Менеджмент мектептері

 

 

 

Мектептің жылдық жұмысын жоспарлау

(Авторлық  жоба)

МЕКТЕПТІҢ ЖЫЛДЫҚ ЖҰМЫСЫН ЖОСПАРЛАУ

 

 

 

 

 

 

Тоқмұханбетов Қуаныш

Қызылорда облысы, Шиелі ауданындағы №142 орта мектептің директоры

 

 

 

 

 

 

 

 

Жоба

Кiрiспе

Қоғам дамуы  мен әлемдiк педагогикадағы парадигмалардың өзгеруi мектеп өмiрiне де елеулi өзгерiстер енгiзуде. Өйткенi, мектеп қоғам өмiрiнiң айнасы бола отырып, қоғамдағы құбылыстарға тiкелей араласады және олардың маңыздыларын өз өмiрiне қабылдайды. Соның дәлелi ретiнде қазiргi мектептегi инновациялық үрдiстердi айтуға болады.

Мектеп жұмысы және оны оңтайлы жоспарлау

Менеджментте “басқару – басқаларды табысқа жеткiзу”  деген сөз бар. Ал табыс деген  алға қойған мақсатқа жету деген сөз. Өз кезегiнде мақсаттың келешекте  қол жеткiзiлетiн, алдын ала жоспарланған күтiлетiн нәтиже екенi белгiлi. Ендеше өз қызметiнде менеджер мақсат қою, мақсатты жүзеге асыру және мақсатқа бағытталу және мақсатты бағалау сияқты үрдiстермен тығыз байланыста жұмыс iстейдi.

Екiншi жағынан алғанда, жоспарлау деген мақсатқа жету жолдарын зерттеу мен анықтау болса, ұйымдастыру деген адамдардың мақсатқа жету бағытындағы жұмыстарын байланыстыру, басқару (мотивация) деген адамдардың мақсатқа ұмтылысын ынталандыру, ал бақылау деген адамдардың мақсатқа қарай қозғалысының дұрыстығын тексеру деген мағынаны бiлдiредi.

 

Жалпы жоспарлау  қағидалары:

• Мақсатты бағыттылық – белгілі бір мақсатты жүзеге асыру;
• Ғылымилық – жоспарлауда ғылыми негізге сүйену;
• Жүйелілік - өзара байланысты бөліктерге жіктеу;
• Кешенділік – негізгі мәселелерді толық қамту;
• Жариялылық – іс-шаралардың қажеттілігін көрсету;
• Жетекші буын – басым бағыттарды айқындау;
• Нақтылық – жүзеге асырылатын әрекеттерді жасау;
• Перспективалық – келешектегі мүмкіндіктерді ескеру;
• Ұжымдық жоспарлау – шешімдi бірлесе қабылдау.

 

 

 

Өткен оқу жылын талдау

Тiзбеден көрiнiп тұрғандай, жаңа оқу  жылына алынған мақсат-мiндеттер  нақты емес, ең бастысы өткен оқу  жылына жасалған талдаумен байланыстырылмаған.

Ал талдау жұмыстары атқарылған iс-әрекеттерге жалпы сипаттама  жасаудан аспаған, яғни көпшiлiгiнде үрдiске талдау бар да, нәтижеге талдау жоқ. Жақсы жасалған талдаудың басты белгiсi себеп-салдарлық байланыстарды ашу болып табылады. Алайда, жоспарлардың кейбiрiнде жiберiлген негiзгi кемшiлiктер көрсетiлгенiмен, олардың себептерi айқындалмаған. Жалпы алғанда, талдау жұмысының мәнiн түсiнбегендiктен, оның мазмұны ашылмаған. Бұл талдау жұмысына қойылатын талаптар ескерiлмегендiктен, талдау жұмысының негiзгi бағыттары толық қамтылмаған деген сөз.

Талдау қызметiне қойылатын  талаптар

Талдау жүйесiнiң нақтылығы талдау мақсаттарының айқындығына, талдау мазмұнының толықтығына, талдау әдiстерiнiң тиiмдiлiгiне, талдау құралдарының маңыздылығына қарай анықталады.

Баяндаудың логикалық  бiрiздiлiгi жасалған талдаудың тиiстi құрылымға сәйкес ретiмен берiлуiне байланысты.

Деректердiң айқындығы  мен сенiмдiлiгi келтiрiлген мәлiметтердiң қаншалықты мәндi де, маңызды болуы мен қалай алынғанына тәуелдi.

Бағалаудың объективтiлiгi мен дәлдiгi.

Қорытындылардың дәлелдiлiгi .

Себеп-салдарлық байланыстарды  тағайындау.

Алдағы оқу жылының  мiндеттерiн айқындау

Басшылардың сезе бiлу мен көре бiлу қасиеттерiн нақты көрсететiн  талдау мен болжау қашан да қатар  жүретiн басқару функциялары екенi белгiлi. Солай бола тұрса да, жоспарлардың басым көпшiлiгiнде болашаққа болжау жасалмаған.

Қазiр көптеген мекемелерде, соның iшiнде мектептер де бар, стратегиялық жоспарлау жиi қолданылуда. Ал мектептiң  жылдық жоспары сол стратегияны  сатылап жүзеге асырудың бiр кезеңi ретiнде, яғни тактикалық жоспар ретiнде  пайдаланылуда. Қазiр мектеп жұмысын жоспарлауда 3-5 жылдық мақсатты бағдарламалар жиi қолданылуда.

