Басқару тәсілдері мен функциясы

Әртүрлі ұйымдардың табысты  жмыс жасауы үшін ақпаратты жүйенің  дамығанын талап етеді. Сондада  сол деректермен автоматтандырылған жинауды өңдеуді және монипуляциялауды іске асырады.

Ғылыми прогресс - білімнің жоғарылауымен және ақпарат көлемінің  көп болуымен сипатталады. Мұндай кең  көлемдегі ақпараттарды басқару  көп қиындық әкелері сөзсіз. ХХІ  ғасыр жаңа технологияның пайда  болуы, оның жедел өсуі мұндай мәселелерді  шешуге жол ашты. Оны шешудің ең тиімді жолы - автоматтандыру. Қазіргі  кезде біздің елімізде, шет елдерде  де ақпараттарды автоматтандыруды кеңінен  қолданады, оларды пайдаланылу салалары өте көп. Мұндай күрделі ақпарттарды  автоматтандыру жүйелерді реттеу функциясын және алдыға қойылған тапсырманы шешу әдісін талдау қызметін атқарады.

Автоматтандыру – техникалық құрал-жабдықтарды, сондай-ақ энергияны, материалды және ақпаратты алу, түрлендіру, жеткізу, пайдалану процестеріне адамның  тікелей не ішінара қатысуын босататын  экономикалық материалдық тәсілдермен  басқару жүйесін пайдалану. /1/

Онда:

1) технологиялық, энергетикалық, көліктік, тұрмыстық-өндірістікпроцестер;

2) Күрделіагрегаттарды, кемелерді, ғарышкемелерін, өндірістікқұрылыстар мен кешендердіжобалау;

3) Цехты, мекемені, сондай-ақәскериқұрамалар мен бөлімшелердіұйымдастыру, жоспарлаужәнебасқару;

4) Ғылыми-зерттеулер, медициналықжәнетехникалықдиагностикалаусапасынжақсарту, статистика деректерінөңдеужәнеесепкеалу, бағдарламалау, инженерлікесептеулердіңбарлығыавтоматтандырылады.

Жалпыавтоматтандыру - адамдыматериалдар, ақпараттардыжеткізу, өңдеу, сақтау, пайдаланупроцестеріненбосатумүмкіндігінеие

Мәліметтер базасы деп  деректердің электронды сақтаушысын  айтады. Оларға қатынас бір немесе бірнеше компьютерлер көмегімен  іске асады.Әдетте деректер базасы деректерді жасау үшін жасалады.

Автоматтандырудың мақсаты - еңбек өнімділігі мен өнім сапасын  арттыру, жоспарлау, басқару жұмыстарын тиімділендіру, денсаулыққа зиянды жұмыстардан адамды босату

Мәліметтер базасы ақпаратты  және де мәліметтерге ыңғайлы тез  кіруді қамтамасыз етеді. Мәліметтер базасы өзінен белгілі бір ережелерге сай  құрылған деректер жиынтығын құрайды. Дректер базасындағы ақпарат :

• Қайшылықсыз
• Артықсыз
• Тұтас болуы керек

Мәліметтер базасын басқару  жүйесі деректер базасын құруға , толтыруға, жаңартқанға, жоюға арналған прогаммалық  жабдық болып табылады.

DELPHI жүйесі деректер базасын  басқару жүйесі болып табылмайды, егер сөздің тура мағынасын  алатын болсақ бірақ толық  МББЖ (Мәліметтер базасын басқару  жүйесі ) мүмкіндіктеріне ие. Ұсынылып  отырған DELPHI құралы жергілікті  және тораптық деректер базасын  құрып және оның ішінде жұмыс  істеуге және кез келген деректер  базасымен жұмысч істей алатын  қолданба құруға мүмкіндік береді.

Жергілікті МББЖ барлық бөліктері  қолданушы компьютерінің деректер базасында орналасады. Егер бір мәліметтер базасына бірнеше қолданушылар бір  мезгілде қатынас жасаса әрбір қолданушының компьютерінде өзінің жергілікті МББЖ -нің көшірмесі болуы керек.

