Менеджмент

 

Мазмұны

 

КІРІСПЕ

 

Ι- Бөлім. Қазақстан Республикасындағы менеджменттің ролі

1.1 Менеджменттің мәні.

1.2. Менеджменттің қызметінің  түрлері

1.3. Менеджмент қызметі  иен тәсілдері

1.4. Менеджмент құрылымы  мен принциптері

 

ΙΙ-Бөлім. Менеджменттің негізгі бағыттары мен Қазақстандағы менеджмент

2.1. Менеджмент іс - әрекетінің  бағыты

2.2. Менеджер жұмысын  ұйымдастырудың негізгі принциптері

 

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Күнделікті тұрмыста менеджмент сөзі белгілі бір ұйымдағы барлық адамдардың қызметіне басшылық етумен шұғылданып, өз мақсатына жетуді білдіреді. Тіпті білікті басқару саласының өзінде де менеджмент ұғымы түрліше түсіндіріледі.

      Сонымен,  менеджменттің бастапқы ұғымы  - бұл басшылық.

      «Менеджмент»  ұғымының анықтамасына сүйенетін болсақ, онда менеджмент дегеніміз қазіргі индустриялық қоғамда жұмыс істейтін экономикалық орган. Менеджмент қабылдаған кез келген әрекет, кез келген шешім –бұл экономикалық сипаттағы шаралар.

Сонымен, менеджменттің  тиімділігін және менеджерлердің іс-әрекетін экономикалық табыстар, экономикалық нәтижелер арқылы ғана таразылауға болады.

  Кәсіпорын ең сапалы, әрі бағасы бір шама арзан тауарларды шығара алуы немесе бәсекелестеріне қарағанда ең тәуір қызмет көрсете алуы тиіс.

         Менеджменттің міндетіне, басшылық етуіне жаңа рыноктарды игеруіне жұртшылықтың мұқтажын қанағаттандыру жатады. Егер кәсіпорын нашар әрі тиімсіз жұмыс істесе, онда оның жаңа қожайыны жұмысшыларды емес, басшыларын ауыстырады. Сонымен, менеджмент дегеніміз ұжым (коллектив) жұмысын ұйымдастыру. Кәсіпорын жұмысын ұйымдастырғанда, қызметкерлер мұқтажын барынша толық қанағаттандыруды, олардың жұмысын жандандыруды, әрі тиімділігін арттыруды көздеу қажет.

  Менеджментті жеке адамдар арасындағы психологиялық қарым-қатынасқа тәуелді етеді де, бұлар материалдық жағдайларға тәуелсіз ретінде қарастырылады, өйткені соңғы айтылғанның алуан түрлілігінде шек жоқ.

         Менеджментке алуан түрде түсінік  бергенімен, классиктердің бұл жөніндегі  тұжырымдары көп жағдайда ұқсас  келеді. Гальвецияның пікірінше, басқару процесі-өнер, оның басты мәні мен мазмұны нақты жағдайда қарап ғылымды (басқару саласындағы ұйымдық ілім негізін) қолдану.

        Тіпті маман болмағанның өзінде  де, біздің кез келгеніміздің  басқару ғылымы мен өнері туралы  азын-аулақ хабарымыз болатыны сөзсіз.

        Менеджмент - нарықтық экономика  жағдайында өндірісті тиімді  басқарудың теориясы мен практикасы.

        Менеджмент – нақты мақсатты  жүзеге асыру үшін кәсіпорын  жұмысын басқаруға және ұйымдастыруға  байланысты адамдар қызметінің түрі.

        Менеджмент - бұл өнім, технология, өндірісті  ұйымдастыру, басқару еңбегі, әлеуметтік  қатынас саласында жаңарту, инновациялау, жаңалық енгізу мақсатында фирмаларды, компанияларды тиімді басқару  принциптерінің, тәсілдері мен формаларының жиынтығы.