Мектептiң жылдық жұмысын  жоспарлаудың негiзгi кезеңдерi

Жоспарлаудың аз уақыт iшiнде және жыл бойы жоспарлау  сияқты түрлері бар екенін ескере отырып, алдымен жоспарлау технологиясының  екі түріне тоқталып өткен дұрыс  болар.

1. Жылдық жоспарды  дайындау әдiстемесi

1-кезең

Мақсаты: төмендегi бағыттар бойынша мектепiшiлiк жоспарлаудың оқу-тәрбие жұмыстарының нәтижелерiне ықпалы туралы мәлiметтердi жинақтау:

• Педагог кадрлармен жұмысқа ықпалы;
• Оқыту мен оқушылардың бiлiм сапасына ықпалы;
• Мектептегi тәрбие жұмыстарына ықпалы;
• Оқушылардың сабаққа қатысуына ықпалы;
• Оқушылардың өз мiндеттерiне орындауына ықпалы;
• Ата-аналармен жүргiзiлетiн жұмысқа ықпалы; ықпалы;
• Мiндеттi оқу заңын жүзеге асыру барасына ықпалы;
• Мектеп әкiмшiлiгiнiң басқару қызметiне ықпалы.

Мерзiмi: қыркүйек-желтоқсан.

2-кезең 

Мақсаты: жоспар жобасын дайындайтын жұмыс тобының қызметiн ұйымдастыру:

• Жоспарлау тобын жасақтау;
• Негiзгi жұмыс бағыттарын белгiлеу.
• Жоспарды бағалау өлшемдерiн белгiлеу.
• Жобаны дайындау мерзiмiн белгiлеу.

Мерзiмi: қаңтар-наурыз.

3-кезең

Мақсаты: жоспар жобасын талқылау, қажеттi түзетулер енгiзу.

Жоспар жобасын мектеп директорының қарауы;

Арнайы сарапшылармен  кеңесу.

Маусым педкеңесiнде талқылау.

Мерзiмi: сәуiр-маусым.

4-кезең

Мақсаты: жоспарға түзетулер енгiзу, толықтырулар жасау:

Жоспар жобасын жұмыс тобының қайта қарауы;

Ұсыныстарды ескере отырып, қажеттi толықтырулар жасау;

Жоспарды тамыз педкеңесiнде  бекiту.

Мерзiмi: шiлде-тамыз.

Бұл технологияларды  басшылыққа алу арқылы жоспарлауды  ұжымдық сипатта жүргізуге болады және оның нақтылығы мен жан-жақтылығын жүзеге асыруға болады.

Мектептiң жылдық жұмысын жоспарлаудың тиiмдi үлгiсi

Жоғары да айтылған жағдайларды  ескере келiп, төмендегі мектептiң  жылдық жұмыс жоспарын үлгi ретiнде  ұсынуды жөн көрiп отырмыз.

 

Қорытынды

Жоспарлау – қабылданған  шешiмдi нақтылау немесе сатылап жүзеге асыру екенi аян. Алайда, қабылданған шешiмнiң кез келгенi жоспарлау бола бермейдi. Жүйелi басқару теориясының бiлгiрi Рассел Л.Акофф басқарушылық шешiмнен жоспарлаудың негiзгi ерекшелiктерiн былай көрсетедi:

1. Жоспарлаудың алдын ала жасалатыны, яғни жоспарлау – алдын ала шешiм қабылдау екені.

2. Жоспарлаудың өзара  тығыз байланысты бiрнеше басқарушылық  шешiмдерден тұратыны.

3. Жоспарлаудың өзi алдыңа  келетiн емес, бару қажет болатын  болашақтағы жағдайға бағытталғандығы.

Осылардың нәтижесiнде  жоспарлауға “жұмысты жүйелі түрде  жобалау” деп анықтама бере келiп, Акофф  жоспарлаудың бес элементi бар деп  есептейдi:

• Нәтижелер – мақсаттар мен мiндеттердi анықтау.
• Құралдар – саясат пен бағдарламаны таңдау.
• Ресурстар – адамдар мен материалдарды табу және бөлу.
• Ендiру – шешiмдер қабылдау мен оларды жүзеге асыруды ұйымдастыру.
• Бақылау – алдын ала бағалау мен олқылықтарды үздiксiз түзетiп отыру.
• Жақсы жоспарды бағалау өлшемдерi:
• 1. Мектеп мұқтаждықтары мен орта талаптарына сай келуi керек.
• 2. Нақты және қол жеткiзуге мүмкiн болуы керек.
• 3. Қол жеткiзiлетiн нәтижелердiң анық көрсетiлуi керек.
• 4. Әр кезеңi сандық және сапалық өлшенетiн нәтижелер беруi керек.
• 5. Әр кезеңнiң нақты мерзiмi нақты көрсетiлуi керек.
• 6. Әрбiр нәтижеге орындаушы емес, басшы жауап беруi керек.
• 7. Ортада болуы мүмкiн өзгерiстердiң алдын алуы керек.

 

Осы жағдайларды ескере келiп, басқарудың тиiмдi әдiсi басқарудың желiлiк әдiсi екенiн айта кетуге болады. Бұл әдiс  желiлiк жоспарлау мен мақсатты бағдарламалар жасауға мүмкiндiк бередi.

Міне, осы ерекшеліктер мен заңдылықтарды  басшылыққа алу мектептегі оқу-тәрбие жұмыстарын оңтайлы жоспарлап, сапалы өткізуге өз септігін тигізеді. Сонымен  қатар, мектеп басқару қызметін жүзеге асыруда педагогикалық менеджмент ұстанымдарын басшылыққа алу жоспарланған іс-шараларды тиімді ұйымдастыруға ықпал етеді.