Есептің қойылымы

Программаға арналған негізгі  шарттар және орындау жолдар

Бұл курстық жұмыстың мақсаты- деректер базасын құру және онымен жұмыс істеу.Олардың қарым-қатынасын  құрып,оларға қойылған талаптарды жүзеге асыру. Қатынастар құру барысында “Реляциялық  алгебра”- операциясын қолдандық. Қатынастарда келесі шарттар орындалуы тиіс:

1. Атрибуттарға есім берілуі керек және олардың құрылымы біртекті болуы тиіс.
2. Жолдыңреттілігімаңыздыемес.
3. Атрибуттардыңреттілігімаңыздыемес.
4. Қайталанатынжолдарыболмауытиіс.

Соныменқатарбіз SQL-тілінқолдануымызкерек. Бірмаңыздықасиет SQL-тілі тек “Реляциялық алгебра” оперциясындағанаістейді. Осы жұмыстыіскеасыруалдында, қатынасқұрусхемасынсызыпақиқатқажақынжолынтаңдадық. Оныңеңтиімдіжолыекікестеніқолдануболыптабылады.

Біздің курстық жұмысымыздың тақырыбы бойынша, яғни жалақыны есептеуді  автоматтандыру жумысын анықтау  үшін мен DELPHI програмасы арқылы есептеу  жумысын автаматтандыруға тырыстық. Әрине қазіргі ғылыми техникалық прогресстің дамып келе жатқан уақытында  жалақыны есептеудің автоматтандырылған жуйесінің бірнеше турлері бар  Мыс: 1С бухгалтерия , С+,С++,т.б Сонда  біз өз жумысымыз арқылы DELPHI прогаммасы арқылы қызметкерлердің мәліметтерін пайдала отырып , жалақысын автоматтандыруға тырыстық.

2. Есептің алгоритмі

Енді осы жүмысты орындау  барысында қандай іс әрекет орындағандығым туралы мәлімет бере кететін болсам, ең біріншіден, ВDЕ Administrator ды ашып біздің мәліметтер базасына керекті драйверді  таңдаймыз ( STANDART).Диалогтық терезенің  оң жағында PATH параметрінде құрылған каталогтың жолын көрсетеміз .

Екіншіден деректер базасын  құру үшін ең алдымен Database Desktop арқылы бізге керекті кестелер құрамыз. Сонымен қатар бас кестенің қосымша  кестелермен байланыстыру үшін бас  кестеде екінші индекстерді тағайындау керек. Бас кестені қосымша кестелермен  байланыстыру керек. Барлық құрылған кестелер ВDЕ Administrator-да көрсетілген каталогқа  сақтау керек

3. Содан кейін DELPHI-ге  кіріп кестелер менюі бар жаңа  форманы жасаймыз, және сақтаймыз.

Төртіншіден, DELPHI-де кестелерді байланыстыру үшін DataModule-ді құрамыз, сақтаймыз.

Бесінші әрбір кестеге  формаларды жасаймыз,проекті саөтаймыз.

6. Кестені және SQL тілін  пайдаланып құжаттар мен есеп  беруді құрастырамыз.

7. Жаңа формаларға инструкцияны  және автор туралы мәліметтерді  енгіземіз.

8. Барлық жасалған формаларды  проектің ішіне сақтаймыз.

Сіздер дербес компьютерлердің  желілері (торабы) туралы естіген де шығарсыздар. Олардың ауқымды жалпы  және жергілікті желілерге белінетінінен  де хабардар боларсыздар. Бұқаралық  ақпараттық жүйеде "Internet... 100-мегабитті  технология... Желілік технологиялар... Интернеттегі жанжал... Интражелілер..." деген сөздер жиі естіліп жатады. Бірақ біз бұл материалдарды  түсіндіруі кезінде оқушылар желілермен таныс емес, тек компьютер құрамын  біледі деп есептейміз.

