Маскүнемдік

Маскүнемдік (алкоголизм) — спиртті  ішімдіктерге салынушылық. Бұл адамның  денсаулығына, тұрмысына, еңбек қабілетіне және қоғам өміріне зиян келтіреді. Маскүнемдік мінез-құлықты бұзумен  қоса, қылмысқа да итермелейді. Араққұмарлар отбасының, бала-шағасының берекесін  кетіреді. Мас адам бағыт-бағдарынан айырылыс тәлтіректеп жүре алмайды, соның салдарынан бақытсыз жағдайға ұшырайды, жұмыс қабілеттен айырылады. Ішкі,ліктің болашақ ұрпаққа зиянды екендігі де дәлелд енген: маскүнемнің  балалары көп жағдайда кеміс, ақыл-есі  кем болып туады.

Ішімдікке салыну, тіпті аз мөлшерде ішкеннің өзінде де, созылмалы алкоголизмге ішпесе тұра алмайтын дертке шалдықтыруы, ішкі органдары кеселге ұшыратуы, адамның мінез-құлқын өзгертуі мүмкін. Ауру бірте-бірте өршиді. Маскүнемдікке  салыну әуелі әуестіктен, соңынан  әр нәрсені сылтау етіп, әйтеуір  ішуді мақсат етуден, соны үйреншікті әдетке айналдырудан келіп туады. Бірте-бірте  организм спиртті ішімдікке дағдыланады. Бұрынғы ішіп жүрген мөлшер ешқандай әсер етпейді, мастық күйге жету үшін әлдеқайда көп ішу қажет болады. Мас адам ашушаң,кінәшіл, тым батыл  келеді. Ішпей сау жүргенде бей-жай, көңілсіз күйде болып, сергу үшін қайтадан ішуге құмартады. Бара-бара адам ішпесе тұра алмайтын халге жетелі.

Ішкілікке бойы үйренген адамда тоқтау болмайды (ішкен сайын құмартып, ішкен үстіне ішкісі келіп тұрады). Ұдайы ішуге салынған адам әйтеуір  бір сылтау тауып ішуді көздейді, өзінде болмаса, кім көрінгеннен  сұрап ішуге арланбайды, оқшау  тұрып та, кез келген бөтелкелестері мен бірлесіп те іше береді, барған сайын «сау» жүруі азаяды. Мұндай адамның мінез-құлқы өзгереді, ол дөрекі, алдамшы бола бастайды, жанұя  мүддесін ойламайды.

Алкоголизмнің алғашқы сатысы шамамен 5-7 жылға созылады. Ішкілік дертіне  шалдығудың екінші сатысы — бас  жазу. Алкоголизм өршіген сайын ішімдіктің қолайсыз әсері күшейе түседі: мастығы  тарқағакда қолы қалтырайды, терлейді, ұйқысы қашады, өз-өзі нен үрейі  ұшып, мазасы кетеді. Басын жазғаннан  кейін мұндай белгілері басылып, жадырағандай болады. Әуелі басын  жазу үшін бір саптыаяқ сыра, не бір  рюмка арақ жеткілікті, бірақ бара-бара мұның өзі көбейіп, тоқтаусыз, бірнеше  күн қатарынан ішушілікке айналады. Маскүнемдер бірнеше айлап, тіпті  жылдап күн сайын ішіп, мас болады, ертеңіне міндетті түрде басын жазады. Мұндайда (бірнеше күннен екі-үш аптаға дейін) спиртті ішімдіктерді өлшеусіз ішеді (күніне 1 литрге дейін,не 2 литрдей шарап), суррогаттарды да (әтір, политура) ішеді. Бірте-бірте мұндай жағдай жиілей түседі.

Алкоголизмнің екінші сатысында ішкі органдар мен нерв жүйелері едәуір зақымданады, қатты және созылмалы  алкоголь психоздары пайда болады —  еліреді, көзіне әр нәрсе елестейді. Алкоголизмнің екінші сатысы 10—15 жылға  созыл ып, үшінші сатысына ауысады  да, мидың нерв клеткалары тұтастай зақымданады — алкаголь энцефалопатиясына  ұшырайды. Мұндайда адам алкогольді көтере алмайды, спиртті ішімдіктің шағын  дозасының өзі мас етеді. Еңбекке  жарамайды, ақыл-есінен айырылады.

