Тарас Шаўчэнка

Сымон Будны (студзень 1530г - 13 студзеня 1593г) - вядомы сацініанскій прапаведнік XVI стагоддзя, гуманіст, асветнік, царкоўны рэфарматар. Надрукаваў Новы Запавет з каментарамі і заўвагамі, што стала першай у сусветнай  літаратуры спробай радыкальнай  рацыяналістычны крытыкі Евангелля. Падтрымліваў канцэпцыю абмежаванай, асвечанай манархіі. Адзін з першых ідэолагаў развіцця беларускай культуры на роднай мове.

Па паходжанні Сымон Будны - мазур ці ліцьвін. Вядома, што ён навучаўся ў Кракаўскай акадэміі. Будны глыбока прасякнуўся рэфармацыйныя ідэямі, і неўзабаве паміж тагачаснымі наватарамі праславіўся чалавекам высокага адукацыі і нястомнай дзейнасці. Таму віленскі ваявода князь Мікалай Радзівіл, па мянушцы Чорны, які заклаў каля 1552 года Саборную царкву кальвінскага, ці, як тады называлі яшчэ, гельвецкого веравызнання ў Клецку, выклікаў з Польшчы на месца пастара Буднага. Сымон Будны разам з Мацвеем Кавечинским, намеснікам нясвіжскім, і тамтэйшым пастарам Вавржинцем Кржижковским, з 1562 года пачаў выдаваць творы на польскай, лацінскай і беларускай мовах з мэтай, галоўным чынам, распаўсюджвання свайго вучэнні. Затым, падахвочвае Кавечинским і Кржижковским, Сымон Будны заняўся перакладам ўсёй Бібліі на польскую мову, якую і надрукаваў у Нясвіжы ў 1570 годзе і ў другі раз - ў 1572 годзе.

Сымон Будны нядоўга  заставаўся старанным кальвіністам: не знайшоўшы ў вучэнні Кальвіна таго, чаго шукаў, ён перайшоў у лагер  сацініан і старанна пачаў распаўсюджваць сацініанскае вучэнне па Літве. Калі Мікалай Радзівіл пачаў пераконваць яго кінуць новае вучэнне, Сымон Будны канчаткова парваў ўсякую сувязь з кальвінізмам і перабраўся ў Лоск, у маёнтак Яна Кішкі, старасты Жмудскага і літоўскага кравчего, уладальніка 70 гарадоў і 400 паселішчаў. Тут ён зноў пачаў выдаваць творы на польскай і лацінскай мовах. У гэтых творах рассеяная было мноства да таго новых і смелых меркаванняў, яны зрабілі моцны перапалох у грамадстве, і з гэтага часу Сымона Буднага сталі лічыць заснавальнікам новай секты, якую называлі эбіанітска-літоўскай.

Сымона Буднага выкрывалі ў тым, што пры перакладзе ён па сваім меркаванні пашыраў або скарачаў тэкст евангелістаў, наогул вельмі спрытна змяняў тэкст з мэтай апраўдання свайго вучэнні. Напрыклад, ён адабраў 26 цытат са Святога Пісання, змяніўшы іх па сваім меркаванні з мэтай даказаць, што Ісус Хрыстос не толькі не быў Богам, але што і нараджэнне яго не мела характару сакрамэнты, так што Яму не варта аддаваць божы ушанаванняў і т. д . Адораны ад прыроды хуткасцю і сілай думкі, добра адукаваны, ведаючы шмат старажытных і новых моў, адрозніваючыся незвычайным пісьменьніцкай талентам, Сымон Будны стаў набываць у Рэчы Паспалітай мноства прыхільнікаў свайго вучэнні.

У 1582 годзе ў  Луславіцах адбыўся сабор, на якім пастаноўлена ліквідаваць Сымона Буднага ад выпраўлення духоўных абавязкаў, пад страхам суровага пакарання. Гэта прымусіла Сымона Буднага, шчыра ці не, адмовіцца ад яго поглядаў. У 1583 г. ён выдаў кнігу «Пра свецкую ўладу", дзе апісаў гісторыю сваіх сацыяльных і рэлігійна-філасофскіх рознагалоссяў з «левымі» пра стаўленне да феадальнага грамадства і дзяржавы, за што ў 1584 годзе быў выключаны з брацкай абшчыны. У канцы 1580-х Буднаму прыйшлося прымірыцца з імі. У 1589 г. у Полацку Будны палемізаваў з езуіцкімі тэолагамі, абвяргаючы іх перакананне пра бессмяротнасць душы. Памёр Будны у Вішневе ў 1593 годзе.