Егер сіздің бір-ақ компьютеріңіз  болса және модеміңіз болмаса, онда 
сіз компьютерлік желінің артықшылықтарын сезіне де алмайсыз. 
«Атыңыз егер болмаса, жорғасын қайдан білесіз» деп өлеңде 
айтылатын сияқты ... Бірақ сіздің бірнеше компьютеріңіз болса немесе 
мәлімеіті қашықтағы компьютерге жөнелту керек болса онда желілік 
технология мүмкіндіктері сіз үшін өте қажет болып |табылады. Желілік 
технологиялар орасан зор қаржы үнемдеуге мүмкіншілік береді. Ол үшін 
компьютер желілерінің қолданылатын аймақтарын қысқаша 
қарастырып өтейік. І

Компьютерлік желі дегеніміз —  бір-бірімен мәлімет алмаса алатын кем дегенде екі компьютердің байланыс құралдары көмегімен қарым-қатынас  жасауына арналған акпарат өңдеудің тармақталған жүйесі.

Басқаша айтқанда желі деп дербес компьютерлердің және принтер, модем, факсимильдік аппарат тәрізді есептеу  құрылғыларының бір-бірімен байланысқан  жиынын айтады. Желілер әрбір қызметкерге  басқалармен мәлімет алмасып  құрылғыларды ортақ пайдалануға, қашықта  орналасқан қуатты компьютерлердегі мәліметтер базасымен қатынас құруға және тұтынушылармен тұрақты байланыс жасауға мүмкіндік  береді.

Желі құрамына кіретін компьютерлер мынадай жұмыстар атқарады:

• желіменқатынасқұрудыұйымдастыру;
• олардыңарасында мәліметалмасудыбасқару;
• желітұтынушыларынаесептеуқұрылғыларынпайдалануғаберіп, 
  оларғаәртүрліқызметкөрсету.

Жергіліктіжәнеаймақтық-таратылғанжелілер.

Жергіліктіжелі (LAN) бірғимаратішіндегінемесеқатарорналасқанғимараттардағыдербескомпьютерлер мен принтерлердібір-біріменбайланыстырады. Аймақтық-таратылғанжелілер (WAN) географиялық тұрғыданалғандабір-біріненқашықтаорналасқан, бірақбіркомпанияғанемесефирмаға, мекемегеқатыстыбірнешежергіліктіжелілердібайланыстырады.

Жергілікті желілер — дербес компьютерлерді бір-бірімен немесе оларды желі сервері рөлін атқаратын  куатты компьютермен байланыстырып  тұратын желінің ең қарапайым  түрі.

Жергілікті желінің барлық компьютерлері  серверде жазылған колданбалы программаларды жөне принтер, факс тәрізді шеткері  кұрылғыларды ортақ пайдалана алады. Желідегіәрбірдербес компьютер жұмыс станциясынемесежелітүйінідепаталады.

Жергілікті жері әрбір тұтынушыға бір-бірімен өте жылдам қатынасуға мүмкіндік жасайды. Оныңмынадайерекшеліктерінатапетугеболады:

• қүжаттардыбіргепайдалану;
• қүжатайналымынжеңілдету: тұтынушы жұмыс орнынан 
  тұрмай-ақ, жиналысжасамай-ақәртүрліқұжаттардыоқуға, 
  тузетуге, түсініктемеберугемүмкіндікалады;

-компьютер дискісіндегіорындытиімдіпайдаланып, өз жұмыс нәтижелерінсервердесақтау және архивтеу;

• сервердегіқолданбалыпрограммаларменоңайбайланысу;
• кымбат тұратынқорларды - принтерлерді, СD-RОМ мәлімет 
  жинақтауыштарын,қаттыдискілердіжәнеортақпайдалануға 
  болатынкөлемдіқолданбалыпрограммаларды (мысалы, мәтіндік 
  просцессорлардынемесемәліметтербазасын) бірігіппайдалануды 
  женілдету, т.б.