         Қазіргі кездегі менеджмент жоспарлау  функциясы мазмұнының өзгеруімен, фактілерді жан-жақты зерттеуімен,  кәсіпорындардың ойдағыдай іс-әрекетімен, басқаруды түпкі нәтижесіне қарай  ұйымдастыруымен, дамыған теориясымен  және маркетинг практикасымен, жаңа технологияны жасауымен, адам факторын жандандыратын шешімдер қабылдауымен сипатталады.

          Менеджменттің бірнеше ұғымы  бар: «Менеджмент-бұл жұмыс істеп  тұрған коммерсиялық кәсіпорынның  арнайы органы». Егер батыста  кез келген кәсіпорын жөнінде сөз бола қалса, адамдар әуелі сол кәсіпорындағы бүкіл басшылыққа ден қояды, өйткені кәсіпорынды қоғамға танытатын да тек басшылар.   

   Басқару ұғымының туындауы еңбек бөлінісінің пайда болуымен туындауымен байланысты.

     Мұның өзі жалпы процестің қарым – қатынасы басқарушы функциямен қамтамасыз етіледі, сондықтан басқару қоғамдық еңбекке тән. Өндіріс масштабы өскен сайын басқару ролі де атқарады.

     Сондықтан,  әлеуметтік жүйелердегі басқару  кең ұғымда қызмет түрі мен  мақсатына тәуелсіз кез-келген ұғымдағы басқару ретінде қарастырылады. Барлық мекемедегі басқару нақты функциядан орындауға мүмкіндік беретін қызмет ретінде түсіндіріледі. Нақты функцияларды пайда алуға бағытталған мекемелердегі басқару менеджмент деп аталады.

  Менеджер - ең көп тараған кәсіптің бірі. Бұл - басқарумен, экономикамен шұғылданатын, заң және басқа да мәселелерді жақсы білетін кез келген адам. Шаруашылықтың түйінді орнында жұмыс істейтін кез келген адам да менеджер.

        Барлық менеджерлер үшін, олардың қызмет орнына қарамастан, ортақ қызмет міндеті болады.

       Менеджер адамдарды жұмысқа ынталандырады, бағыттайды, ұйымдастырады. Оның бірден-бір құралы-жазбаша немесе ауызша сөзі; немесе цифр тілі.

Менеджердің жұмысы техникаға, есептеу операцияларына немесе өнім сатуға қатысты болғанына қарамастан, оның жұмысының тиімділігі тыңдау және оқу, айту және жазу қабілеттеріне байланысты. Ол өз ойын басқа біреулердің санасына жеткізе білуі, сондай-ақ басқа адамдардың да пікірін айқындай алуы тиіс.

         Менеджерлік шеберліктің маңызды жақтарының бірі-келіссөз жүргізе білуі-әріптесінің мүддесін өз мүддесіне сәйкестендіре білетін өнері болуы тиіс. Мұның өзі әсіресе қарамағындағы адамдарға әкімшілік билік жүргізе алмайтын басшылар үшін де, сондай-ақ сырттан шикізат жеткізушілермен қарым-қатынас орнату үшін де аса қажетті жағдай. Келесі онжылдықтарда нағыз компаниялар көп жағдайда маклерлік фирмаға ұқсайтын болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

Ι- Бөлім. Қазақстан Республикасындағы менеджменттің ролі

1.1 Менеджменттің мәні.

 

Менеджмент кәсіпорынды ұйымдастырудың принциптері (заң жағынан ) туралы, оны дамытудың стратегиясы (идеологиялық бөлігі) туралы, қызметтерді іріктеу (әлеуметтік жағы) туралы және олардың жұмысын оңтайландырудың тәсілдері (психологиялық бөлігі) туралы ілімдерді қамтитын кәсіпорынды тиімді басқару ғылымы.

Менеджментте басты  нәрсе кез келген адамдық қарым-қатнастарға  жарайтын баршаға ортақ басқару  принциптерін іс жүзінде бөлу, анықтау  және қолдану болып табылады.