Е м і. Ауру асқынбай тұрғанда —  созылмалы алкоголизмге дейін —  әркімнің ішімдіктен бас тартуына болады. Тек өзіне ерік беріп, ішімдікке  салынудың денсаулығына да, туыстары мен жора-жолдастарына да, қоғамға  да зиянды екендігін түсінсе болғаны. Созылмалы алкоголизмге шалдыққан  адам, әдетте, еркінен айырылып, үйренген дағдысынан бастарта алмайды. Алайда маскүнем осы аурудан арылуға өзі ұмтылмаса, оны емдеу шараларын ойдағыдай  жүргізу мүмкін емес. Сонымен бірге, дәрігерге неғұрлым ертерек, алкогольды уытты зардабы бойға сіңбей тұрғанда қаралғаны жөн. ҚР Денсаулықсақтау  министрлігінде созылмалы алкоголизмге шалдыққан адамды міндетті түрде  емдеудің алғашқы қурсы бекітілген. Бұл курс 3 жыл ұдайы бақылау  және емдеу мерзімінен тұрады, осыдан кейін (егер осы уақытта аузына ішімдік  алмаса) 2 жылдай бақылауда болады. Емдеудің басты мақсаты — маскүнем спиртті  ішімдіктерді аузына алмауына қол жеткізу. Емдеуден кейін аздап ішсе де, ол қайтадан маскүнемдікке соқтырады. Емдеудің негізгі . үш кезеңі бар: олар — алкогольден улану зардабын жою және жалпы көңіл-күйін қалпына келтіру; ішімдікке әуестік әдетті жойыл, спиртті ішімдіктерге жиіркеніш тудыру және оған төзе алмаушылықты қалыптастыру; аурудың қайталамауына бағытталған емдік шараларды ұзақ уақыт қолдану. Дәрі-дәрмекті және психотерапияны қолданумен қоса, ауру адамды қамқорлыққа алудың, тұрмыс жағдайын түзейтін әлеуметтік шаралар жасаудың айрықша маңызы бар. Маскүнемдерді емдейтін арнайы наркологиялық қызмет орындары — республикалық, өлкелік, облыстық, қалалық наркологиялық диспансерлер, сондай-ақ наркологиялық стационарлар бар.Сонымен бірге еңбекке қатыстыра отырып жартылай стационарда емдеу (мәселен,күндізгі стационарлар мен өнеркәсіп орындары жанындағы түнгі профилакторийлер)түрлері қолданылады. Ауылдық жерлердемас күнемд ерді емдеу үшін аудандық орталық аурухана жанынан наркологиялық кабинеттер ұйымдастырылған. Қажет болған жағдайда маскүнемдерді психиатрия ауруханасының жанындағы арнайы наркологиялық бөлімге жібереді.

ССР Одағы мен одақтас республикалардың денсаулық сақтау туралы негізгі  заңдарында маскүнемдік қоғамдық ортаға қауіпті ауруға жатқызылған және арнайы емдеу мен сауықтыру шараларын  жүргізу міндеттелген. ҚР-де маскүнемдік  пен алкоголизмге қарсы күреске  мемлекет және партия органдары, кәсіодақ комсомол және басқа да қоғамдық ұйымдар  белсене араласады. Мәселен, барлық одақтас республикаларда (соның  ішінде Қазақстанда да) халық депутаттары  жергілікті Советтерінің атқару комитеттері  мен республика Министрлер Советтерінің жайын да мемлекеттік органдар мен  қоғамдық ұйымдардың маскүнемдікпен күресу жөніндегі жұмысын үйлестіретін комиссия құрылған. Емделуден бас  тартқан, не емделгеннен кейін спиртті  ішімдіктерді ішуін тоқтатпаған  маскүнемдерді еркінен» тыс ықтиярсыз  емдету және еңбекпен түзеу шаралары, халық сотының шешімі бойынша  дәрігердің қорытындысы болған жағдайда)емдеу-еңбекпен түзеу мекемелерінде (профилакторийде) 1 жылдан 2 жыл мерзімге дейін жүргізіледі.

Заңда қоғамдық орындарда спиртті  ішімдіктерді ішкені, бұл орындарға  мас болып келгені, ішімдіктерді сату тәртібін бұзғаны үшін әкімшілік  тарапынан қолданылатын шаралар  белгіленген. Автотранспортты мас, не қызу күйінде пайдаланғаны үшін әкімшілік жауапкершіліктер күшейтілді. Ондай адамға ақшалай айып белгіленеді, әр түрлі мерзімге (3 жылға дейін) жүргізу құжатынан айырады. Ықпалындағы  кәмелетке толмаған балаларды ішкілікке  үйреткені, оларды мас еткені үшін қылмыстық  жазаға тарту көзделген. Үйде сииртті  ішімдіктерді (самогон, чача, арақ, тұт  арағы, брага) жасағаны, сатқаны, сақгағаны  үшін, спиртті ішімдіктерді сату тәртібін бұзғаны үшін, егер әкімшілік шаралар  ықпалы әсер етпесе, қылмыстық жазалар  белгіленген. Совет заңы бойынша  мас күйінде қылмыс жасау кінәлі адамды қылмыстық жауапкершіліктен босатпайды, қайта жаз асын ауырлата түседі.