Аймактық-таратылған желілер жергілікті желілер жасай алатын барлық жұмыстарды өте қашықта орналасқан бір компания компьютерлері арасында атқара алады. Әдетте ол үшін модем немесе жоғары жылдамдықты цифрлы желі арналарын  ортақ пайдалануға арналған кешендік қызмет (ISDN, Integrated) алатын байланыстық  телефон арналары қолданылады. МұндаISDN арналары графикалық бейнелер жазылған үлкен көлемдіфайлдары тасымалдау үшін жиі қолданылады.

Модем немесеалыстаорналасқан север көмегіменжүзегеасатын

Аймақтық тармақталғанжелілерфункциясынжергіліктіжелілерқұрамынаенгізеотырып, сыртқы коммуникация технологяларыныңтөмендегідей

мүмкіндіктерінпайдалануғаболады:

• электрондықпоштаарқылымәліметтердіқабылдаужәне жөнелту;
• Интернетпенбайланысу.

Интернет дегеніміз - дүниенің әр түкпіріндегі тұтынушыларды бір- 
бірімен мәліметтер қоймасы. Бейнелер және дыбыстар жазбалары арқылы 
жеңіл байланыстыратын ең ауқымды желі түрі. Өз көлемін жылдам ұлғайта отырып (шамамен жылына 200%), ол біздің өмірімізде күннен күнге өте 
елеулі рөл аткарып келеді.

Қазіргі кезде Интернеттің ең негізгі  функцияларына электрондық пошта  қызметі мен мамандықтары бір  немесе ортақ мәселемен айналысатын  топтардың немесе зертеушілердің бір-бірімен  жылдам мәлімет алмасуы жатады.

Интернет күннен-кунге қуатты екпін  алып, оған көптеген компаниялар мен  фирмалар және қарапайым тұтынушылар  үздіксіз қосылуда. Компаниялар мен  олардың жабдықтаушыларын және тұтынушылары арасындағы байланыс дәнекері рөлін  атқаратын осы Интернет желісі болып  табылады. Қазіргі кезде мекемелер  және жеке отбасы үшін атқарылатын  алыстан окыту жүйелері, алыстан  кеңес беру, емдеу жұмыстары тәрізді  мәліметгі, сөзді, бейнені, қозғалысты қашықтан жылдам жеткізу жұмыстары  осы Интернет арқылы жүзеге асырылады.

Кез келген компьютерлік желі жүмысы топология хаттама (протокол), иптерфейс, желілік программалык, және техниялық  қуралдар тәрізді сипаттамалармен  көрсетіледі.

Желі топологиясы онын негізгі  функциональдық элеменгтерінің бір-бірімен  байланысу құрылымын анықтайды.

Желілік техникалык құралдар - компьютерлерді бір желіге ұйымдастыруды қамтамасыз ететін әртүрлі құрылғылар жиыны.

Желілік программалык құралдар - компьютерлік желі жұмысын басқарып, әрбір тұтынушыны қажетті интерфейспен қамтамасыз етеді.

Интерфейстер - желінің функциональдық элементерін бір-бірімен үйлестіру  құралдары.

Протоколдар - желінің функциональдық элеменгтерін бір-бірімен қатынас  жасау ережелері. Функиональдық  элеменгтер рөлін әртүрлі құрылғылар және де программалық модульдер атқара алады. Сол себепті ақпараттық және программалық интерфейстер қарастырылады.

Жұмыстың мақсаты мен міндеті: Интернеттің, желілердің ерекшеліктерін, атқаратын қызметтерін, тиімділігін  сипаттау және соны ашып көрсету.

