексіз болып қалады және оқушы оны пайдалана алмайды, ал сындарлы оқытудың мақсаты - оқушының терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін өмірде пайдалана білулерін қамтамасыз ету. [2.6-б].

Сындарлы  оқытуға негізделген сабақтар оқушыларға өз білімдері жайында ойланып, сұрақтар қойып, білімін  толықтырып, білгілі  бір тақырыпты оқу кезеңінде  сыни тұрғыдан ойлай отырып, түсінігін  тереңдетуге мүмкіндік береді.

Жаңа  бағдарламаны жүзеге асыруда сынып  оқушылармен жұмыс ұйымдастыруда  зерттеу жүргізу үрдісін басшылыққа алып, төмендегі «Бес қадам» іс-әрекеттегі зерттеу сатыларын қолдандық.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-схема  Іс-әрекеттегі зерттеуді жүргізудің сатылары

         

 

 

Іс-әрекеттегі «Бес қадамды» жүзеге асыру үшін - оқу  жоспарындағы тақырыптардың  күрделі  сұрақтарын ойластырудың түрлі тәсілдерін оқушылардың түсінуіне көмектесуде  не істейтінді анықтадық.[2.92-б].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-схема   «Ғылым қалай әрекет етеді»  тұжырымдамасы

 

 

1) Зерттеу сұрағы: «Егер мен оларға сұрақтарды талдауды үйретсем,  менің оқушыларым негізгі идеяны жақсы тұжырымдай ала ма?»

2)  Жоспар:

• Оқушыларды күрделі сұрақтарды талдауға қалай үйретуге болады?
• Нәтижені бақылау үшін деректерді қалай жинау керек?
• Деректерді қалай талдау керек?

3) Іс-әрекет жасап, бақылау: Тәжірибеде оқытудың жаңа тәсілін қолданып,деректер жинаудың жаңа әдістемесін пайдалану.

4) Ойлану: Фактілерді талдау. Проблема шешілді ме? Егер шешілмесе келесі қадамды ойлан. Осының нәтижесінде жаңа сұрақтар пайда бола ма? (Іс-әрекеттегі зерттеу,  И.Уилсон «Мектептегі зерттеу») [2.96-б].

5) Қайталама жоспар: Қайта қаралған жоспар бірінші цикл барысында туындаған жаңа сұрақтарға жауап береді.

        Іс - әрекетке зерттеу жүргізуде сынып  оқушыларынан байқағанымыз, сұрақтарды  дұрыс қойып «иә», «жоқ» деп  жауап беретін сұрақтарға қарағанда,  неғұрлым толық жауап беретін  сұрақтар мұғалімнің алдағы жұмысын  жоспарлауына мүмкіндік беретіндігі  көрінді. Мысалы, 7 сыныпта  «Масштаб»  тақырыбын өткен кезде, «Масштабтың  өмірде қажеттігі бар ма?» деген  сұраққа дәстүрлі оқытуда «иә», «жоқ» деген жауап қана алынса, ал сындарлы оқытудағы іс-әрекет  кезінде жаңа дерек көздерінен  алған білімдерін өзара әрекеттесу  жағдайында жүзеге асырып, сыныптастарымен  талқылай отырып, тақырыпты өмірмен  байланыстыруына мүмкіндік жасалынды.  Оқушылардың тақырыпты терең  түсінуін жүзеге асыруда, пән  аралық байланыс жасалып,  нәтижені  бақылау үшін деректерді қалай  жинап және қалай талдау керектігіне  бағыт - бағдар беріліп, жоспарлы  жұмыс істеулеріне нұсқау берілді.  Оқушыға бағытталған білім беру  кезінде сабақта енжар оқушының  белсенді оқушыға айналып, өз  көзкарасын, пікірін айтып, дәлелді  қорытынды жасауға тырысатынын  байқадық.[3.18-25-б].

Оқушылардың ойлағыштық және шығармашылық амал мүмкіншіліктерін дамыту үшін психологиялық диагностиканың қорытындысын қолданып, мектеп психологы  өткізген 7 сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне қарай даму деңгейімен танысып, осы қорытындылардың талдауы сабақтың бағдарын анықтауға көмектесті.

Гарднердің Көптік ақыл ой теориясы бойынша көптік ақыл -  ойды зерттеу арқылы оқушылардың ерекше ықыластарын анықтап, 7 сынып оқушыларының  интеллект типін анықтау тест нәтижесі төмендегідей болды.

 

№	Интеллект типі	Оқушылардың саны	%
1	Визуалды-көріңістік	6	25%
2	Әртістік	3	12%
3	Моторлы-қозғамалы	5	20%
4	Логикалық	8	33%

 

 

 

 

 

 

 

1-кесте 7 сынып оқушыларының интеллект  типін анықтау кестесі

 

Жоғарыдағы  кестеде көрсетілген оқушылардың  белгіленген типі және соған қарай  сабақта Блум таксономиясымен әрекеттерді  жоспарлау, қолдану және Блум таксономиясының (алты ойлау деңгейі) сабақта тиімді әрекеттерді жүзеге асыруға көмектесті. Сынып оқушыларын топқа бөліп, берілген тапсырмадан  негізгі идеяны бөліп  алып, көре білу, ойын топта талқылай алу,қорытындылап сынып оқушыларына  жеткізе білу дағдыларын қалыптастырдық. Сынып оқушыларын топқа бөлуде әртүрлі  тәсілдерді қолдана отырып, өзгермелі  және тұрақты топ құрастыру  сабақта  нәтижеге жетуге және білім деңгейлері әртүрлі оқушылардың бір-бірімен  пікір алмастырулары, білім-білік  дағдыларының қалыптасуына әсер етеді. Мысалы, топтың әр оқушысына жеке тапсырма беріліп, оны орындап болғаннан  кейін, тапсырма нөміріне қарай олар жаңадан топ құрастырады.[5.52-56-б].