Менеджмент тура мағынасында  «адамдарды басқару» ұғымын білдіреді. Менеджменттің отаны болған АҚШ-та корпаративтік бизнеспен мүлікке билік жүргізуді жүзеге асыру бойынша міндетті заңға сәйкес өз мойнына алатын тұлғаны менеджер деп атайды. «Менеджмент» термині американдықтар үшін фирманың алға қойған мақсаттарна қол жеткізудегі материалдық және адамдық ресурстарды әлде қайда тиімді пайдалануды және интеграцияны қамтамасыз ететін процесті білдіреді.

Басқаша айтқанда, менеджмент – бұл нарық жағдайында фирманы  және оның қызметкерлерін басқарудың теориясы мен іс тәжірибесі.

Менеджмент – нарықтық экономиканың қажеттіліктері мен жағдайына  толығырақ жауап бере алатын басқару  типі.

Менеджмент еркін кәсіпкерлік, бәсекелестік, экономикалық уәждеме (мотивация) жағдайларында туған нақты басқарудың өзінше тұжырымдамасында пайда болып, ресімделеді. Әміршілдік-әкімшілдік, технократиялық, жоспарлы-директивтік, өктемшілік (авторитарное) басқарулар оның қарсы түрлері болуы ықтимал.

Басқару типі ретінде  менеджменттің негізгі белгілеріне  мыналарды жатқызуға болады:

1.Адам, оның қажеттіліктері, мүдделері, уәждері (мотивы), құндылықтары, нұсқамалары басқаруды ұйымдастырудың бастапқы сәті мен оны жүзеге асырушы болып табылады.

2.Басқарудың тәсілдемесінде, принциптерінде және әдістерінде экономикалық құралдар мен басқару әдістеріне артықшылықтар беріледі. Бұл әсіресе маркетингте – тұтынушылардың мүддесін алдыңғы орынға қоятын басқаруда жиі білінеді.

3.Менеджермен қызметкерге  қойылатын басты талап ретінде  көрінетін кәсіби тұрғыдан басқару менеджментке тән. Менеджер экономикалық және әлеуметтік – психологиялық білімдерді игеріп оқуы керек.

4.Ұйымдастыру ісінде  менеджментке жағдайдың өзгеруіне  қарай және инновациялық типті  ұйымдастыруда, яғни жаңашылдыққа  жылдам бейімделе алатындай басқаруды  икемді ұйымдастыру тән.

5.Менеджмент менеджменттің жеке басына қойылатын талаптардың кешенін танытуы керек. Олардың ішіндегі негізгілері-тапқырлық, байланысқа бейімділік (коммуникабельность), сенімділік. Менеджменттің басқару өнерімен қатар қойылатыны кездейсоқ емес.

 Менеджменттің мыналарды  қамтамасыз ететін ең маңызды деп саналатын сәттерін бөліп көрсетуге болады:

• еңбек өнімділігін арттыру;
• бәсекеге жарамдылық;
• тұтынушыға бағдарлану (маркетинг);
• іс-әрекетте еркін болу әрі ереже бойынша жұмыс істеу.

Басқару процесі кез  келген ахуалға ғылыми тәсілдемені қолдану өнері болып табылады. Менеджмент әрдайым жағдайларға қарай басқаратын  ахуалдық басқаруды білдіреді.

Менеджментте бастысы  – ең алдымен кәсіпорынның мүддесін көздейтін нақты мақсаттарды (ұзақ мерзімді, алдағы кезендік және ағымдық) белгілейді.

Ескі стилді ұсынатын кәсіпорын басшыларынан менеджерлердің басты, яғыни принциптік айырмашылығы, міне, осында.

Жеке кәсіпорынмен тұтас  экономиканың экономикалық жағдайы  түпкі есебінде үш негізгі факторлармен анықталады:

• техника мен технологияның деңгейі;
• жұмысшы күшінің сапасы және еңбек уәждемелерін кеңінен пайдаланылуы;
• өндірісті ұйымдастыру және басқару )менеджмент).