Ақпараттық технологиялардың және компьютерлердің өміріміздің  барлық дерлік деңгейлеріне кірігіп  кеткені жат нәрсе емес, білім  беру саласында да осы жаңалық  өз орнын тапты. Телекоммуникациялар  жүйесі мен есептеу техникасы  мұнда қолданудың әртүрлілігін табуда. Көп жағдайларда, бұлар білім  беру жүйесінің тек   тиімділігін  жақсартумен ғана шектелмейді, сонымен қоса жастарға бұл жүйенің ұғынылықты және түсінікті етуіне жәрдемдеседі. Айтуға тұрарлық жағдайлардың бірі, қазаіргі заман талаптарына сәйкес ақпараттарды өңдеу және берілудің техникалық заттарын және технологияларын үйрену қандай да бір білім беру жүйесінде өте маңызды сипатқа ие, тіпті әліппені үйренудің маңыздылығымен салыстыруға болады.     
Ақпараттық технологиялар білім беру жүйесінде нақты қалай қолданылады? Басқа да жүйелерде сияқты, олардың кең көлемде қолданылуы көбіне мәтіндік құжаттарды – шығармаларды, рефераттарды, курстық және дипломдық жұмыстарды – дайындау барысында қолданылады. Мұндай жай қолданудың өзі, көптеген технологиялық тізбекті қодануды және оны меңгеруді талап етеді, атап айтқанда, сканерді, мәтінді тану программасын, мәтін редакторын, суреттерді өңдеу программасын, принтерді, т.б. қолдану сияқтылар. Мұның бәрін үйренуде қиыншылық туғызғанымен, кейін мәтін құжатымен жұмыс жасау, «қайшы мен желім» көмегімен жұмыс жасауға қарағанда, әлдеқайда тез және қызықты болады.  
Компьютерлік сауаттылықтың маңызын ескергендіктен, мектеп және гимназия басшылары өз оқу орындарында компьютерлік сыныптарды ашуда. Мұнда мектеп программасында міндетті пән болып табылатын информатика сабақтары өткізіледі. Бұдан басқа, компьютерлерді басқа да мақсатта қолдануға тырысады, мәселен, жоғарыда айтылғандай рефераттарды дайындау, CD-ROMда және Интернет желісінде оқыту материалдарына қол жеткізу. Компьютерлік сыныптардың тағы бір маңызы – мектеп оқушыларының көбінде жанұяларында компьютерлер жоқтығынан мектептегі информатика сабақтары ақпараттық технологиялармен танысудың бірден бір құралы. 
Білім беру жүйесінде компьютерлерді қолдану соңғы жылдары мултимедиа мүмкіндікиерінің пайда болуымен тығыз байланысты. Яғни мәтіндік, аудио және видео материалдардың бірыңғай электронды оқу құралында жиналуы деген сөз. Қазіргі кезде мультимедиа мүмкіндіктерін ескеретін арнайы мектеп бағдарламалары пайда бола бастады.   
Мультимедиа оқу-құралдарынан басқа, CD-ROM әдебиеттер тізімін құрауда да қолданылады.   
Интернет желісінде білім беру сайттарының саны әрдайым өсу үстінде. Олардың көбінің негізгі мазмұны білім беру жүйесіне тікелей қатысты, мәселен, әдебиеттер тізімі, оқу крстарының бағдарламалары, әдістемелік құралдар, оқу орындары жайлы мәліметтер, газет пен журналдардың электронды түрлері және т.б.  
Электронды коммуникациялар дамуының қазіргі таңдағы көрінісінде  қашықтықтан оқытудың  (ҚО) үлкен болашағы бар деп айтуға болады.  Сырттай оқытудың дамушысы болып табылатын, ҚО бұрындары қол жетпеген мүмкіндіктерді ашады: Интернет желісінен институт деңгейіндегі   оқыту материалдарын алу, орындалған тапсырмаларды электронды пошта арқылы жіберу, Интернет жүйесі арқылы оқытушылармен қарым-қатынас орныту (пошта арқылы хаттар жазысу, онлайн конференцияларына қатысу), оқыту программаларын студенттердің қабылдау деңгейін уақытымен бақылау және әрбір студентке оқыту курсының жылдамдығын жекелей   таңдау және т.б. Бүгінгі таңда бірнеше оқу орындарында ҚО түрінің түлі формалары пайдаланылады. 