Жаңа  топ оқушылары тапсырманы толық  талдап, одан кейін өз орындарына оралып, өз топтарына әркім тапсырмасын  түсіндіріп айтып береді.     Мұндай топ алмастыруда оқушы  өз тұжырымын дәлелдеп, білімін толықтыруға  және қорғауға, қорытындылауға мүмкіндік  алады. Осындай топтық жұмыстың нәтижесінде  бірде – бір оқушы бос қалмай, өз бетімен жұмыс істеу, іздену дағдылары  қалыптасады.Топ  мүшелерінің алмасып  екінші топқа барып өз ойларын  қорғауы енжар оқушылардың болмауына  себепші болады. Ал топқа ортақ  тапсырма беру кезінде кейбір оқушылардың  шет қалып, селқостық танытпауы  үшін топ мүшелерінің әрқайсысына  рөлдерін бөліп беріп (спикер, хатшы, болжаушы,бақылаушы т.б.) сабаққа  белсене қатысуын қамтамасыз етеміз. Математика сабақтарында топ мүшелерінің  мүмкіндіктеріне қарай басқалармен жұмыс істеуі кезінде  пікір талас арқылы шешуді талап ететін күрделендірілген есептерді шығару, сабақтың сапасын  арттыруға және оқушылардың өзін сенімді сезінген және үздік бірлескен жұмыстың нәтижесінде сөйлей білу жүйріктілігі мен ойлау ерекшеліктері артады. Топпен жұмыс істеу кезінде оқушының жеке ерекшелігі ескеріліп, балаларға білім беруде барынша жоғары жетістіктерге қол жеткізу үшін қолайлы орта жасауға тырысып, дарынды және талантты балаларға күрделі мәселе ойлауды, талқылауды және мұқият жоспарлауды талап ететін тапсырмалар құрастырылса, қабілеті төмендеу оқушыларға  жеке тапсырмалар дайындалып, олардың білім-білік дағдыларының дамуына жағдай жасалады.[4, 28-46-б ]

Күнделікті өтетін әрбір  сабақты қорытындылау кезінде талдау қорытындылары, оқушылар тарапынан  берілген ұсыныстар келесі сабақты  жоспарлауға көмегін тигізіп, қолданылады. Сабақ барысында оқушылардың  қызығушылығын арттыруда «Миға  шабуыл», ойын элементтері қолданылса, негізгі тақырыптың мағынасын ашуда  «Байланыстырыңыз», «Түсіндіріңіз», «Салыстырыңыз  және сәйкестендіріңіз» т.б. стартерлер пайдаланылады. Ал, сабақты қорытындылауда «Қайда апарады», «Кенеттен туған  идея» т.б. стартерлер қолданып, рефлексия  жасау кезінде «Бағдаршам», «ББҮ», «Жетістік ағашы» стартерлері  пайдаланылады.

Мұғалім оқушылардың оқуына мүмкіндік тудырып, қажетті құралдармен  қамтамасыз етеді, ал оқушылар өз кезеңінде  білімдерін тереңдетіп, өз беттерінше жұмыс істеуге ынталы болғаны  абзал. Оқушы тақырыпты өз бетінше  меңгеріп, өзінің шығармашылық таланттарын  барынша жақсы пайдалану жолдарын зерттеп, анықтайды. Сонымен эксперимент  сыныптарында бірлесе жұмыс істей  отырып, дидактикалық материалдарды  дайындау кезінде, өткен сабақтарға талдау, рефлексия жасау, бір-бірімізге  сабаққа қатыса отырып кемшіліктер  мен жетістіктерді көріп талқылау  келесі сабаққа жоспар құрап, тиімді өткізуде қосар үлесі мол.

 

Пайдаланылған әдебиеттер

 

1. Ивунина Е.Е. О различных подходах к понятию «критическое мышление»

// Молодой  ученый, 2009.№11. С.170-174.

2.   Мұғалімге  арналған нұсқаулық //  2012 ж. 92 –  95 бет

3. Демидова  С.И.,Денищева Л.О. Самостоятельная  деятельность учащихся при обучении  математике. // Сборник статей, С. 18-25.

4.  Қазіргі кездегі оқытудың педагогикалық технологиялары // Алматы,  2006 ж. №1    кітап, 28-46 бет.

5.  В.М.  Финкельштейн «Что делать, когда  решить задачу не удается» // М.:Илекса, 2008. С.52-56.

6.   Уилсон И.  Іс-әрекеттегі  зерттеу «Мектептегі зерттеу»