Менеджменттің жағдайы  техникамен технологияның деңгейіне, жұмысшы күшінің сапасына әсер етеді. Осы заманғы менеджмент – бұл  экономикалық қатнастардың ерекше саласы.Аса көрнекті экономист Альфред Маршалл (1842-1924 ж.ж.) басқаруды үш дәстүрлі – капиталмен, еңбекпен және жермен қатар өндірістің жеке факторы ретінде бөліп көрсетуі тегін болмаса керек.

Техника мен жаңа технологияның  дамуы өндіріс ауқымының өсуі басқаруды қиындатып, оны арнайы білімді талап ететін ерекше қызмет түріне бөлді.Мәселені шешу қажеттілігі тәжірибені белсенді түрде байытуға, өндіріс пен еңбекті басқарудың тиімді әдістерін іздеструге, басқару ғылымының пайда болуына әкеп соқты. (Басқару тәжірибесін жүйелеуге талпыныс Англияда ХІХ ғасырдың басында орын алды. Басқару бойынша алғашқы оқулық – математика, инженер профессоры, ағылшындық кәсіпкер Ч.Бебиджаның “Экономика машин и производства” (1832 ж) атты кітабы болды.)

Бұл анықтамадан бөлек басалардың көптеген анықтамалары бар. Оның біреуі менеджментті адамдармен қалай қарым-қатнас жасаудың тәсілі ретінде, билік және басқару өнері ретінде, ептілік және әкімшілік машық (административные навыки) және т.б. ретінде қарастырады.

Менеджмент анықтамасы менеджер қызметінің мазмұны тікелей  байланысты. Танымал америкалық менеджер Ли Якокка “Карьера менеджера” кітабында  адамдармен қарым-қатнас жасай білу, олардың мінез-құлқын танып, жұмысқа  ынталарын ояту, басқаларға тапсырма берудің тәсілдері сияқты оның негізгі элементтерін бөліп көрсетеді. Осы заманғы басқару ғылымы – пән аралық болады. Басқарудың әрбір функциясы айрықша ғылымға жатады: индустиялық социология, инженерлік социология, әлеуметтік психология, әлеуметтік инженерия және т.б. Шетелдегі менеджменттің дамуы басқарудың нарықтық тұжырымдамасын тудырған басқару теориясы мен маркетинг теориясын біріктірді.

Менеджмент мәселелерімен  бүгінгі таңда әр түрлі білім  саласының мамандары – математиктерден  антропологтарға дейін айналысады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.2. Менеджменттің қызметінің  түрлері

 

Менеджмент – дәстүрлерді, тарихты, концепцияларды, институттарды, теория мен практиканы қамтитын бүкіл  адам мәдениетінің элементі. Бұл талассыз дәлелденген қағида. Өйткені, тиімді басқару проблемасы адамдарды ұйымдастыру (тайпалар, рулар, қауымдар т.б.) басталған мезетте пайда болды.

Басқарудың осындай  жалпы қағидасы, деп атап көрсетеді  авторлар, адамдар тобының алуан  түріне түрліше қолданылғанымен, оның түп негіз - мағынасы сол қалпында сақталады. Осыған орай белгілі бір әлеуметтік топтарға сәйкес келетін менеджменттің  қызметінің негізгі алты түрі тармақталады.

        1.Үкімет. Менеджмент ұғымы үкімет  қызметіне қолданылмағанымен, Петерсон  мен Плоуменнің пікірінше, оның  қызметі барлық жағынан алғанда менеджменттің жалпы анықтамасына сәйкес келеді.

        2.Мемлекеттік  менеджмент. Көп мемлекеттік мекемелерді  ұйымдастыру және сондағы қызметкерлерге  билік жүргізуді жүзеге асыру. 

        3.Әскери менеджмент. Мемлекеттік менеджменттің ерекше  түрі. Қарулы күштерді ұйымдастыру және оларға жетекшілік ету.

        4.Құрама одақтық  (ассоцияциялық) немесе клубтық  менеджмент. Мемлекеттік мекемелердегі  секілді, мұнда да қызметкерлер  тобының іс-әрекетін ұйымдастырып, оларға басшылық ету қажет.