Ауыспалы жайылым мен ауыспалы пішен ору жолдарын, мал өрістерін жобалау

    Тақырыбы: Ауыспалы  жайылым  мен ауыспалы пішен  ору жолдарын, мал  өрістерін жобалау. 

Жоспар  

1. Ауыспалы  жайылым туралы жалпы түсінік 
2. Ауыспалы жайылымдарды пішен ал өрісінде пайдалану жолдары.

 

    Табиғи  мал азықтары агрегацияға ұшырамас үшін олар белгілі бер ауыспалы жайылым және шабындық  жүйесінде пайдаланады. 

    Қазақстанның  әртүрлі табиғи аймақтары мен  жайылым типтері үшін шығындар жайылым  институты мен ауыспалы шабындықтық  және жайылымдық схемалар жасалған.

    Бұл схемаларды жасау жайылымның типіне және онда шаруашылыққа шөптердің өсуіне байланысты. И.В.Лариннің (1954) ж және А.П.Федоссивтің (1964ж). мәлімметтері бойынша, Қазақстанда жайылымдық кезеңде құрғақ далалы аймақта бір-екі және орманды далалы аймақта 2-3 шаруашылықтың (жайылымдық құндылығы) бар балауса шөп өсуі мүмкін. Осыған байланысты жайылымдық кезеңде мал жою циклының саны шөлейтті және жартылай шөлейтті аймақтарда бір-екі құрғақ далалы екі-үш, орманды далалы үш-төрт. Қойларды жыл бойы жаю үшін пайдаланатын шөлейттік және жартылай шөлейттік жайылымдардарда төрт танапты ауыспалы жайылым ісі  ұсынылады.. Жыл мерзімі бойынша бір танап көктемде, екі танап жазда үш-күзде, 4—қыста пайдаланады. Орманды далалы аймақтың табиғи жайылымдары үшін 3-4 рет мал жайылатын 5-6 танапты аучспалы жайылым ұсынылады. Әрбір танап мал жаю процесі кезінде кезекті мал жайылатын өрістерге загондарға бөлінеді. Өрістердің саны жылдың нақты жағдайын ескере отырып анықталады.

          Суармалы жерлерде құрылған көпжылдық мәдени жайылымдардамал  жаю циклдарының саны 5-6 рет. Жер  отын пайдалану қоршалған өрістерде өтеді. Жер отынның жоғары өнімделген сақтау үін әрбір 3-5 жыл ішінде 2 жыл демалдырады. Олардың 1-ші жылы шөп егіледі, 2-де шөп шабылады.

    Жайылымның, территориясын ұйымдастырудың басқа  элемменттерін орналастырумен қатар  жүргізіледі. Оларға қойылатын негізгі талаптар жазғы лагерьдің ауыспалы жайылып танаптаымен (өрістермен) суару көздерімен және лагер маңындағы ауыспалы егістермен ең қысқа жолмен байланысты жасауды қамтамассыз етуге саяды. Мал айдайтын жолмен табынның асықпай қозғалуын қамтамассыз ету үшін оның бұрылыстары, 180 –қа жақын доғал бұрышты баулуға тиіс. Мал айдайтын жайылымдар бедердің құрғақ көтеріңкі, элементтері арқылы жүргізіледі. Олардың екі табын мөлшеріне және малдың онымен жүру жиілігіне байланысты.

    Жазғы лагерде ауысалы жайылым танаптарымен байланыстарын, мал айдайтын жолдарының келесідей екі әдебиеттерде келтірілген сауынды мүйізді ірі қара табындары үшін 20-25 м саулық қой отарына 30-33м жылқы үйіріне 20 м мал айдайтын жолдың бағыты оның ұзындығы және екі теруш/ны және жайылымдық шаруашылықты йымдардың нақты жағдайын ескере отырып анықталады.  
 

    Бақылау сұрақтары

1. Ауыспалы жайылым  дегеніміз не?
2. Пішен ору дегенімізді қалай түсінесің?

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Тақырыбы: Ішкі шаруашылық жерге  орналастырудың және аграрлық өндірістік байланыстың даму жағдайындағы ерекшеліктері.  

Жоспар 

1. Ішкі шаруашылық жерге орналастыру түрлері.
2. Аграрлық өндірістік байланысының даму жолдары.

 

     Шаруашылық  орталықтары мен өндірістік бөлімшелерді орналастыру, өндірістік бөлімшелердің  құрамын санын және өлшемдерін анықтау, шаруашылық орталықтарын орналастыру. Өндірістік бөлімшелердің жер массивін орналастыру .

     Құрама  бөліктің бұл бөлігінің мазмұны  шаруашылықтың қазіргі жағдайына  түзетулер енгізу және жаңа шаруашылық құрылымын жасау, өндірістік бөлімшелерге бекітілген жер массивтерінің көлемдері мен межелерін, шаруашылықтың мамандандырылуын, сонымен қатар шаруашылық орталықтарының, фермалардың, кешендердің тұрғын орнын анықтау.

     Шаруашылық  жолдарды су шаруашылықтық (жолдарды) және басқада инженерлік қондырғыларды орналастыру. Шаруашылық жолдарды орналастыру су шаруашылықтық және басқада инженерлік қондырғылар обьектілерін орналастыру бұл құрама бөлік шаруашылық орталықтары және басқа да жерлермен байланыс жасау үшін пайдаланылатын шаруашылық жолдарды орналастыруды қамтиды.