Жақын арада, ҚОдың одан әрі дамыған формаларын қолдану көзделіп отыр, мысалы, оқыту жүйесін қамтамасыз етуде оқыту құралдарының және басқа да материалдардың  институт сайтында орналасуы.   
Еуразия ұлттық университетінің аса маңызды инновациялық жобасы – жалпы ЕҰУнің білім беру жүйесінің ұйымдасуы мен ғылыми-әдістемелік құралдардың жаңа жоғары деңгейге көтерілуі. 
Бұл жобаның іске асуында ЕҰУ ұстанған стратегиясы білім беру жүйесін ұйымдастыру және инновациялық жолдарға үйрету мен оларды жобалау және ЕҰУнің барлық факультеттерінің ғылыми методикалық жұмыстарына оқыту меттодикалық оқыту ұйымдастырушылық жұмыстарының енгізілуі (инновациялық жобада факультеттің қатысу қатыспауына қарамастан). 
Жоба көлемінде университет ЕҰУнің ректорат пен барлық факультеттерінде масштабты деңгейде оқыту методикалық және әкімшілік басқару персоналының  квалификацияларын көтеруді жүзеге асырды.  
Инновациялық білім беру бағдарламаларының тиімді жүзеге асырылуын, сол секілді білім беру сапасын басқарудың  автоматтандырылғаны  жүйесін жасамдау мен енгізуге қажетті негізді жасау үшін ЕҰУ оқу кешенінің автоматтандырылған білім беру жүйесін жетілдіру, қайтадан қалыптастыру мен дамыту жұмыстарын жүргізу керек.    
Көптеген әрекеттердің сапасы мен жылдамдығы ақпараттың  тез қолға түсушілік мүмкіндігімен, сақталуымен және сапалы өңделуімен белгіленеді.  Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар бұл әрекеттерді айтарлықтай жеңілдетуге, бірыңғай ішпыстырарлық жұмыстарды азайтуға, ақпараттың статистикалық мағлұматы жөніндегі жұмысты тез әрі жылдам мүмүкіндік туғыздыруға, қателер санын азайтуға көмектеседі.  
Оқу орындарында айтарлықтай көлемді жұмыс қатарына жоспарлау, үйлестіру және оқу жылына арналған педагогикалық жүктеменің орындалу реттемесі туралы жұмыстар, сабақ кестелерінің және оқу жоспарларының құрылуы жатады. Бүгінгі таңда бұл жұмыс түрінің автоматизациялануы жүргізіліп жатыр.  
Жоғары оқу орындарында білім беру жүйесінің ұйымдасуында өзіндік айырым белгілері мен ерекшеліктері бар, соның ішінде педагогикалық жүктеменің жоспарлануы мен реттелуін айтуға болады.  
Бұл диплом жұмысының мақсаты оқытушылардың педагогикалық жүктемелерінің автоматты түрде толтырылуы болып табылады.  
Қойылған мақсатқа сәйкес зерттелуге жататын диплом жұмысының міндеттерін анықтайық:  
- білім беру жүйесінде ақпараттық технологиялардың қолданылуын анықтау;  
- оқыту жүйесінің ұйымдасу және оқытушыларға, кафедра мен жоғары оқу орынның факультеттеріне берілген оқыту жүктемесінің қалыптасу ретін қарастыру; 
- педагогикалық жүктеме журналының автоматты түрде толтыруын қамтамасыз ету үшін мәлімен қоры арасындағы қатынасты әзірлеу;  
- педагогикалық журналдың автоматты түрде толтыруын іске асыратын бағдарламалық өнімді әзірлеу және сипаттау;   
Диплом жұмысын жазу барысында жоғары оқу орында оқу жөнінде бөлімшесіне жауапты қызметкердің жұмыс орнын алмастыратын автоматтандырылған бағдарламалық жабдық әзірленді.