     Алаптарды ұйымдастыру: Жер алаптарын трансформациялау, жақсарту және реттестіру ауыл шаруашылық алқаптарының құрамы мен арақатынасын орнату, оларды орналастыру жобаның  бұл бөлігі алаптарды ұйымдастыру болып табылады. Оның мазмұны әрбір жер учаскесін қазіргі кездегі талаптарға сай меморация, химизация және културтехникалықшараларды қолдану арқылы пайдалануды көрсетеді.

     Ауыспалы  егіс жүйесін ұйымдастыру және олардың  территориясын орналастыру.

     Жеміс –жидек көшеттерінің территориясын орналастыру тұқымдар мен сорттарды орналастыру; Қорғайтын орман көшеттерін, жолдарды қосалқы шаруашылық орталықтарын су көздерін, суару және құрғату жемісін орналастыру; Жилектіктер территориясын орналастыру;

     Жеміс (жидек) және жүзім көшеттерінің территориясын орналастыру және реттестіру;

     Мал азықтық алаптарының территориясын  орналастыру; Жайылымдарды фермаларға, мал топтарына, шаруашылық –есептік және арендалық. Ұжымдарға бекіту;

     Жайылымдық  ауыспалы егісті ұйымдастыру және олардың талаптарын орналастыру. Гурт (отар) учаскелерін орналастыру;

     Кезекті мал жайылатын өрістерді орналастыру; жазғы лагерлерді орналастыру; мал  айдайтын жолдарды орналастыру; су көздері  мен су пунктерін орналастыру; шабындықтық  ауыспалы егістікті ұйымдастыру және олардың территориясын орналастыру (талаптарды жолдарды және т.б. орналастыру). Шабындық учаскелерін шаруашылық есептік және арендалық ұжымдарға бекіту.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Тақырып

     Жоспар:

1. Шаруа қожалығын ішкі шаруашылық жерінде орналастыру.
2. Шаруа қожалығын ұйымдастыру жолдары.

     Автомобиль  жолдары бес категорияға бөлінеді. Қозғалыс қарқындылығына байланысты СНиП, П-Д-5-72 сәйкес шаруашылық жолдары  IV, ал шаруашылық жолдар V категорияға жатады. Шаруашылық төрт топқа бөлінеді: басты шаруашылық жолдар: подъездер, негізгі далалық жолдарғ ауылдық елді мекеннің территориядағы жолдар.

     1-ші  топқа ауыл шаруашылық кәсіпорынның орталық усадъбаларын өндірістік бөлімшелермен, басқа елді мекендерменғ ортақ пайдаланатын автомобиль жолдарымен, темір жол станцияларымен қосатын жолдар жатады.

     2-ші  топқа-өндірістік бөлімшелердің усадьбалары және басқа елді мекендерді мал фирмалары мен, қосалқы цехтармен, өнімді дайындау, сақтау және  алғашқы өңдеу пунктерімен ұлы химикаттар, тыңайтқыштар қоймасымен қосатын жолдар жатады.

     3-ші  топқа –өндірістік бөлімшелер усадьбаларын фермаларады басқа да елді мекнедерді ауыл шаруашылық алаптары және жеке шаруашылық учаскелерімен дала қостары, жайылымдық лагерлермен қосатын жолдар кіреді.

     4-ші  топқа –бұл топтық жолдары елді мекеннің құрылысының бас планын жасау кезінде жобалаудың негізгі басталады.

     Шаруашылық  жол жемісн орналастыру кезінде  келесідей мәселелер шешіледі: жол  бағытын категолриясы мен жасалу типін анықтау, трассасаны және ондағы жасанды қондырғыларды орналастыру;

     Ауыл  шаурашылық кәсіпорынның территориясындағы жол желісі мыналарды қамтамасыз етілуі керек;

     Экономикалық  тиімді транспорттық қолайлы байланысады., транспорттық жұмыстарды жыл бойы және өз уақытында орындауы.

     Жолсыздықтан  ауыл шаурашылық өндіріснң шығынын  қысқарту, транспорттық жұмыстарды жақсы ұйымдастыру арқылы ауыл шаруашылық өндірснң экономикалық тиімділігін көтеруді;

     Жүк тасымалдау және жүксіз қозғалыстың  біртұтас жүйесін құруды мәдени-тұрмыстық  және басқа әлеуметтік қажеттіліктерді  қанағаттандыруды;

     Жерді ұжымды пайдалануды және қоршаған ортаны қорғауды, территорияны келесіде ұйымдастыру үшін қолайлы жағдай жасауды;

     Эксплатуциялық  шығындарға жол және жол қондырғылары құрылысына мнималды күрделі қаржы (жасауды) жұмсауды.

     Шарауашылық жолдарын екі қозғалыс қарқындылығына байланычты анықталады. І және ІІ топтағы жолдық жалпы ені 8-11м, жүріп өтетін белгілердің ені 4,5-7м, ІІІ-топта сол сияқты 6,5-8м және 3,5-4,5м, қабылданған.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Бақылау сұрақтары 

1. Шаруа қожалығы дегеніміз не?
2. Ішкі шаруашылық сызбасын қалай орналастырамыз.